TP.HCM 'chạy đua' cứu hệ thống an sinh xã hội

một giờ trướcBài gốc

TP.HCM đang đứng trước một trong những thách thức nghiêm trọng nhất của kỷ nguyên hiện đại: sự già hóa dân số diễn ra nhanh chưa từng có, kéo theo áp lực khổng lồ lên hệ thống y tế và an sinh xã hội.

Gần 600.000 người cao tuổi đã có hồ sơ sức khỏe số hóa, hơn 64.000 trường hợp tăng huyết áp chưa từng được phát hiện, hàng chục ngàn ca nghi đái tháo đường lặng lẽ – những con số tưởng khô khan lại phản ánh một thực tế đang âm thầm lan rộng: người già đô thị đang bước vào “vùng nguy cơ” nếu không có một chiến lược chăm sóc bài bản.

Cơn sóng ngầm mang tên “già hóa”

“Già hóa dân số không còn là cảnh báo – nó đã ở ngay trước mắt,” ông Nguyễn Tăng Minh- Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, chia sẻ. Ông không nói về tương lai xa mà nói về hiện tại, nơi mỗi cuộc rà soát hồ sơ sức khỏe người cao tuổi đều mang đến những phát hiện khiến giới chuyên môn giật mình.

Những người cao tuổi đang sinh hoạt tại "Mô hình nâng cao quản lý và chăm sóc người cao tuổi trong ngày” của Bệnh viện Phục hồi chức năng và điều trị bệnh nghề nghiệp TP.HCM - Ảnh: PV

Một thế hệ người già đang sống giữa thành phố trẻ nhất nước, với nhịp sống nhanh, môi trường đô thị phức tạp và nhu cầu chăm sóc ngày càng vượt xa khả năng cung cấp của hệ thống truyền thống. Một phần trong số họ có điều kiện, tìm đến các trung tâm chăm sóc tư nhân chất lượng cao. Phần khác phải tự loay hoay trong căn nhà nhỏ, hoặc dựa vào con cháu vốn đã quá bận rộn trong vòng xoáy mưu sinh.

Thành phố có khoảng 1,5 triệu người từ 60 tuổi trở lên, nhưng hệ thống dưỡng lão – công và tư – chỉ có 27 cơ sở, chăm sóc hơn 1.500 người. Tỷ lệ này quá nhỏ bé so với nhu cầu thực. “Vấn đề không chỉ thiếu số lượng, mà thiếu đa dạng mô hình, thiếu nhân lực lão khoa, thiếu cả những dịch vụ phù hợp cho các nhóm thu nhập,” ông Minh nói. Đó là những điểm nghẽn mà TP.HCM buộc phải tháo gỡ trước khi “vỡ trận”.

Năm 2023, TP.HCM triển khai Kế hoạch 2762 – một bước ngoặt trong quản lý sức khỏe người cao tuổi. Sau 3 năm, kết quả không quá phô trương nhưng đầy tính cảnh báo.

Đến nay, thành phố đã xây dựng được cơ sở dữ liệu sức khỏe cho 597.849 người cao tuổi. Trong đó, 452.798 người được khám trực tiếp, nghĩa là gần nửa triệu người già đã được “chạm” vào hệ thống y tế theo cách bài bản; 145.051 hồ sơ thu thập từ các nguồn dữ liệu khác, bổ sung vào bức tranh tổng thể.

Qua phân tích dữ liệu, TP.HCM phát hiện 64.568 người tăng huyết áp chưa từng được chẩn đoán – gần 15% tổng số người đã khám; 35.887 trường hợp nghi ngờ đái tháo đường, tương đương 8%.

Hai con số ấy tương đương một “cú hích cảnh tỉnh”: người già TP.HCM đang bệnh nhiều hơn họ nghĩ, và nguy cơ tiềm ẩn cao hơn những gì gia đình họ nhìn thấy.

“Chúng tôi từng gặp nhiều trường hợp người lớn tuổi vào cấp cứu chỉ vì một cơn chóng mặt, khi kiểm tra thì huyết áp 200–220mmHg mà bản thân họ lẫn con cháu đều không biết,” một bác sĩ tại Trạm y tế phường Trung Mỹ Tây chia sẻ.

Chỉ riêng việc sớm phát hiện và đưa họ vào hệ thống quản lý bệnh mạn tính đã giúp giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim – những nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người cao tuổi.

“Chạy đua” mở rộng điểm khám

Năm 2025 đánh dấu một thay đổi quan trọng: thay vì chỉ khám tại hệ thống y tế công lập cơ sở, TP.HCM lần đầu tiên mở rộng điểm khám sức khỏe người cao tuổi sang các bệnh viện đa khoa, phòng khám đa khoa tư nhân, tạo sự linh hoạt tối đa cho người dân.

Người cao tuổi vốn ngại di chuyển xa, ngại xếp hàng dài, ngại chờ đợi. Khi được khám ngay tại bệnh viện gần nhà, họ dễ bước vào cánh cửa y tế hơn rất nhiều. Chỉ từ 1.10 đến 10.11.2025, Thành phố đã khám cho 188.124 người cao tuổi, đạt 14,5% tổng số người già.

