Trái dừa và bài toán kép: giữ giá trị hay giữ thị trường?

2 giờ trướcBài gốc

Doanh nghiệp đề xuất cấm xuất khẩu dừa khô để tăng nguyên liệu cho chế biến. Trong ảnh là thương lái thu mua dừa khô ở tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: Trung Chánh

Năm ngoái, ngành dừa Việt Nam mang về 1,048 tỉ đô la Mỹ kim ngạch xuất khẩu và 6 tháng đầu năm nay đạt gần 490 triệu đô la Mỹ. Thậm chí, có doanh nghiệp, cho biết nếu tận dụng tối đa dừa nguyên liệu cho chế biến sâu, con số này có thể tăng lên 1,8 tỉ đô la Mỹ mỗi năm.

Cấm xuất để tăng kim ngạch?

Tại hội nghị ngành dừa diễn ra mới đây ở tỉnh Vĩnh Long, ông Phạm Hồng Dương, Phó tổng giám đốc phụ trách sản xuất của Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Bến Tre (Betrimex), đề xuất cấm xuất khẩu dừa khô nguyên liệu để dành cho chế biến trong nước.

Ông cho rằng, nhiều nước có trữ lượng dừa lớn như: Thái Lan và Indonesia đã có biện pháp kiểm soát xuất khẩu dừa nguyên liệu, trong khi Việt Nam vẫn cho phép. “Nếu dừa nguyên liệu được giữ lại cho chế biến, giá trị xuất khẩu có thể đạt 1,8 tỉ đô la Mỹ, thay vì hơn 1 tỉ như hiện nay”, ông Dương nói.

Tuy vậy, ông Nguyễn Quý Dương, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đặt câu hỏi: “Nếu ngưng xuất khẩu dừa nguyên liệu, năng lực chế biến trong nước có đủ để tiêu thụ hết không? Bởi, có thể xảy ra tình trạng ùn ứ nguyên liệu”.

Theo ông Phạm Hồng Dương, hiện năng lực chế biến của doanh nghiệp trong nước gấp 1,5 lần tổng sản lượng dừa cung cấp, nên sẽ không có vấn đề. “Giá dừa khô Betrimex đang mua hơn 15.000 đồng/trái, cao nhất thế giới rồi, không nơi nào bằng”, ông khẳng định.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy mỗi khi thị trường Trung Quốc “siết” nhập khẩu hoặc việc áp thuế xuất khẩu dừa khô của Việt Nam đã từng khiến giá trong nước sụt giảm mạnh, nông dân chịu thiệt hại nặng nề.

Chẳng hạn, khi thuế bán dừa khô sang Trung Quốc tăng, giá dừa nguyên liệu trong nước rớt sâu, buộc Bộ Tài chính phải giảm thuế từ 3% xuống 0% vào thời điểm năm 2012.

Kinh nghiệm nêu trên cho thấy, một quyết định hành chính (có thể xảy ra) như “cấm xuất khẩu” có thể gây phản ứng dây chuyền khó lường, nhất là trong bối cảnh nông dân vẫn thường là người chịu rủi ro lớn nhất.

Cần có giống chuẩn cho dừa chế biến và công nghệ chế biến sâu cho dừa trồng với mục đích bán lấy nước giải khát. Trong ảnh là dừa lấy nước giải khát được thương lái thu mua ở tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: Trung Chánh

Giải pháp nằm ở giống và công nghệ

Hiện dừa khô nguyên liệu (loại có cơm dày, được doanh nghiệp dùng cho chế biến sâu) ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) được thu mua khoảng 11.000 đồng/trái, trong khi dừa uống nước chỉ khoảng 3.000 đồng/trái, tức giá bán chỉ bằng khoảng 27% so với dừa chế biến.

Ông Phạm Hồng Dương gọi chênh lệch giá bán nêu trên là “nghịch lý đau xót”, bởi Việt Nam đang mở rộng diện tích trồng, nhưng thiếu giống dừa chủ lực phục vụ chế biến, phần lớn vẫn mang tính tự phát từ nông dân. “Chúng ta cần có một giống dừa chủ lực cho vùng dừa của mình và phải là dừa nguyên liệu, tức dừa phục vụ cho chế biến xuất khẩu”, ông Dương nhấn mạnh.

Ông Châu Hữu Trị, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Vĩnh Long, cho biết Việt Nam hiện có khoảng 192.000 héc ta dừa, trong đó, riêng Vĩnh Long chiếm khoảng 65% diện tích, với hơn 180 doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị ngành dừa.

Ông cho rằng, dừa không chỉ tạo sinh kế bền vững mà còn thân thiện môi trường. Tuy nhiên, muốn phát triển, ngoài có một giống chủ lực phục vụ chế biến, phải có liên kết chặt bốn nhà, gồm nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và nông dân.

Ông Huỳnh Khắc Nhu, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Trà Bắc, đơn vị đang chế biến các sản phẩm từ dừa, cho biết Việt Nam trồng dừa với mật độ khoảng 150 cây/héc ta, năng suất khoảng 90 trái/cây/năm, trong khi Indonesia trồng 220-250 cây/héc ta và năng suất đạt khoảng 150 trái/cây/năm. “Do đó, cốt lỗi của vấn đề vấn đề là giống mật độ trồng”, ông cho biết.

Còn đối với dừa trồng cho mục đích lấy nước, ông Dương của Betrimex đặt câu hỏi: “Chúng ta giải quyết thế nào với lượng dừa nông dân trồng lấy nước vì mình đâu ép họ chặt được được?”

Theo ông, phải có chế biến sâu cho loại dừa trồng lấy nước mới mong kéo giá tăng lên được. “Cần có nghiên cứu để giải quyết vấn đề này”, ông Dương nói và cho biết, đã trao đổi với giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long để cùng triển khai.

Vị đại diện Betrimex, cho biết dừa uống nước trước đây xuất đi Trung Quốc, châu Âu và Mỹ rất nhiều, thậm chí một trái dừa ở Mỹ được bán ra đến 10 đô la Mỹ. “Nhưng, bây giờ kinh tế khó khăn, họ không uống được dừa nữa nên nhu cầu rớt thảm hại”, ông giải thích và tái nhấn mạnh, cần thiết phải có công nghệ chế biến sâu cho loại dừa lấy nước.

Ông Trị của Trung tâm khuyến nông tỉnh Vĩnh Long cũng kêu gọi các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đầu tư mạnh cho chế biến sâu, bởi công nghệ thay đổi rất nhanh, nhưng nếu doanh nghiệp cứ giậm chân tại chỗ sẽ thất bại.

“Nay người ta làm công nghệ này, mai người ta có công nghệ khác tiếp nối nên doanh nghiệp cần tiếp tục đổi mới sáng tạo, tiếp tục đầu tư”, ông khuyến cáo và cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đang có chương trình đổi mới sáng tạo nên doanh nghiệp có thể tận dụng để tiếp tục đưa ngành dừa phát triển đa giá trị, chế biến sâu hơn…

Trung Chánh

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/trai-dua-va-bai-toan-kep-giu-gia-tri-hay-giu-thi-truong/