Ngày 5-12, HĐND TP.HCM phối hợp với Đại học Quốc gia TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học "Vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp: Thực trạng tại TP.HCM và giải pháp".
Phần thảo luận tại hội thảo sáng 5-12. Ảnh: LÊ THOA
Thiếu cán bộ chuyên sâu nhiều lĩnh vực
Ở góc độ cơ sở, nơi đóng vai trò quan trọng trong việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp, Bí thư Đảng ủy phường Thủ Đức Mai Hữu Quyết cho biết công việc ở cấp phường hiện nay có tính chuyên môn cao. Cấp xã phải đảm trách cả những nhiệm vụ trước đây thuộc cấp quận, thậm chí một số nhiệm vụ phân cấp từ TP.
Trong nội bộ phường hiện có tình trạng "chênh" nhau về chất lượng, năng lực xử lý vấn đề. Đội ngũ công chức từng làm việc tại TP Thủ Đức cũ đã quen với cường độ và tính chất công việc cao nên có thể thích nghi nhanh, nhưng cán bộ phường, xã thì khó.
Ông Mai Hữu Quyết chia sẻ dù trình độ chuyên môn đều đạt đại học nhưng kinh nghiệm và kỹ năng xử lý hồ sơ, thủ tục không phải ai cũng như ai. Để xử lý “tròn trịa” một hồ sơ, cán bộ cần ít nhất vài tháng đến nửa năm trải nghiệm.
Chưa kể, khi pháp luật chưa quy định rõ nhiều tình huống phát sinh, cán bộ buộc phải vận dụng kinh nghiệm, nghiên cứu, càng tạo ra áp lực lớn.
Bà Phạm Thị Tuyết Trinh, Chủ tịch UBND xã Phước Hải, cho biết địa phương có hơn 43.000 dân, được tạm giao 63 biên chế nhưng hiện mới có 50 người làm việc. Xã chưa được chủ động tuyển dụng bổ sung do phải chờ giao biên chế chính thức.
Dù Nghị định 173/2025 cho phép ký hợp đồng thực hiện công việc chuyên môn nhưng đến nay vẫn chưa thể triển khai vì thiếu hướng dẫn về kinh phí và quy trình. Địa phương đang thiếu nhân sự nghiêm trọng trong lĩnh vực nóng như đất đai, quy hoạch...
Ông Nguyễn Tấn Phong, Phó Giám đốc Sở Nội vụ, cho biết sau sắp xếp, câu chuyện “vừa thừa vừa thiếu” cán bộ là vấn đề lớn của TP. Ảnh: LÊ THOA
Ông Nguyễn Tấn Phong, Phó Giám đốc Sở Nội vụ, cho biết sau sắp xếp, câu chuyện “vừa thừa vừa thiếu” cán bộ là vấn đề lớn của TP.
Theo ông Phong, có nơi có vị trí thừa nhiều như về lĩnh vực văn hóa nhưng thiếu vị trí chuyên sâu về công nghệ thông tin, tài chính, đất đai, xây dựng, y tế. Lãnh đạo sở Nội vụ nói câu chuyện cấp bách hiện nay là vì thiếu cán bộ chuyên sâu nên công việc không chạy, chưa kể cán bộ cấp xã phường được phân cấp, phân quyền quá nhiều nhiệm vụ nên anh em còn “nhát tay”.
Để khắc phục, Sở Nội vụ đang xây dựng đề án với năm giải pháp trọng tâm là sắp xếp ngay trong nội bộ cấp xã.
“Thời gian đầu hợp nhất, việc sắp xếp chưa bài bản lắm vì có những cán bộ đáng lẽ phải làm khối chính quyền nhưng lại đưa qua khối đảng, đoàn thể và ngược lại. Do đó, bản thân cấp xã đợt này phải sắp xếp trong nội bộ” - ông Phong nói.
Sở Nội vụ cũng sẽ sắp xếp, bố trí nhân sự giữa các xã, phường với nhau. Trong đó, TP sẽ tính toán yếu tố địa lý cho đội ngũ, không để cán bộ di chuyển quá xa; phân bố nhân sự khối đảng, đoàn thể về khối chính quyền cấp xã.
Cùng đó, tiếp tục điều cán bộ từ cấp sở, ngành TP về các xã, phường, đặc khu sau đó sẽ tái điều động, luân chuyển. Cuối cùng là đào tạo lại cán bộ, nếu nguồn ngay tại địa phương thiếu chuẩn, chuyên môn thì TP sẽ đào tạo có thời hạn.
Hoàn thiện quy định về tuyển dụng, sử dụng nhân lực chất lượng cao
Dưới góc độ chuyên gia, PGS.TS Cao Vũ Minh, Trường Đại học Kinh tế- Luật, đề cập thực tiễn vận hành chính quyền địa phương hai cấp hiện nay cho thấy có tình trạng trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp của cán bộ, công chức giữa các địa phương hoàn toàn khác nhau.
