Trào lưu 'tự do trong cuộc sống' của giới trẻ Việt và Trung Quốc

4 giờ trướcBài gốc

Cuộc 'di cư' khỏi mô hình 9 to 5

Khác với cách làm việc văn phòng ngày 8 tiếng quen thuộc, GenZ nay đã có những thay đổi lớn, hình ảnh một bạn trẻ vừa ngồi học online, vừa “chốt đơn” hàng bán trên các nền tảng trực tuyến, hay gõ lách cách laptop làm việc freelance tại quán cà phê... đã trở thành hình ảnh quen thuộc.

Thực tế cho thấy, xu hướng này không chỉ là một trào lưu. Theo báo cáo của Deloitte, Gen Z hiện chiếm hơn một phần ba lực lượng lao động Việt Nam. Quan trọng hơn, các khảo sát gần đây chỉ ra rằng, khoảng 60 – 70% người trẻ trong độ tuổi này đã từng hoặc đang có một nghề tay trái, một công việc online hoặc nguồn thu nhập thứ hai.

Chính cú hích từ đại dịch đã buộc các công ty phải chấp nhận làm việc từ xa, từ đó mở đường cho mô hình làm việc online và freelance phát triển mạnh mẽ. Cùng với đó là sự phát triển bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội và nền tảng freelancer đã bình đẳng hóa cơ hội kiếm tiền, cho phép bất kỳ ai có kỹ năng đều có thể tìm được việc làm thêm.

Đồng thời, Gen Z cũng luôn mang trong mình khát vọng tự chủ, muốn kiểm soát thời gian, tài chính và không muốn bị trói buộc bởi lịch trình "8h sáng đến 5h chiều" cứng nhắc. Họ muốn làm việc theo đam mê, kiếm tiền sớm và thử nghiệm nhiều vai trò khác nhau.

Nguyễn Thu Trang (năm thứ ba, ngành Kinh tế) chia sẻ: “Mình bắt đầu bán hàng quần áo online từ năm thứ nhất. Ban đầu là kiếm thêm tiền tiêu vặt, sau là để áp dụng các kiến thức marketing đã học. Mình cảm thấy tự chủ hơn rất nhiều so với việc xin trợ cấp từ bố mẹ. Quan trọng là mình tự quyết định được khi nào làm, khi nào học”.

Lợi ích và chiếc bẫy kiệt sức

Mặc dù mô hình làm việc đa nhiệm này mang lại sự linh hoạt và thu nhập hấp dẫn, nó cũng đi kèm với những rủi ro và áp lực đa chiều mà Gen Z phải đối mặt.

Mặt lợi là sự linh hoạt, cơ hội rèn luyện nhiều kỹ năng mềm và "cứng" cùng lúc, đa dạng hóa thu nhập. Tuy nhiên, mặt hại là sự thiếu ổn định về việc làm và phúc lợi xã hội, ranh giới giữa học, làm và nghỉ ngơi bị xóa nhòa, dễ dẫn đến tình trạng làm việc không khoa học và nguy cơ kiệt sức. Áp lực phải cân bằng nhiều vai trò, nhiều deadline cùng lúc khiến người trẻ dễ bị kiệt quệ cả về thể chất lẫn tinh thần.

Lê Minh Hoàng (ngành IT) đang vừa làm lập trình viên freelance, vừa học năm cuối đại học, thừa nhận: “Mình kiếm được tiền khá ổn, đôi khi còn hơn cả các anh chị mới ra trường. Nhưng cái giá là sự kiệt sức. Mình thường phải làm việc đến 2h - 3h sáng để kịp deadline của khách hàng và cảm thấy rất khó để duy trì mối quan hệ bạn bè hay tập trung hoàn toàn vào đồ án tốt nghiệp”.

Các chuyên gia về tư vấn nghề nghiệp và dự báo nhân lực đều đồng thuận rằng, xu hướng làm việc đa nguồn là tất yếu. Tuy nhiên, họ cảnh báo về cái bẫy của sự tự do vô kỷ luật. Họ cho rằng, Gen Z cần tận dụng lợi thế về công nghệ và khả năng học hỏi để phát triển bản thân một cách toàn diện.

Theo đó, thông điệp cốt lõi dành cho người trẻ là: “Sự tự do tuyệt đối luôn đi kèm với trách nhiệm tuyệt đối”. Người trẻ cần phải xây dựng kỹ năng tự quản lý thời gian và tài chính vững vàng, tự trích lập quỹ dự phòng thay cho các phúc lợi truyền thống, và quan trọng nhất là không để nghề tay trái làm mất phương hướng của nghề nghiệp chính. Nếu không có kỷ luật, sự linh hoạt này có thể biến thành gánh nặng, dẫn đến tình trạng “thế hệ kiệt sức” vì ôm đồm quá nhiều việc.

Xu hướng đa nguồn thu nhập đã mở ra chân trời mới cho Gen Z, biến họ thành những người lao động linh hoạt và có kỹ năng đa dạng. Bài toán đặt ra không phải là có nên làm nghề tay trái hay không, mà là làm thế nào để chọn một nghề tay trái thông minh, duy trì kỷ luật và đảm bảo sự phát triển nghề nghiệp bền vững, tránh trở thành những người "giàu có" trong ngắn hạn nhưng kiệt quệ về lâu dài.

