UBND TP Hồ Chí Minh cho biết, hệ thống sông, kênh, rạch của TP nhiều năm qua giữ vai trò quan trọng trong thoát nước, điều tiết mưa lũ và tạo không gian công cộng. Tuy nhiên, theo thống kê của Sở Xây dựng, TP còn gần 40.000 căn nhà lụp xụp ven kênh rạch, tập trung tại các lưu vực có áp lực thoát nước lớn.
Các khu nhà ở lụp xụp trên và ven sông, kênh, rạch thường được xây dựng tự phát, không theo quy hoạch, thiếu thiết kế kiến trúc và sử dụng vật liệu kém chất lượng, tạo nên sự lộn xộn, không đồng bộ với cảnh quan xung quanh và phá vỡ sự hài hòa của kiến trúc đô thị. Trong bối cảnh thiên tai phức tạp và chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu, những khu nhà này càng tăng nguy cơ làm thu hẹp dòng chảy tuyến sông, kênh, rạch; tình trạng ngập úng, ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước từ nước thải sinh hoạt, rác thải xả thẳng ra sông tạo nên một bức tranh nhếch nhác, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người dân, làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của dòng sông, kênh, rạch, ảnh hưởng đến hình ảnh TP.
Việc di dời các hộ dân ven kênh rạch giúp bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân, giảm thiểu thiệt hại trong mùa mưa bão, đồng thời cải thiện chất lượng nước và bảo vệ môi trường sinh thái của các hệ thống sông, kênh, rạch của TP. Chất lượng sống của người dân cũng vì thế mà được nâng lên; người dân được sống trong môi trường an toàn, giảm ô nhiễm môi trường và cải thiện sức khỏe, điều kiện sống, có điều kiện tiếp cận đầy đủ các dịch vụ công như điện, nước, giao thông, y tế…
Việc chỉnh trang kênh rạch không chỉ mang ý nghĩa môi trường mà còn nâng cao khả năng chống chịu biến đổi khí hậu, cải thiện chất lượng sống cho người dân. Ảnh: Quang Phương
Bên cạnh đó, khi giải phóng không gian khu vực ven sông, kênh, rạch, TP sẽ có nhiều cơ hội phát triển không gian đô thị thông thoáng hơn, giảm thiểu rủi ro ngập lụt, sạt lở, hướng tới phát triển bền vững, chất lượng sống đô thị được nâng cao theo hướng đồng bộ đáp ứng nhu cầu về môi trường sống và làm việc có chất lượng, trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Ngoài ra, các khu đất ven sông, kênh, rạch sau khi được giải phóng có thể được quy hoạch lại, thực hiện chỉnh trang đô thị, phát triển các khu thương mại, dịch vụ, du lịch. Từ đó, tạo ra các cơ hội kinh doanh, đầu tư trong lĩnh vực hạ tầng, xây dựng và bất động sản, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và tạo ra cơ hội việc làm cho người dân.
Theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2025 – 2030, đến cuối năm 2030, TP phải hoàn thành di dời 20.000 căn, tương ứng 50% số nhà ven kênh rạch toàn TP.
Để thực hiện mục tiêu này, mới đây, TP Hồ Chí Minh đã đề xuất hỗ trợ 10.000 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách Trung ương về biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường cho đề án chỉnh trang đô thị khu vực nhà trên và ven sông, kênh, rạch giai đoạn 2025 – 2030.
UBND TP Hồ Chí Minh cho biết, trong giai đoạn hiện nay, TP phải tập trung nguồn lực lớn cho các nhiệm vụ kinh tế – xã hội quan trọng như tăng trưởng hai con số, hoàn thiện mạng lưới hạ tầng giao thông chiến lược, đặc biệt là hệ thống metro và các dự án kết nối liên vùng. Do đó, việc bố trí đủ vốn cho công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư – vốn chiếm tỷ trọng rất lớn – gặp nhiều hạn chế, khó khăn.
Bên cạnh đó, UBND TP Hồ Chí Minh cho rằng, nếu được Trung ương hỗ trợ thêm 10.000 tỷ đồng sẽ giúp TP chủ động hơn trong triển khai các dự án chỉnh trang, rút ngắn thời gian di dời, đồng thời xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm, sạt lở và ngập nước tại nhiều khu vực trọng điểm.
Việc chỉnh trang kênh rạch không chỉ mang ý nghĩa môi trường mà còn góp phần quan trọng nâng cao khả năng chống chịu biến đổi khí hậu, cải thiện chất lượng sống đô thị và từng bước hình thành diện mạo mới văn minh, hiện đại.
Mai Linh