Theo đại diện Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, trong bối cảnh chuyển đổi số và định hướng giáo dục toàn diện, TP.HCM đang triển khai nhiều giải pháp mạnh mẽ nhằm xây dựng và lan tỏa văn hóa đọc trong nhà trường, nơi được xem là mắt xích then chốt của hành trình học tập suốt đời.
Học sinh Trường THCS Nguyễn Gia Thiều đọc sách ở thư viện. Ảnh: Báo Phụ nữ.
Trường học không chỉ là nơi dạy chữ
Với tôn chỉ trường học không chỉ là nơi dạy chữ mà còn là môi trường lý tưởng để hình thành thói quen đọc, phát triển kỹ năng sống và tư duy độc lập cho học sinh, Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cho biết nhiều năm qua, đơn vị đã phối hợp cùng Sở Giáo dục và Đào tạo, Hội Xuất bản Việt Nam triển khai các hoạt động khuyến đọc tại trường học.
Hàng năm, TP.HCM duy trì nhiều hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc trong học đường như Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam, Hội sách thiếu nhi, Tuần lễ Sách và Chuyển đổi số Quốc gia, Hội thi “Lớn lên cùng sách”... Cùng với đó là các hoạt động giới thiệu sách trong giờ sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt tập thể, ngoại khóa - theo hướng gắn kết với các môn học và phát triển kỹ năng sống.
Cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc TP.HCM” được tổ chức ở nhiều cấp đang dần trở thành hình mẫu truyền cảm hứng, lan tỏa tinh thần đọc sách trong cộng đồng học sinh.
Từ năm 2022 đến nay, Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM đã chủ trì trang bị danh mục sách hỗ trợ giảng dạy cho 60 thư viện trường tiểu học ở các huyện ngoại thành với hơn 8.000 đầu sách (tương đương hơn 72.000 quyển). Đây là một trong những nỗ lực nhằm hiện thực hóa chủ trương phát triển văn hóa đọc gắn với chiến lược giáo dục thông minh và học tập suốt đời giai đoạn 2021-2030.
Cùng với đó, các trường học đang tích cực xây dựng thư viện trở thành không gian học tập mở - thân thiện, hiện đại. Một số mô hình tiêu biểu có thể kể đến là thư viện điện tử trường THPT Trần Đại Nghĩa (quận 1), thư viện thông minh trường THCS Trần Huy Liệu (Phú Nhuận), thư viện xanh tại Trung tâm Giáo dục Nghề nghiệp - Giáo dục Thường xuyên quận 12 hay thư viện thân thiện trường THCS Hà Huy Tập (Bình Thạnh)..., góp phần tạo điều kiện để học sinh dễ dàng tiếp cận tri thức qua sách.
Kỹ năng để trở thành công dân học tập toàn cầu
Một bước ngoặt đáng chú ý trong năm 2024 là việc TP.HCM chính thức trở thành thành viên Mạng lưới Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc). Trong phát biểu tại lễ công bố, Phó chủ tịch UBND TP Trần Thị Diệu Thúy nhấn mạnh: “Phát triển văn hóa đọc là cách hoàn thiện tri thức, kỹ năng để trở thành công dân học tập toàn cầu”.
Trên cơ sở đó, UBND TP.HCM đã ban hành kế hoạch xây dựng “Thành phố học tập toàn cầu giai đoạn 2024-2030”, trong đó văn hóa đọc giữ vai trò then chốt. Thành phố đang triển khai nhiều giải pháp tích hợp như đầu tư thư viện thông minh, phát triển tủ sách lớp học, trang bị hệ thống dữ liệu dùng chung, tổ chức giờ đọc sách chính khóa và đào tạo giáo viên hướng dẫn kỹ năng đọc cho học sinh.
Đặc biệt, với việc thực hiện Thông tư 16/2022/TT-BGDĐT quy định tiêu chuẩn thư viện trường học, nhiều trường đã chủ động tổ chức từ 1 tới 2 tiết đọc sách mỗi học kỳ tại thư viện. Đây không còn là hoạt động phụ trợ mà trở thành một phần trong chiến lược dạy - học, giúp học sinh tiếp cận sách một cách có hệ thống, thường xuyên, từ đó nâng cao năng lực tư duy, cảm thụ văn học và hình thành kỹ năng phản biện.
Thành phố cũng từng bước thực hiện chủ trương đưa tiết đọc sách vào thời khóa biểu, một mong muốn không chỉ của thầy cô, chuyên gia giáo dục mà còn là chiến lược đầu tư vào nền tảng tư duy, sáng tạo và nhân cách học sinh.
Tuy nhiên, đại diện Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cũng thừa nhận thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại một số thách thức trong công tác khuyến đọc tại nhà trường. Nhiều thư viện trường học thiếu nguồn lực sách mới, cơ sở vật chất chưa đáp ứng nhu cầu, hoạt động đọc sách chưa được tích hợp một cách hiệu quả vào chương trình giảng dạy. Ngoài ra, việc lồng ghép văn hóa đọc vào các hoạt động ngoại khóa còn hạn chế, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành trong việc phát triển văn hóa đọc.
Để đạt được hiệu quả cao hơn, Sở Văn hóa và Thể thao đề nghị cần tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát việc triển khai các hoạt động phát triển văn hóa đọc tại các trường học. Đồng thời, đơn vị kỳ vọng sẽ phối hợp cùng Sở Giáo dục và Đào tạo, các sở, ban, ngành có liên quan để tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ việc phát triển văn hóa đọc một cách bền vững.
Bên cạnh đó, Sở Văn hóa và Thể thao đang thực hiện khảo sát diện rộng về tỷ lệ đọc sách của học sinh và người dân để đưa ra các chính sách thiết thực, phù hợp với nhu cầu thực tiễn.
Phong Khang