Giới trẻ Trung Quốc chọn 'tự do trong cuộc sống'

Tăng Sảng Nghi (30 tuổi) đã thu hút sự chú ý của công chúng sau khi tham gia chương trình tìm kiếm tài năng Produce Camp 2020 của Trung Quốc. Cô nổi bật là người duy nhất trong số 101 thực tập sinh thần tượng không ký hợp đồng với bất kỳ công ty quản lý tài năng nào và cũng được biết đến là cựu sinh viên của ĐH Bắc Kinh danh tiếng của Trung Quốc. Zeng xếp hạng 75 trong phần trình diễn đầu tiên và bị loại ở vòng 2. Cô mô tả, đây là điểm số thấp nhất mà cô từng đạt được. Và trường hợp của Tăng Sảng Nghi cách đây 5 năm, giờ quay trở lại là một ví dụ điển hình minh chứng cho trào lưu chọn 'tự do trong cuộc sống' của giới trẻ Trung Quốc, trong năm 2025.

Năm 2013, cô đạt điểm cao nhất tại quê nhà Phúc Định, tỉnh Phúc Kiến, miền Đông Nam Trung Quốc, trong kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia đầy cạnh tranh của Trung Quốc. Kết quả là, cô được nhận vào CĐ Nguyên Bồi của ĐH Bắc Kinh (trường CĐ nghệ thuật tự do bậc Đại học, thuộc ĐH Bắc Kinh), nơi cho phép cô tự chọn chương trình học, một điều hiếm thấy ở Trung Quốc và các nước châu Á khác. Sinh viên được tự do lựa chọn chuyên ngành, hệ thống học kèm, hệ thống tín chỉ linh hoạt, với thời gian học từ 3 đến 6 năm, ký túc xá kết hợp với quản lý toàn thời gian. Sau khi tốt nghiệp ngành Kinh tế, Tăng Sảng Nghi tìm được việc làm tại một công ty tài chính ở Hồng Kông. Trong khi nhiều người coi đó là một vị trí danh giá, Tăng lại cho rằng, công việc được trả lương cao đã khiến cô trải qua "khoảng thời gian đen tối nhất cuộc đời". Cô chỉ có thể tìm thấy ý nghĩa trong những hoạt động khơi dậy niềm đam mê, đặc biệt là diễn xuất. Sau khi thay đổi nghề nghiệp, cô đã trải qua một sự thay đổi đáng kể về chất lượng cuộc sống. Cô chuyển từ một studio ở trung tâm Bắc Kinh đến một phòng trọ ở ngoại ô, chuyển từ taxi sang tàu điện ngầm để đi lại và hiếm khi mua quần áo hàng hiệu. Tăng thể hiện sự rõ ràng khi biết "tôi muốn gì và kết quả tồi tệ nhất có thể là gì, nhưng tôi sẵn sàng tự tạo ra con đường của riêng mình, ngay cả khi nó đầy rẫy đau khổ và thử thách".

Với 260.000 người theo dõi trên nền tảng mạng xã hội, Tăng Sảng Nghi từng đảm nhận các vai phụ trong các bộ phim truyền hình nổi tiếng như Under the Skin 2 (2024) và The Burning River (2020)... Cô đã từ bỏ một công việc lương cao và một lối sống sôi động, nhưng đổi lại, cô đã đạt được điều mà cô mô tả là "tự do trong cuộc sống".

Ban đầu, Tăng Sảng Nghi chọn cách hạ thấp trình độ học vấn của mình, lo lắng rằng các giám đốc tuyển diễn viên có thể đóng khung cô chỉ phù hợp với những vai diễn thông minh. Giờ đây, cô đã chấp nhận danh tính tốt nghiệp ĐH Bắc Kinh của mình, nhận ra rằng, điều đó giúp cô nổi bật hơn và có cơ hội thử vai. Cô khao khát tạo ra những tác phẩm tiêu biểu, có thể một ngày nào đó sẽ giúp cô thoát khỏi cái mác này: "Ai cũng có quyền tự do khám phá những vai trò khác nhau trong cuộc sống. Tốt nghiệp ĐH Bắc Kinh, dù nghe có vẻ danh giá, thực ra chỉ là một vai trò mà thôi”.

Mặc dù lớn lên với các bài học khiêu vũ, mẹ cô (bên phải) đã từ chối lời đề nghị của giáo viên về việc cô theo đuổi đào tạo khiêu vũ chuyên nghiệp, thay vào đó, ưu tiên thành tích học tập ấn tượng của cô.

Tăng Sảng Nghi được công chúng chú ý sau khi tham gia chương trình tìm kiếm tài năng Trung Quốc Produce Camp 2020 và kể từ đó đã xuất hiện trong nhiều chương trình truyền hình.

Nguồn SVVN : https://svvn.tienphong.vn/trao-luu-tu-do-trong-cuoc-song-cua-gioi-tre-viet-va-trung-quoc-post1790995.tpo