Sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, EU thực thi những biện pháp trừng phạt Nga. Việc phong tỏa khối tài sản này được EU thực thi trong khuôn khổ những biện pháp chính sách trừng phạt Nga. EU rất muốn nhưng cho đến nay vẫn không dám sử dụng khối tài sản này của Nga vào mục đích viện trợ tài chính cho Ukraine trong cuộc chiến với Nga. EU đã sử dụng một phần tiền lãi từ khối tài sản này để hỗ trợ Ukraine. Định kỳ 6 tháng một lần, EU lại phải quyết định về tiếp tục hay ngừng áp dụng những biện pháp chính sách trừng phạt Nga, trong đó có chuyện phong tỏa tài sản của Nga.
Mọi quyết định liên quan đều phải được tất cả 27 quốc gia thành viên EU đồng ý và cho tới nay EU vẫn giữ cách làm việc như vậy. Nhưng trong thời gian vừa qua đã bắt đầu có một số thành viên, trước hết là Hungary và Slovakia, bộc lộ quan điểm về việc không tiếp tục ủng hộ việc EU trừng phạt Nga và phong tỏa tài sản của Nga.
Trong bối cảnh tình hình nội bộ ấy của EU, Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất giải pháp với 28 điểm nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, trong đó có phương án sử dụng khối tài sản này của Nga. Vấn đề là phía Mỹ không hề tham vấn EU, không dành cho EU bất cứ tiếng nói và vai trò gì trong việc quyết định số phận của khối tài sản này. Mỹ lại không còn mặn mà với việc tiếp tục viện trợ tài chính và quân sự cho Ukraine trong khi EU phải tiếp tục sát cánh Ukraine bằng mọi giá và với mọi cách. Điều này được lý giải là do trên thực tế, tương lai của EU đã gắn chặt vào số phận của Ukraine.
EU đưa ra quyết sách mới trên trong bối cảnh tình hình ấy và cũng không quá lời khi cho rằng EU trong tình thế khó đã ló ra được thượng sách.
Với việc đóng băng vô thời hạn khối tài sản trên của Nga, EU bảo toàn quyền quyết định của mình. EU buộc Mỹ phải thương thảo và thỏa thuận với EU về sử dụng khối tài sản này. Vì mọi giải pháp chính trị hòa bình cho cuộc chiến ở Ukraine đều bao hàm chuyện tái thiết và bồi thường sau chiến tranh nên nhờ quyết sách trên, EU buộc Mỹ và Nga phải dành cho EU có chân trong tiến trình đàm phán ngoại giao và tìm giải pháp chính trị hòa bình cho cuộc chiến ở Ukraine.
Nội hàm thông điệp của EU gửi tới Nga và Mỹ còn là EU quyết tâm không để cho Nga thắng tuyệt đối ở Ukraine và EU quyết tâm hậu thuẫn Ukraine kể cả khi Mỹ buông bỏ Ukraine. Đồng thời, không chấp nhận đứng ngoài trong việc dàn xếp những vấn đề liên quan đến Ukraine cũng như tương lai của châu Âu.
Đồng thời với việc gây áp lực cho Nga và thể hiện thái độ với Mỹ cũng như nhằm khẳng định ủng hộ và khích lệ Ukraine, EU còn dùng quyết sách này nhằm hai mục tiêu khác. Thứ nhất là vô hiệu hóa quyền phủ quyết của những thành viên EU trong việc ủng hộ Ukraine và chống Nga. Thứ hai là dùng khối tài sản này của Nga để bảo lãnh cho vay tín dụng trên thị trường nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính của Ukraine cho năm 2026 và 2027.
EU ló được thượng sách nhưng hệ lụy là nội bộ EU thêm phân rẽ, quan hệ với Mỹ và Nga thêm trắc trở và hòa đàm về Ukraine sẽ thêm khó khăn, phức tạp.
Đại sứ Trần Đức Mậu