Trẻ không tăng cân, hay ốm vặt - có phải dấu hiệu suy dinh dưỡng?

3 giờ trướcBài gốc

Suy dinh dưỡng không chỉ là “gầy đi”

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, suy dinh dưỡng ở trẻ không đơn thuần là gầy hay thiếu cân. Trên thực tế, có nhiều dạng khác nhau như nhẹ cân (cân nặng theo tuổi thấp hơn chuẩn), gầy còm (cân nặng theo chiều cao thấp), thấp còi (chiều cao theo tuổi thấp) và thiếu vi chất (như sắt, kẽm, vitamin A, D…).

Suy dinh dưỡng có nhiều dạng khác nhau

Mỗi dạng phản ánh một vấn đề sức khỏe riêng biệt, có thể do thiếu năng lượng, thiếu dưỡng chất hoặc do bệnh lý mạn tính cản trở sự phát triển. Chính vì vậy, việc nhận diện suy dinh dưỡng cần dựa trên nhiều tiêu chí, không chỉ dựa vào cảm nhận trẻ “gầy” hay “ăn ít”.

Khi trẻ không tăng cân và hay ốm vặt, có phải suy dinh dưỡng?

Không tăng cân hoặc tăng rất chậm trong nhiều tháng liên tiếp là dấu hiệu cảnh báo đáng lưu ý. Nếu cân nặng của trẻ tụt xuống dưới mức trung bình so với chuẩn WHO hoặc Z-score ≤ −2, nguy cơ suy dinh dưỡng là có thể xảy ra. Trong khi đó, tình trạng hay ốm vặt, đặc biệt là viêm đường hô hấp và tiêu chảy tái diễn, lại càng làm trẻ dễ rơi vào vòng xoáy bệnh tật và thiếu hụt dinh dưỡng.

Cơ thể bị bệnh thường xuyên sẽ khó hấp thu dưỡng chất, dẫn đến chậm lớn, còn suy dinh dưỡng lại khiến hệ miễn dịch suy yếu, trẻ càng dễ mắc bệnh hơn. Các chuyên gia dinh dưỡng nhiều lần nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa nhiễm trùng và suy dinh dưỡng.

Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp chậm tăng cân đều là do suy dinh dưỡng. Một số trẻ có yếu tố di truyền (cha mẹ nhỏ con), sinh non, hoặc mắc các bệnh mạn tính về tim, thận, tuyến giáp, tiêu hóa. Những nguyên nhân này cần được bác sĩ chuyên khoa thăm khám và xác định, tránh tình trạng cha mẹ chỉ tập trung bổ sung dinh dưỡng mà bỏ qua bệnh nền tiềm ẩn.

Làm thế nào đánh giá chính xác tình trạng của trẻ?

Để đánh giá chính xác tình trạng dinh dưỡng của trẻ, bác sĩ không chỉ dựa vào cảm quan hay cân nặng đơn thuần mà cần kết hợp nhiều yếu tố. Trước hết là thăm khám lâm sàng, bao gồm kiểm tra thể chất tổng quát, quan sát sự phát triển vận động, tinh thần, đồng thời hỏi kỹ về chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt và tiền sử bệnh tật của trẻ.

Các chỉ số nhân trắc như cân nặng theo chiều cao, chiều cao theo tuổi, chỉ số khối cơ thể (BMI) hoặc chu vi vòng cánh tay giữa (MUAC) thường được đo và so sánh với chuẩn tăng trưởng của Tổ chức Y tế Thế giới. Đây là những căn cứ khoa học giúp nhận biết sớm nguy cơ suy dinh dưỡng.

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định thêm các cận lâm sàng nhằm tìm ra nguyên nhân và mức độ suy dinh dưỡng. Xét nghiệm máu giúp phát hiện tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng quan trọng như sắt, kẽm, vitamin D, cũng như đánh giá tình trạng thiếu máu. Trong một số trường hợp, chụp X-quang hoặc siêu âm được sử dụng để

đánh giá mật độ xương, cấu trúc tim phổi hoặc phát hiện các bệnh lý mạn tính kèm theo có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng.

Nhờ sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng, các bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán toàn diện, từ đó xây dựng kế hoạch can thiệp dinh dưỡng phù hợp, kịp thời và hiệu quả cho từng trẻ.

