Giữa đại dương sâu thẳm, nơi con người chưa bao giờ chạm tới đáy, tồn tại một sinh vật khổng lồ đến mức ngay cả những con khủng long lớn nhất trong lịch sử cũng phải “cúi mình”. Đó là cá voi xanh – loài động vật to lớn nhất từng hiện diện trên Trái Đất.
Với chiều dài hơn 30 mét và cân nặng gần 200 tấn, mỗi nhịp tim của nó có thể kéo dài hơn 10 giây, và một hơi thở phun trào cao đến 9 mét – đủ khiến cả đại dương lặng đi trong khoảnh khắc.
Cá voi xanh (Balaenoptera musculus) không chỉ là loài động vật lớn nhất từng hiện diện trên Trái Đất – nó giống như một ký ức còn sống sót từ thuở địa cầu còn hoang sơ, khi lục địa chưa chia cắt và con người chưa biết đến những giấc mơ bay.
Với chiều dài lên đến 30 mét và khối lượng gần 200 tấn, cá voi xanh khiến mọi định nghĩa về “khổng lồ” trở nên khiêm tốn. Trái tim của nó nặng như một chiếc ô tô nhỏ. Một nhịp tim của cá voi xanh có thể kéo dài 10 giây, bạn có thể nghe thấy bằng ống nghe dưới nước. Chỉ riêng lưỡi của nó đã nặng hơn cả một con voi trưởng thành.
Thế nhưng điều khiến sinh vật này trở nên huyền bí không chỉ nằm ở kích thước.
Nó sống trong im lặng. Di cư theo những hành trình dài hàng nghìn hải lý, bơi qua các đại dương trong suốt cả đời mà chẳng cần được ai chứng kiến. Những bài ca giao tiếp của nó ở tần số thấp đến mức con người không thể nghe nổi bằng tai thường – nhưng chúng vẫn âm vang hàng trăm kilomet dưới lòng biển.
Người Inuit ở Bắc Cực tin rằng tiếng hát của cá voi là linh hồn của tổ tiên đang thì thầm với biển. Một số thủy thủ xưa kể lại rằng họ từng thấy một “hòn đảo biết di chuyển”, rồi nó bỗng chìm xuống, để lại cột nước phun lên cao như một chiếc tháp.
Trong văn hóa hiện đại, ta gắn bó với cá voi xanh qua những con số và nghiên cứu, nhưng cảm giác khi nghe tiếng nó hát – dù là qua thu âm – vẫn gợi lên điều gì đó không thể diễn tả. Một nỗi buồn mơ hồ. Một khát vọng. Một lời nhắn gửi từ kỷ nguyên mà ta chưa từng sống.
Là loài động vật lớn nhất từng tồn tại trên Trái Đất, kích thước của cá voi xanh vượt cả loài khủng long khổng lồ.
Có thông tin về cá thể dài đến 33m. Trọng lượng trung bình từ 190–200 tấn, thậm chí có thể vượt 250 tấn.
Mỗi ngày một cá thể trưởng thành có thể ăn tới 6–8 tấn krill (tôm nhỏ), tương đương 40 triệu con. Cá voi xanh không có răng. Chúng dùng tấm sừng (baleen) để lọc krill từ nước.
Để bơm máu đi khắp cơ thể khổng lồ, trái tim của cá voi xanh có kích thước gần ngang một chiếc ô tô và riêng cái lưỡi đã nặng 3 tấn. Dù vậy bộ não cá khá nhỏ so với kích thước cơ thể, chỉ khoảng 6–11 kg
Cá voi xanh mang thai từ 11–12 tháng.
Con non khi sinh đã dài khoảng 7 m và nặng gần 3 tấn, lớn hơn nhiều so với hầu hết động vật trưởng thành
Con non uống tới 400–600 lít sữa giàu chất béo mỗi ngày, và tăng trọng kỷ lục: Gần 90 kg/ngày trong những tháng đầu.
Phổi cá voi xanh có dung tích ~5.000 lít giúp nó có thể lặn trong 30 phút, mỗi lần thở phun lên cột hơi nước cao ~9 mét
Loài động vật khổng lồ này giao tiếp bằng âm thanh cực thấp (15–20 Hz), có thể lan xa hàng trăm km dưới nước. Giọng của cá voi xanh là lớn nhất trong thế giới động vật, có thể đạt 188 dB.
Khi bị đe dọa cá voi xanh có thể bơi với tốc độ 30 km /1h
Thế kỷ 20 chứng kiến cuộc săn bắt công nghiệp tàn khốc khiến cá voi xanh gần như biến mất. Hơn 360.000 cá thể bị giết chỉ tại Nam Cực. Đến nay, thế giới chỉ còn khoảng 10.000–25.000 cá voi xanh – một con số bé nhỏ đến ám ảnh nếu so với sự vĩ đại của chúng.
Dù được bảo vệ từ năm 1966, nhưng số lượng cá voi xanh hiện còn rất ít: Ước tính 10.000–25.000 cá thể toàn cầu (giảm >90% so với trước đây).
Không bị con người săn bắt ồ ạt, song cá voi xanh vẫn luôn phải đối mặt với các nguy cơ hiện tại: Va chạm tàu thủy, ô nhiễm tiếng ồn, biến đổi khí hậu, rác nhựa và được IUCN xếp loại: Nguy cấp (Endangered).
Chúng không chết vì thiên địch. Chúng chết vì con người – vì xăng dầu, vì tiếng động cơ, vì những chiếc lưới vứt trôi trong đại dương. Và nếu không thay đổi, rất có thể chúng sẽ biến mất mà không kịp để lại di chúc cho Trái Đất.
Giữa tiếng ồn ào của thế giới hiện đại, đôi khi, ta nên dừng lại – lặng lẽ nghe xem đại dương còn thở không. Biết đâu, từ đáy sâu, tiếng hát của cá voi xanh vẫn đang đợi ai đó hồi đáp.
Anh Quân