Khối lượng công việc quá chênh lệch với chỉ tiêu biên chế
Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM trở thành trung tâm kinh tế tổng hợp lớn nhất Việt Nam, được phân loại là đô thị loại đặc biệt. Trong 3 năm gần nhất (2023-2025), khu vực này duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân ấn tượng, đạt 7,0-7,5%/năm và đóng góp khoảng 27% tổng thu ngân sách quốc gia.
Về mặt xã hội, TPHCM hiện đã vượt 15 triệu người, chính thức trở thành siêu đô thị lớn nhất Đông Nam Á. Sự gia tăng quy mô dân số và diện tích tự nhiên khoảng 6.773 km² đặt ra áp lực khổng lồ lên hạ tầng, nhà ở và các dịch vụ công thiết yếu.
UBND TPHCM đề xuất Trung ương xây dựng cơ chế giao biên chế linh hoạt, theo “định mức mở” - Ảnh: Nguyễn Huế
Song song đó, thành phố đang đứng trước khát vọng trở thành trung tâm tài chính quốc tế, năng động, thuộc nhóm 100 thành phố toàn cầu đáng sống, đòi hỏi một bộ máy hành chính phải có năng lực quản lý tương xứng với tầm vóc quốc tế này.
Theo báo cáo, TPHCM đã thực hiện thành công việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy sau sáp nhập. Cụ thể, từ 43 cơ quan chuyên môn thuộc UBND thành phố đã giảm xuống còn 15 (giảm 65,11%), số phòng trực thuộc cơ quan chuyên môn giảm 43,6%. Tuy nhiên, việc tinh giản này lại đi kèm với sự gia tăng đột biến về khối lượng công việc và thủ tục hành chính (TTHC) ở nhiều lĩnh vực trọng yếu.
Đáng chú ý, số lượng TTHC trong lĩnh vực công thương đã tăng 48% (tương đương tăng 142 TTHC); lĩnh vực xây dựng, quy hoạch cũng tăng 20,2%; tài nguyên, môi trường, đất đai tăng 17,4%. Các con số này cho thấy áp lực công việc lên cán bộ, công chức đang rất lớn.
Tình trạng quá tải càng trầm trọng hơn do các yếu tố đặc thù. Trước tiên là khối lượng công việc vượt chuẩn, đặc biệt trong công tác quản lý dân cư. Áp lực dân số thực tế thường xuyên lớn hơn con số đăng ký chính thức hàng triệu người đã khiến các đơn vị của thành phố phải thực hiện nhiệm vụ trên quy mô dân cư không được phản ánh đầy đủ trong chỉ tiêu biên chế.
Kế đến là trọng trách gánh vác Nghị quyết 98 về cơ chế, chính sách đặc thù cho thành phố. Theo đó, nghị quyết yêu cầu bộ máy hành chính phải triển khai các cơ chế thí điểm vượt trội, thiết kế chính sách, là những nhiệm vụ phát sinh ngoài chức năng truyền thống nhưng chưa được tính đến trong biên chế.
Đề nghị cơ chế “định mức mở”
Trước thực trạng trên, UBND TPHCM trình Bộ Nội vụ đề xuất tổng cộng 174.196 biên chế cho giai đoạn 2026-2031. Con số này là sự tổng hợp biên chế cho toàn bộ khối chính quyền, gồm cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập của thành phố.
TPHCM sau sát nhập trở thành 'siêu đô thị' lớn trên thế giới. Ảnh: Nguyễn Huế
Tính đến thời điểm ngày 31/7, thành phố đã được giao 18.574 biên chế công chức và 132.403 người làm việc (viên chức hưởng lương từ ngân sách nhà nước), nâng tổng số nhân sự được giao của hai khối lên 150.977 người (chưa kể một số chỉ tiêu hợp đồng khác). Việc đề xuất con số 174.196 cho giai đoạn mới là sự khẳng định nhu cầu bổ sung nguồn lực cấp thiết để đáp ứng yêu cầu quản lý của một siêu đô thị.
Về cơ chế quản lý, thành phố đề xuất Trung ương xây dựng cơ chế giao biên chế linh hoạt, theo “định mức mở”. Cơ chế này phải dựa trên sự đánh giá thực tiễn nhiệm vụ cụ thể và có tính đến ba yếu tố định lượng và định tính then chốt: quy mô thực tế của dân cư, khối lượng công việc thực tế và yêu cầu năng lực thực hiện chính sách đặc thù. Đồng thời, thành phố kiến nghị được trao quyền chủ động điều chỉnh biên chế trong nội bộ để kịp thời phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Bên cạnh đề xuất về số lượng biên chế tổng thể, TPHCM còn đưa ra các kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện khung pháp lý và nguồn lực cho bộ máy. Cụ thể, đề xuất bổ sung định mức biên chế kỹ thuật viên công nghệ thông tin chuyên trách để phục vụ công cuộc chuyển đổi số, đặc biệt trong các đơn vị giáo dục và y tế công lập.
UBND thành phố kiến nghị Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ rà soát Nghị định 60/2021/NĐ-CP để điều chỉnh quy định về danh mục các loại dịch vụ sự nghiệp công cơ bản thiết yếu, từ đó có cơ sở pháp lý để thành lập bộ máy các đơn vị sự nghiệp công lập cung ứng dịch vụ cơ bản, thiết yếu tại cấp xã.
Thành phố đề nghị Bộ Xây dựng sớm bổ sung quy định về chức năng, nhiệm vụ của Phòng Kinh tế hoặc Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị thuộc UBND cấp xã để thực hiện công tác quản lý nhà nước về trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, lòng lề đường, là những nhiệm vụ đặc biệt cần thiết tại các đô thị đặc biệt. Bộ Quốc phòng sớm có văn bản hướng dẫn về định mức và biên chế của lực lượng Ban Chỉ huy quân sự cấp xã.
Tất cả các kiến nghị trên đều hướng tới mục tiêu xây dựng một bộ máy tinh gọn nhưng hiệu quả, đủ sức gánh vác vai trò động lực và trung tâm hội nhập của cả nước trong kỷ nguyên mới.
Quốc Ngọc