Bà Huỳnh Thiện Kim Tuyến. Ảnh: Thu Hoàn.
Với những đóng góp to lớn, bà đã được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất và nhiều phần thưởng cao quý khác.
Từ năm 16 tuổi, khi còn là học sinh trường nữ Trung học Gia Long, bà Huỳnh Thiện Kim Tuyến đã tích cực tham gia phong trào sinh viên, học sinh yêu nước tại Sài Gòn. Là lớp trưởng lớp đệ thất rồi đệ lục B2, bà không chỉ học giỏi mà còn có khả năng lãnh đạo, tổ chức các hoạt động công khai như làm công tác từ thiện, tham gia mít tinh, biểu tình, gửi kiến nghị chống lệ phí thi cử…
Năm 1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập, trở thành ngọn cờ đoàn kết, quy tụ, tập hợp rộng rãi các tổ chức, đoàn thể, các giai tầng yêu nước trong xã hội, trong đó có lực lượng sinh viên, học sinh Sài Gòn đấu tranh giành hòa bình, thống nhất đất nước. Hưởng ứng lời kêu gọi của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, bà Tuyến tiếp tục xông xáo, năng nổ hoạt động trong phong trào sinh viên, học sinh Sài Gòn.
Thực hiện chủ trương, chiến lược của Đảng xây dựng lực lượng cách mạng, phát động phong trào đấu tranh chính trị, giành quyền làm chủ ở các đô thị miền Nam; dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Thành Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Sài Gòn - Gia Định, từ năm 1962 những hạt nhân cơ sở cách mạng trong đó có bà Tuyến đã được bố trí ghi danh vào học tại Trường Đại học Văn Khoa Sài Gòn, một trong những cái nôi của phong trào sinh viên, học sinh yêu nước ở miền Nam.
Đến giữa năm 1964, khi tình hình đã chín muồi cùng với nhu cầu phát triển Đoàn trong hàng ngũ sinh viên, chi đoàn sinh viên Văn Khoa đầu tiên được thành lập với 3 đoàn viên, bà Huỳnh Thiện Kim Tuyến giữ chức Bí thư. Với cương vị này, bà đã hoạt động bí mật, hỗ trợ các phong trào công khai, xây dựng được nhiều cơ sở cách mạng ở các trường Văn Khoa, Sư Phạm, Y Khoa... Quá trình xây dựng lực lượng cách mạng ở Đại học Văn Khoa gặp nhiều thử thách, nguy hiểm khi phải đương đầu với sự theo dõi của mật vụ, sự quấy phá, tranh giành vị trí Hội đồng đại diện và Ban Chấp hành của các lực lượng đối lập. Vượt lên những khó khăn, trở ngại đó, việc xây dựng lực lượng ở trường Văn Khoa Sài Gòn vẫn không ngừng phát triển. Cuối năm 1964, do tình hình bất ổn, bà được tổ chức chỉ thị rút về căn cứ để đảm bảo an toàn và sau đó trở lại tiếp tục hoạt động cách mạng.
Mặc dù gia đình ở tại Sài Gòn nhưng do những diễn biến phức tạp của tình hình cách mạng miền Nam sau chiến dịch Mậu Thân đợt 2, bà Tuyến thoát ly gia đình. Khi đó, bà là nhân viên của hãng Hàng không Việt Nam, vừa đi làm, vừa đi học vừa hoạt động cách mạng. Bà đến phường Yên Đỗ (quận 3) thuê nhà trọ ở để tiếp tục xây dựng cơ sở cách mạng ngay trong lòng địch. Tiền thu nhập hàng tháng, bà dùng để tự trang trải tiền thuê nhà và mọi chi phí hoạt động của tổ “Vũ trang - Tuyên truyền” của liên quận 1 - 3. Bà Vũ Thị Huệ (bí danh Bảy Thanh) - nguyên là thành viên của tổ Vũ trang - Tuyên truyền nhớ lại những ngày hoạt động và chia sẻ: Chị Tư Liên là một người con gái chân yếu tay mềm dám hy sinh gia đình, sự nghiệp để toàn tâm toàn ý hoạt động cách mạng. Không phải riêng tôi mà cả nhóm chúng tôi ai cũng luôn yêu mến và nể phục chị.
Năm 1970, bà Tuyến là Hiệu trưởng Trường Trung học đệ nhị cấp (cấp 3) ở quận 3. Tháng 6/1972, bà ra vùng ven báo cáo tình hình, nhận chỉ thị vào lại nội thành thì bị địch chặn bắt tại Trường Mỹ thuật Gia Định và bị biệt giam ở nhà lao Tân Hiệp. Trong tù, bà đã phải chịu đựng những đòn tra tấn tàn bạo nhưng với bản lĩnh, sự kiên định bà nhất quyết không khai báo để giữ an toàn cho tổ chức và đồng đội. Hơn một năm ở tù, bà là một trong những tù chính trị được trao trả tại Lộc Ninh năm 1973. Ra tù, nhiều cặp đôi yêu nhau tổ chức đám cưới, còn bà dù đã có một tình yêu đẹp kéo dài trong nhiều năm nhưng cả hai thống nhất tạm gác chuyện hôn nhân để cùng gánh vác sự nghiệp chung. Năm 1974, bà có tên trong danh sách 6 người được lựa chọn sang Pháp chuẩn bị lực lượng thứ 3 nhưng do yêu cầu của tổ chức, bà đã trở lại Sài Gòn hoạt động bí mật trong Ban Trí vận - Mặt trận, phụ trách cánh giáo công lập. Với những thế mạnh vốn có của một nữ trí thức thông minh, nhiệt huyết, bề dày kinh nghiệm và bản lĩnh đã được tôi luyện và trưởng thành trong phong trào đấu tranh, bà đã vận động giáo chức dốc tâm sức, trí tuệ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đi đến ngày toàn thắng. Sau ngày đất nước thống nhất, bà tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp giáo dục, dân vận cho đến khi nghỉ hưu.
Sau khi nghỉ hưu, không quản ngại tuổi cao, bà vẫn là “cây cầu” kết nối đồng chí, đồng đội, đặc biệt quan tâm giúp đỡ con em thương binh, liệt sĩ. Bà miệt mài cùng các cộng sự dày công sưu tầm tư liệu, biên tập và xuất bản cuốn sách “Nữ sinh Sài Gòn - một thời để nhớ”, “Văn Khoa - một thời sống đẹp” với tâm nguyện lưu giữ những ký ức của một thế hệ thanh niên, sinh viên, học sinh đã dâng hiến hết mình cho dân tộc và cũng là sự tri ân đối với những đồng đội đã hy sinh. Năm 2008, bà cùng gia đình sáng lập Quỹ học bổng Huỳnh Thiện Nghệ, giúp đỡ hàng nghìn học sinh, sinh viên, giáo viên có hoàn cảnh khó khăn. Với mong muốn thế hệ trẻ tiếp bước con đường học tập, rèn luyện, trong nhiều năm qua, bà không ngừng nỗ lực để duy trì và phát triển quỹ học bổng này.
THU HOÀN