Điểm đặc biệt, mọi dữ liệu đều được liên thông qua Cổng Dân số, tức người bệnh có thể xem hồ sơ sức khỏe của mình trên ứng dụng, bác sĩ tuyến dưới – tuyến trên có thể phối hợp và theo dõi mọi diễn biến. Đây là bước tiến mà nhiều tỉnh thành mơ ước.

Tháng 7.2025, sau khi sáp nhập địa giới ba khu vực, Sở Y tế TP.HCM trình UBND Thành phố đề án mở rộng hệ thống chăm sóc sức khỏe người cao tuổi sang vùng Bà Rịa – Vũng Tàu và Bình Dương (trước sáp nhập).

Từ 22.8.2025, người cao tuổi tại hai khu vực này chính thức được khám miễn phí theo quy trình chuẩn của TP.HCM. Điều này không chỉ mang ý nghĩa “chia sẻ năng lực” mà còn giúp giảm tải đáng kể cho các bệnh viện tuyến cuối như: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Thống Nhất, Bệnh viện Nhân dân 115.

Nói cách khác, TP.HCM đang thiết kế một mô hình chăm sóc người già liên vùng – một phiên bản nâng cấp của y tế đô thị.

Áp lực dưỡng lão

Trong các buổi khảo sát gần đây, nhiều gia đình ở TP.HCM nói rằng họ muốn gửi người thân vào dưỡng lão nhưng… không có lựa chọn phù hợp.

Cơ sở công lập hầu hết quá tải, danh sách chờ dài; cơ sở tư nhân thì mức phí cao, lại thiếu phân tầng cho các nhóm thu nhập khác nhau. Những mô hình chất lượng cao – vốn đang phổ biến ở nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc – gần như chưa xuất hiện mạnh mẽ tại Việt Nam.

TP.HCM nhận ra rằng, nếu tiếp tục duy trì mô hình dưỡng lão nội trú truyền thống, sự đứt gãy trong chăm sóc là điều khó tránh khỏi.

Vì thế, Sở Y tế đang xây dựng Đề án phát triển hệ thống dưỡng lão giai đoạn 2025–2030, trong đó mô hình bán trú (sáng đi – chiều về); mô hình chăm sóc tại nhà; mô hình dưỡng lão kết hợp y tế – phục hồi chức năng và mô hình dưỡng lão đa tầng theo mức độ phụ thuộc được xem là “trụ cột mới”.

“Chúng tôi muốn người già được lựa chọn mô hình phù hợp với tình trạng sức khỏe và điều kiện kinh tế, chứ không phải ‘có gì dùng nấy’ như trước”, PGS-TS-BS Phan Minh Hoàng – Giám đốc Bệnh viện Phục hồi chức năng và điều trị bệnh nghề nghiệp TP.HCM – nơi vừa cho ra mắt “Mô hình nâng cao quản lý và chăm sóc người cao tuổi trong ngày” cho biết.

Hiện nay, số bác sĩ chuyên ngành lão khoa của TP.HCM còn quá ít so với nhu cầu thực tế. Các điều dưỡng có kỹ năng chăm sóc người già phụ thuộc gần như chỉ tập trung tại bệnh viện lớn, trong khi các cơ sở chăm sóc xã hội lại thiếu trầm trọng.

Tại nhiều nước phát triển, lão khoa được xem là ngành mũi nhọn vì người cao tuổi là nhóm bệnh nhân có mô hình bệnh tật phức tạp nhất. Trong khi đó, lực lượng tại Việt Nam chủ yếu được đào tạo ngắn hạn hoặc đào tạo chéo từ các ngành khác.

Đề án mới của Thành phố hướng đến mục tiêu xây dựng chuỗi đào tạo lão khoa bài bản, bao gồm bác sĩ, điều dưỡng, nhân viên công tác xã hội và nhân viên chăm sóc dài hạn. Đây là “nút chặn sống còn” quyết định chất lượng hệ thống dưỡng lão trong 10 năm tới.

Chăm sóc người già thời nay không chỉ là khám – chữa bệnh. Nó còn là hỗ trợ tinh thần, là tạo ra môi trường sống an toàn, là thúc đẩy giao tiếp xã hội để họ không bị tách khỏi cộng đồng.

TP.HCM hiểu điều đó, và chính vì vậy, mô hình bán trú được đánh giá là “bước đi đúng thời điểm”: ban ngày người cao tuổi được chăm sóc y tế, tập luyện, trị liệu, tham gia hoạt động xã hội; tối họ trở về nhà – vẫn giữ được sự gần gũi với gia đình. Một giải pháp nhân văn, tiết kiệm và phù hợp với văn hóa Á Đông.

Bình Thuận

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tp-hcm-chay-dua-cuu-he-thong-an-sinh-xa-hoi-241628.html