Trung học nghề: Hướng đi mới cho học sinh sau THCS

3 giờ trướcBài gốc

Chú trọng hướng nghiệp cho học sinh. Ảnh: Trường THPT Xuân Đỉnh (Hà Nội)

Từ năm 2026, học sinh tốt nghiệp THCS sẽ có thêm một lựa chọn học tập mới, ngang cấp với THPT, mở ra hướng đi linh hoạt, thực chất hơn trong phân luồng và phát triển nguồn nhân lực.

Trung học nghề – cấp học được luật hóa

Theo quy định mới, trung học nghề là một cấp học thuộc lĩnh vực GDNN, được xác định cùng cấp học với THPT. Đây không còn là mô hình thí điểm hay “lối rẽ” dành cho học sinh yếu thế, mà là một con đường học vấn chính thức, được luật hóa đầy đủ, có văn bằng độc lập trong danh mục văn bằng giáo dục quốc dân.

Luật Giáo dục sửa đổi quy định rõ: giáo dục trung học nghề dành cho người đã hoàn thành chương trình THCS hoặc tương đương; người học tốt nghiệp trung học nghề có thể tiếp tục học lên trung cấp, cao đẳng, đại học theo quy định liên thông của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT). Việc bổ sung bằng trung học nghề vào hệ thống văn bằng quốc gia đã khẳng định giá trị pháp lý bình đẳng của loại hình đào tạo này so với bằng tốt nghiệp THPT.

Theo Bộ GDĐT, trung học nghề được xây dựng nhằm giải quyết căn cơ bài toán phân luồng sau THCS, đồng thời tạo nguồn nhân lực có tay nghề, sớm tham gia thị trường lao động trong bối cảnh nền kinh tế đang thiếu hụt lao động kỹ thuật chất lượng.

Trong đó, điểm cốt lõi của trung học nghề nằm ở mô hình đào tạo tích hợp. Chương trình vừa bảo đảm kiến thức văn hóa phổ thông cốt lõi, vừa tăng mạnh thời lượng đào tạo nghề, giúp người học hình thành năng lực nghề nghiệp rõ ràng ngay từ bậc học phổ thông.

Theo định hướng thiết kế, tổng thời lượng chương trình trung học nghề dự kiến khoảng 3.300 giờ, trong đó khoảng 1.500 giờ dành cho khối kiến thức văn hóa THPT cốt lõi; 300 giờ cho các môn học chung bắt buộc như chính trị, pháp luật, quốc phòng – an ninh; và khoảng 1.500 giờ cho các môn học, mô-đun nghề. Các môn văn hóa được thiết kế theo hướng lồng ghép với chuyên môn nghề, giúp học sinh thấy rõ ý nghĩa thực tiễn của kiến thức học tập.

Đáng chú ý, chương trình được tổ chức học đan xen văn hóa và nghề theo từng học kỳ, tránh tình trạng dồn toàn bộ môn văn hóa vào năm đầu – nguyên nhân khiến nhiều học sinh chán nản, bỏ học trong các mô hình đào tạo nghề trước đây.

“Lộ trình mở” cho phân luồng và phát triển nhân lực

Theo kế hoạch, giai đoạn 2025–2026, Bộ GDĐT tập trung xây dựng khung pháp lý, chương trình chuẩn và tiêu chí trường trung học nghề. Từ năm 2026 đến 2030, chương trình sẽ được triển khai và tuyển sinh chính thức khóa đầu tiên trên phạm vi toàn quốc, áp dụng với các cơ sở đủ điều kiện; năm 2030 sẽ tổ chức đánh giá tổng thể để tiếp tục hoàn thiện.

Các cơ sở được phép đào tạo trung học nghề gồm: trường trung học nghề; trường trung cấp, cao đẳng đủ điều kiện; và một số cơ sở giáo dục đại học trong lĩnh vực đặc thù như nghệ thuật, thể thao. Riêng với trường đại học, việc đào tạo trung học nghề chỉ áp dụng cho các ngành, nghề thuộc nhóm chuyên môn mà trường đang đào tạo.

GS.TS Lê Quân - Thứ trưởng Bộ GDĐT cho biết, Bộ đang hoàn thiện quy định về tiêu chuẩn trường trung học nghề. Theo ông, các cơ sở GDNN hoàn toàn có khả năng tổ chức dạy văn hóa THPT với chất lượng bảo đảm, thậm chí không thua kém nhiều trường phổ thông hiện nay, nếu được giao biên chế giáo viên ổn định và chủ động chương trình.

Một trong những băn khoăn lớn của phụ huynh và học sinh là: Bằng trung học nghề có tương đương bằng THPT hay không? Theo luật, trung học nghề và THPT là hai con đường khác nhau nhưng cùng cấp học, cùng nằm ở trình độ trung học sau THCS và được xếp ngang nhau trong Khung trình độ quốc gia Việt Nam.

TS Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ GDNN (Bộ GDĐT) cho rằng, “tương đương” được hiểu là tương đương về giá trị pháp lý, cơ hội học tập liên thông và việc làm, chứ không phải giống nhau hoàn toàn về nội dung học tập. Người học trung học nghề vẫn có quyền học lên cao đẳng, đại học hoặc tham gia thị trường lao động trong và ngoài nước như người tốt nghiệp THPT. Như vậy, học sinh tốt nghiệp trung học nghề vừa có bằng tương đương THPT, vừa có nghề cụ thể để đi làm sớm, đồng thời vẫn có cơ hội học tiếp lên các bậc cao hơn nếu đáp ứng điều kiện tuyển sinh.

Tuy nhiên, để mô hình này phát huy hiệu quả, các chuyên gia cho rằng cần tập trung vào các ngành nghề có hàm lượng khoa học – công nghệ cao, gắn với nhu cầu phát triển của nền kinh tế. Bên cạnh đó, cần quy định rõ về điều kiện triển khai. Chỉ nên triển khai tại những cơ sở đủ điều kiện về đội ngũ, cơ sở vật chất, chương trình và chuẩn đầu ra. Nếu làm dàn trải, chạy theo số lượng, mô hình có nguy cơ bị biến dạng, không đạt được mục tiêu đặt ra.

Luật GDNN sửa đổi đã mở ra hành lang pháp lý quan trọng. Vấn đề còn lại là tổ chức thực hiện một cách bài bản, có chọn lọc và nhất quán. Nếu làm tốt, trung học nghề sẽ không chỉ là hướng đi mới cho học sinh sau THCS, mà còn là trụ cột mới của hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần hình thành nguồn nhân lực có kỹ năng, có khả năng thích ứng và phát triển bền vững trong tương lai.

Lam Nhi

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/trung-hoc-nghe-huong-di-moi-cho-hoc-sinh-sau-thcs.html