Sau sáp nhập, phường, xã được giao thêm hơn 1.065 nhiệm vụ, chưa tính đến các nội dung phân cấp, ủy quyền. Theo khảo sát, mỗi phòng chuyên môn phường, xã phải đảm đương 95 nhiệm vụ, đầu việc quan trọng; tính trung bình mỗi công chức đảm nhận 10 đầu việc. Đây là một áp lực lớn trong bối cảnh mới, với các quy định liên quan đến luật pháp cũng mới.
PGS.TS Cao Vũ Minh nói cần hoàn thiện các quy định pháp luật về tuyển dụng, sử dụng nhân lực chất lượng cao trong hoạt động công vụ. Ảnh: LÊ THOA
Cũng theo PGS.TS Cao Vũ Minh, muốn thu hút nhân lực chất lượng cao trong hoạt động công vụ, các cơ quan nhà nước không thể chỉ tiếp tục dựa vào biên chế, ngạch bậc. Trong khi nhân lực thông thường đề cao sự ổn định thì nhân lực chất lượng cao lại coi trọng sáng tạo, tự do và tác động xã hội thực chất hơn là danh phận hình thức. Do đó, pháp luật - công cụ quan trọng để thu hút nhân lực chất lượng cao cần được thay đổi nhằm trở thành “thỏi nam châm” hút chất xám của xã hội và cả từ khu vực tư nhân.
“Vì lẽ này mà hoàn thiện các quy định pháp luật về tuyển dụng, sử dụng nhân lực chất lượng cao trong hoạt động công vụ là yêu cầu có tính cấp thiết. Khi các quy định pháp luật về tuyển dụng, sử dụng cá nhân trong hoạt động công vụ được quy định hợp lý thì nhân lực chất lượng cao sẽ không chỉ đến, mà còn ở lại và làm nên hiệu quả lớn lao cho hoạt động công vụ” - PGS.TS Cao Vũ Minh chia sẻ.
Bà Thái Tuyết Dung, Trưởng ban pháp chế, Đại học Quốc gia TP.HCM, cho rằng TP cần thực hiện có hiệu quả việc đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở theo hướng "cầm tay chỉ việc" thực chất nhất.
Tại hội thảo, các địa phương cũng đề cập đến câu chuyện bố trí lại trụ sở sau khi hợp nhất, có phương án xử lý trụ sở dôi dư sau sáp nhập.
Chia sẻ thêm, Phó Giám đốc Sở Tài chính TP.HCM Nguyễn Ngọc Thảo, cho biết tài sản công là vấn đề tương đối nóng. Theo ông, khi sắp xếp lại chính quyền, việc dôi dư trụ sở là điều dễ nhìn thấy nhưng vấn đề là ở cả ba địa phương cũ trước đây đều có những đặc thù riêng.
Tại TP.HCM, nhiều trụ sở được xây dựng để đáp ứng nhu cầu làm việc cho số lượng nhân sự nhất định. Sau sắp xếp, trừ 19 đơn vị có thể sử dụng ổn định trụ sở cấp huyện thì các phường, xã còn lại tuy biên chế giảm một phần nhưng lại phải gánh nhân sự chuyển về từ quận, do vậy hầu như vẫn phải sử dụng toàn bộ trụ sở phường trước đó. Vì vậy, có nhiều phường buộc phải vận hành ở nhiều địa điểm trụ sở khác nhau.
Phó giám đốc Sở Tài chính TP.HCM Nguyễn Ngọc Thảo trao đổi tại phiên thảo luận. Ảnh: LÊ THOA
Ở Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, mật độ dân cư, trụ sở, ngoại trừ khu vực trung tâm tương đồng TP.HCM thì ở các khu vực khác việc xử lý trụ sở đơn giản hơn. Trong khi đó, các trụ sở sở, ngành mới của TP.HCM hiện đều tập trung về khu vực trung tâm TP.HCM để làm việc, dẫn đến tình trạng các trụ sở cũ vốn đã quá tải nay càng quá tải hơn.
Vì vậy, lượng trụ sở dôi dư tại TP.HCM không nhiều, chủ yếu là các trụ sở nhỏ, lẻ. Ngược lại, ở Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, số trụ sở dôi dư nhiều hơn, đặc biệt là hai trung tâm hành phục vụ chính công.
Sau khi sắp xếp, chỉ một phần chức năng được chuyển về trung tâm TP.HCM; hai trụ sở này từng được xem là dôi dư nhưng đến nay TP.HCM đã xây dựng phương án sử dụng, ưu tiên bố trí cho lĩnh vực y tế và giáo dục.
Với các trụ sở còn lại, TP.HCM đang tiếp tục hoàn thiện phương án sắp xếp. Sở Tài chính đang phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao để tham mưu phương án chuyển công năng các trụ sở nhỏ, lẻ dôi dư thành điểm sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Đồng thời, các địa điểm phù hợp sẽ được chuyển cho Trung tâm Phát triển quỹ đất để đấu giá, hoặc chuyển sang cơ quan quản lý - kinh doanh nhà để cho thuê.
THANH TUYỀN- LÊ THOA