Cây đa Ninh Thôn - địa điểm bí mật của cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp.
Xã Cẩm Ninh, nay là xã Nguyễn Trãi sớm có tổ chức cách mạng. Từ năm 1932, tại thôn Lã Xá đã có tổ “Dân cày” tức Nông hội, đánh dấu bước phát triển mới, mở đầu cho phong trào đấu tranh có sự lãnh đạo của Đảng ở địa phương, làm thức tỉnh tinh thần đấu tranh cách mạng của quần chúng Nhân dân Cẩm Ninh. Năm 1939, Ninh Thôn được cán bộ cấp trên về xây dựng phong trào cách mạng, thành lập Hội thanh niên phản đế. Sang đầu năm 1940, Ninh Thôn được xây dựng thành cơ sở liên lạc cho Liên tỉnh B và Xứ ủy Bắc Kỳ. Đây cũng là một yếu tố thúc đẩy sự ra đời của tổ chức đảng tại đây. Ngày 19/4/1941, tại Ninh Thôn đã diễn ra hội nghị kết nạp 5 đảng viên và thành lập chi bộ ghép Giai - Ninh Thôn, là chi bộ thứ hai của tỉnh Hưng Yên được thành lập trong thời kỳ này.
Đội tự vệ cũng được thành lập để bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng. Cùng với đó là các hoạt động tuyên truyền kêu gọi quần chúng đoàn kết đấu tranh chống sưu cao thuế nặng, chống áp bức bóc lột, đi phu, đi lính, những buổi mít tinh khích lệ tinh thần đấu tranh của Nhân dân. Phong trào cách mạng ở Ninh Thôn đã lan sang nhiều địa phương khác. Ninh Thôn được lựa chọn là địa điểm thành lập Ban Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Hưng Yên vào tháng 7/1941. Nơi đây còn trở thành địa điểm tổ chức hội nghị của Nông dân phản đế và Phụ nữ cứu quốc tỉnh, là cơ sở liên lạc của Liên tỉnh B, nơi ấn loát tài liệu của Xứ ủy Bắc Kỳ, nơi hoạt động, tạm trú của nhiều cán bộ trung ương, xứ ủy, các tỉnh lân cận.
Chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền, tháng 7/1945, Tổng ủy lâm thời An Canh ra đời có nhiệm vụ lãnh đạo các tổ chức cứu quốc. Ngày 18/8/1945, tiểu khu Tia sáng cũng được thành lập, là đơn vị hành chính của tổng An Canh gồm 14 thôn (14 xã lúc bấy giờ) để thực hiện nhiệm vụ cách mạng. Ngay buổi chiều ngày 18/8, tiểu khu Tia sáng đã vận động Nhân dân tham gia mít tinh tại huyện lỵ Ân Thi. Ngày 19/8, các xã trong khu Tia sáng, trong đó có xã Cẩm Ninh đã thu giấy tờ, sổ sách, triện bạ, ấn tín của cường hào lý dịch đem đốt và giải tán chính quyền địch, thành lập Ủy ban Cách mạng lâm thời.
Ninh Thôn hôm nay.
Cây đa Ninh Thôn được biết đến là một trong những địa điểm bí mật của cách mạng trong suốt thời kỳ kháng chiến. Nơi đây, lực lượng du kích địa phương dùng làm nơi cất giấu tài liệu, đặt tín hiệu báo động. Từ sâu trong gốc đa, một hòm thư bí mật đã được thiết lập để trao đổi thông tin giữa cơ sở đảng ở Cẩm Ninh với cấp trên và ngược lại. Trải qua thời gian, dưới tác động của thiên nhiên, cây cổ thụ xưa - chứng tích một thời hào hùng đánh giặc giữ nước đã không còn. Năm 2001, nhân kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên tại huyện Ân Thi (19/4/1941), một cây đa mới được trồng ngay tại gốc đa xưa. Ngày nay, địa điểm cây đa Ninh Thôn là nơi giáo dục truyền thống cách mạng, tuyên truyền ý thức gìn giữ di sản văn hóa của quê hương cho Nhân dân. Với ý nghĩa và giá trị lịch sử, văn hóa đó, năm 2016, địa điểm cây đa Ninh Thôn đã được UBND tỉnh xếp hạng là di tích lịch sử cấp tỉnh.
Đồng chí Trần Duy Hiển, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Ninh Thôn cho biết, địa điểm cây đa Ninh Thôn đã trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng, tinh thần yêu nước cho các thế hệ trẻ. Nhiều trường học, tổ chức đoàn thanh niên, lớp bồi dưỡng dành cho đảng viên mới, sơ cấp lý luận chính trị đã tổ chức đến tìm hiểu. Truyền thống đánh giặc giữ nước của quê hương được thế hệ trẻ lĩnh hội, trở thành những hành động ý nghĩa. Chị Lê Thị Hồng Ngân, Bí thư Đoàn xã Nguyễn Trãi bày tỏ: Tự hào truyền thống quê hương, bằng nhiệt huyết, trí tuệ, tuổi trẻ xã Nguyễn Trãi nguyện phát huy truyền thống anh hùng, ra sức thi đua xây dựng quê hương đổi mới, giàu đẹp bằng các phần việc cụ thể như tổ chức ngày chủ nhật xanh, thứ bảy xanh, hỗ trợ người dân trong chuyển đổi số, tích cực tham gia các phong trào thi đua phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Thực hiện chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, xã Cẩm Ninh cùng với 3 xã khác được sáp nhập thành xã Nguyễn Trãi với không gian phát triển mới. Nhiệm kỳ 2025 - 2030, Đảng bộ xã đề ra các đột phá chiến lược: Cải cách thủ tục hành chính bảo đảm thực chất, nâng cao chất lượng dịch vụ công lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm, mục tiêu, đối tượng phục vụ; tập trung nguồn lực để khai thác tiềm năng, lợi thế và không gian phát triển mới; đầu tư hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội, hạ tầng kỹ thuật đồng bộ giao thông, công nghiệp; đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực... Lấy truyền thống cách mạng là điểm tựa vững chắc, với sự đoàn kết, đồng lòng của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân, xã Nguyễn Trãi sẽ phát huy tiềm năng, lợi thế của xã trong quy hoạch tổng thể chung của tỉnh, xây dựng xã phát triển nhanh, bền vững, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân ngày càng tốt hơn.
Đào Doan