Nguyên nhân thường gặp ở trẻ Việt Nam

Suy dinh dưỡng ở trẻ em là hệ quả của nhiều yếu tố đan xen, từ chế độ ăn uống, thói quen chăm sóc cho đến bệnh lý tiềm ẩn. Trước hết, nguyên nhân thường gặp nhất đến từ việc cha mẹ thiếu kiến thức nuôi con khoa học. Nhiều phụ huynh chiều theo sở thích của con, để trẻ ăn uống tùy hứng, ưu tiên đồ ngọt, thức ăn nhanh thay vì thực phẩm tươi giàu dinh dưỡng. Không ít trẻ lại có thói quen thức khuya, ăn uống không đảm bảo vệ sinh. Những thói quen này nếu duy trì lâu dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, làm trẻ chậm tăng trưởng và dễ rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng.

Một yếu tố khác không thể bỏ qua là chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý. Việc cho trẻ bú sữa mẹ hoặc ăn dặm sai cách, lựa chọn thực phẩm chưa phù hợp với nhu cầu phát triển từng giai đoạn, hoặc áp dụng các chế độ kiêng khem quá mức, đều khiến trẻ không được cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết.

Các bệnh lý về đường tiêu hóa cũng là nguyên nhân quan trọng. Trẻ mắc tiêu chảy kéo dài, nhiễm giun sán hoặc rối loạn tiêu hóa thường chán ăn, kém hấp thu dưỡng chất. Đặc biệt, việc lạm dụng kháng sinh khi điều trị bệnh còn vô tình tiêu diệt cả lợi khuẩn đường ruột, làm mất cân bằng hệ vi sinh, ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu thức ăn.

Bên cạnh đó, trẻ thường xuyên mắc các bệnh đường hô hấp, cảm lạnh, cúm hoặc bệnh truyền nhiễm tái phát nhiều lần cũng khiến cơ thể tiêu hao năng lượng, giảm khả năng tăng trưởng, từ đó gia tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.

Những trẻ có vấn đề sức khỏe bẩm sinh như sinh non, suy dinh dưỡng từ trong bào thai, hoặc dị tật như sứt môi, hở hàm ếch, bệnh tim bẩm sinh, cũng là nhóm dễ gặp phải tình trạng này. Ngoài ra, biếng ăn – do bệnh lý, do khẩu vị chưa phù hợp, hay do những yếu tố tâm lý căng thẳng – cũng góp phần làm trẻ ăn ít, lâu dần dẫn đến thiếu hụt dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển.

Không thể bỏ qua những yếu tố xã hội và môi trường. Ở nhiều vùng khó khăn, tập quán lạc hậu, điều kiện sống kém vệ sinh, dịch vụ y tế chưa đầy đủ, cùng với

nghèo đói, bạo lực gia đình… đều trở thành rào cản lớn khiến trẻ dễ mắc bệnh và thiếu dinh dưỡng.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Các bác sĩ khuyến cáo cha mẹ không nên chần chừ nếu trẻ có những dấu hiệu như trẻ chững cân, chậm tăng cân trong thời gian dài; Thấp còi, nhẹ cân, cơ thể mất cân đối; Thừa cân, béo phì; Trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng; Rối loạn tiêu hóa; … Đây là những cảnh báo quan trọng, đòi hỏi phải đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Theo Tổng điều tra Dinh dưỡng quốc gia 2019–2020, tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi tại Việt Nam đã giảm nhiều so với những thập kỷ trước, song vẫn còn cao ở các vùng khó khăn. Tỷ lệ thấp còi tập trung nhiều tại miền núi, nơi điều kiện kinh tế còn hạn chế và việc tiếp cận dinh dưỡng, y tế chưa đồng đều.

Chính phủ cùng Viện Dinh dưỡng đang triển khai các chương trình bổ sung vi chất, cải thiện bữa ăn học đường, truyền thông nuôi con bằng sữa mẹ và can thiệp dinh dưỡng sớm để giảm gánh nặng này.

Trẻ không tăng cân và thường xuyên ốm vặt có thể là dấu hiệu suy dinh dưỡng, nhưng cũng có thể xuất phát từ những nguyên nhân khác như bệnh lý mạn tính hoặc yếu tố di truyền. Điều quan trọng là cha mẹ cần theo dõi chặt chẽ quá trình phát triển của con, đưa trẻ đi khám khi có bất thường và phối hợp với bác sĩ để có hướng can thiệp phù hợp. Can thiệp đúng lúc không chỉ giúp trẻ bắt kịp đà tăng trưởng mà còn bảo vệ sức khỏe lâu dài, tránh những hậu quả khó lường về sau.

Mộc Miên

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/tre-khong-tang-can-hay-om-vat-co-phai-dau-hieu-suy-dinh-duong-169250929172807605.htm