Ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước nhiệm vụ quan trọng: gỡ “thẻ vàng” IUU - tức khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định do Liên minh châu Âu (EU) áp đặt từ năm 2017.
Riêng TP.HCM – trung tâm chế biến và xuất khẩu thủy sản lớn của cả nước, với khoảng 50 doanh nghiệp chế biến xuất khẩu, và hơn 300.000 lao động trong chuỗi giá trị – đang chịu tác động sâu rộng. Việc gỡ “thẻ vàng” không chỉ là mục tiêu kinh tế, mà còn là yêu cầu về hội nhập, quản trị tài nguyên và bảo vệ chủ quyền biển đảo.
Bà Phạm Thị Na - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM chia sẻ về những giải pháp của TP nhằm nỗ lực gỡ "thẻ vàng" cho ngành thủy sản - Ảnh: PV
Tại cuộc họp báo về tình hình kinh tế- xã hội TP.HCM vào chiều 30.10, bà Phạm Thị Na - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM - cho biết địa phương đang triển khai Tháng cao điểm chống khai thác thủy sản bất hợp pháp đồng thời đặt mục tiêu phát triển bền vững ngành thủy sản trên địa bàn.
Bà nhấn mạnh, chiến dịch này không chỉ làm trong một tháng, mà là quá trình liên tục, xuyên suốt nhiều năm. “Chúng ta thực hiện không phải chỉ trong tháng cao điểm, mà liên tục từ trước đây và cả sau này, kể cả khi được gỡ thẻ vàng. Điều đó thể hiện sự quyết liệt và cam kết lâu dài của TP”, bà Na nói.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là quản lý chặt chẽ đội tàu: Rà soát toàn bộ tàu có đăng ký tại TP.HCM; loại bỏ tàu cũ, hư hỏng, không còn khả năng hoạt động khỏi danh mục quản lý; xóa thông tin tàu bán sang địa phương khác để tránh thất thoát dữ liệu.
Toàn bộ tàu cá phải được cập nhật vào Hệ thống dữ liệu quốc gia VNFishBase, giúp trung tâm dữ liệu quốc gia và các đoàn thanh tra quốc tế theo dõi hoạt động từ xa. “Đây là bước quan trọng giúp Việt Nam minh chứng tính minh bạch trong quản lý nghề cá”, bà Na nhấn mạnh.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, TP hiện có 9 cảng cá đang hoạt động, tất cả đều được áp dụng: hệ thống kiểm soát tàu cá ra – vào cảng; giám sát nguyên liệu thủy sản; nhật ký khai thác điện tử theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Đặc biệt, 100% tàu dài từ 15m trở lên phải được kiểm soát và xác nhận nguồn gốc trước khi cập bến. Điều này đảm bảo nguyên liệu đưa vào nhà máy chế biến là hợp pháp, giúp doanh nghiệp xuất khẩu sang EU an toàn hồ sơ.
Hiện TP.HCM vận hành 2 trạm giám sát bờ hoạt động 24/7, với nhiệm vụ theo dõi tín hiệu thiết bị giám sát hành trình của tàu cá; cảnh báo ngay khi tàu mất tín hiệu hoặc có dấu hiệu vượt vùng biển.
Khi tàu mất kết nối, thông tin được chuyển nhanh về địa phương và chủ tàu để yêu cầu khôi phục giám sát ngay, tránh nguy cơ xâm phạm vùng biển nước ngoài.
“Hiện nay, tình trạng các tàu vi phạm, bị nước ngoài bắt giữ giảm mạnh. Nếu như năm 2020 có 23 tàu bị nước ngoài bắt giữ thì năm 2022 còn 8 tàu, năm 2023 là 2 tàu và từ năm 2024 đến nay chỉ 1 tàu, và từ tháng 8.2024 đến nay không có tàu nào. Đây là chỉ số then chốt, chứng minh hiệu quả thực chất, không chỉ trên giấy tờ”, bà Na chia sẻ.
Theo bà Na, việc xử lý vi phạm là bước quan trọng thuyết phục EU về tính thực thi pháp luật. Trong đó, TP.HCM đã điều tra và xử lý gần 100% vụ tàu vi phạm; khởi tố 9 vụ liên quan hành vi khai thác trái phép; xét xử lưu động 6 vụ giúp tuyên truyền răn đe mạnh mẽ trong cộng đồng ngư dân. Tòa án chuẩn bị tiếp tục đưa các vụ còn lại ra xét xử tại các khu dân cư ven biển để tạo tác động xã hội rộng rãi.
Nếu Việt Nam gỡ thành công “thẻ vàng” thì doanh nghiệp giảm chi phí xuất khẩu, tăng khả năng cạnh tranh; ngư dân ổn định sinh kế, duy trì nghề biển; TP.HCM thúc đẩy tăng trưởng thương mại thủy sản góp phần bảo vệ chủ quyền biển đảo thông qua hiện diện ngư dân trên biển.
“Thực hiện nghiêm quy định thủy sản không chỉ để gỡ thẻ vàng, mà để ngành phát triển bền vững, và bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng”, bà Na nhấn mạnh.
Hồ Quang