Kế hoạch tăng cường các biện pháp trừng phạt Nga của Tổng thống Donald Trump đang đứng trước nguy cơ làm lung lay một trong những điểm sáng hiếm hoi của nền kinh tế Mỹ hiện tại, đó là giá xăng ổn định.
Động thái trừng phạt mới đây lên Nga - quốc gia sản xuất dầu thô lớn thứ hai thế giới - đã khiến giá dầu tăng vọt ngay trong ngày 22/10. Các chuyên gia nhận định giá xăng bán lẻ có khả năng sẽ tăng nhẹ. Theo ông Patrick De Haan của GasBuddy, giá xăng tại Mỹ dự kiến sẽ tăng từ mức 3,07 USD/gallon hôm 23/10 lên khoảng 3,10 - 3,15 USD/gallon trong những ngày tới.
Thách thức hiện tại đối với ông Donald Trump là làm sao duy trì áp lực lên Nga mà không khiến giá nhiên liệu leo thang và gây thêm gánh nặng cho chi phí sinh hoạt - điều vốn đang khiến cử tri Mỹ bất mãn.
“Thị trường hôm nay đang sốc thật sự. Nhiều người nghĩ ông Trump sẽ không bao giờ làm vậy. Khi cú sốc qua đi, chúng tôi tin giá sẽ dần ổn định. Tuy nhiên, đây là tình huống mong manh và không có nhiều dư địa để mắc sai lầm”, ông Bob McNally, nhà sáng lập kiêm chủ tịch hãng tư vấn Rapidan Energy Group chia sẻ với CNN qua điện thoại.
Giá xăng tăng lên mức cao kỷ lục từng là “bóng ma” ám ảnh chính quyền Joe Biden sau khi cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào năm 2022.
Và chính áp lực giá cả leo thang trên toàn nền kinh tế đã góp phần giúp ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng trong nhiệm kỳ thứ hai. Và giờ đây, ông đang tìm cách để chấm dứt cuộc chiến đó mà vẫn giữ giá xăng thấp, một bài toán được đánh giá là vô cùng nhạy cảm về chính trị và rủi ro về kinh tế.
“Nếu ông Trump làm điều gì khiến xuất khẩu dầu Nga bị ngắt đột ngột, giá dầu sẽ bùng nổ ngay lập tức”, ông Bob McNally cảnh báo.
Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump hiện đang có lợi thế về mặt giá cả. Trước khi lệnh trừng phạt được ban hành, giá dầu vẫn giao dịch ở mức thấp nhất trong nhiều năm. Theo Hiệp hội Ô tô Mỹ (AAA), giá xăng thậm chí đang tiến gần ngưỡng “tâm lý” 3 USD/gallon.
“Nếu muốn gửi thông điệp mạnh mẽ tới Nga, thì thời điểm này là hoàn hảo, khi giá dầu đang thấp”, ông Dave Turk, cựu Thứ trưởng Năng lượng dưới thời Tổng thống Joe Biden, hiện là học giả thỉnh giảng tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu thuộc Đại học Columbia, nhận định.
Điều này giúp ông Trump có thêm “khoảng thở” để gia tăng áp lực với Moscow, buộc Tổng thống Vladimir Putin phải ngồi vào bàn đàm phán.
Bản thân ông Donald Trump vẫn cho rằng chính sách “đào, đào nữa, đào mãi” (drill-baby-drill) của mình giúp Mỹ đạt sản lượng dầu cao kỷ lục. Điều này là đúng sự thật. Tuy nhiên, sản lượng dầu đứng đầu thế giới này của Mỹ thực tế không thay đổi nhiều kể từ khi ông trở lại cầm quyền.
Mà điều mang tính khác biệt nằm ở chỗ OPEC và Ả Rập Xê Út sẵn sàng bơm thêm dầu để giành lại thị phần đã mất vào tay các nhà khai thác dầu đá phiến ở Texas và các nơi khác.
“Tổng hòa của các yếu tố trên đã giúp Mỹ có thể cứng rắn hơn với Nga”, Andy Lipow, chủ tịch hãng tư vấn Lipow Oil Associates bình luận. Dù vậy, nếu đi quá xa, các lệnh trừng phạt có thể phản tác dụng khi đẩy giá xăng tăng cao – một chỉ số mà người dân Mỹ xem như thước đo chi phí sinh hoạt.
“Đây sẽ là một nỗ lực cần được tính toán cẩn trọng để vừa răn đe Nga nhưng vẫn bảo vệ người tiêu dùng Mỹ”, ông Bob McNally, chủ tịch Rapidan Energy Group, người từng là cựu cố vấn năng lượng của Tổng thống George W. Bush, nói thêm và dự đoán rằng chính quyền Trump sẽ chọn giải pháp “siết dần”, tức là khiến việc các nước khác mua dầu Nga trở nên khó khăn hơn nhưng không hoàn toàn cấm triệt để.
Nếu Trung Quốc và các nước khác vẫn có thể mua dầu Nga với giá chiết khấu sâu hơn so với giá dầu thế giới, điều đó sẽ giúp tránh thiếu hụt nguồn cung và kiềm chế giá xăng tại Mỹ. Đồng thời, nó cũng làm giảm đáng kể nguồn thu từ dầu mỏ - yếu tố quan trọng trong ngân sách của Moscow như giới chuyên gia đã chỉ ra.
Nhưng liệu kế hoạch này có hiệu quả?
Ông Bob McNally cho rằng kịch bản khả dĩ nhất là Nga vẫn duy trì xuất khẩu dầu, nhưng phải chấp nhận bán với giá thấp hơn nhiều so với dầu Brent. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng nguy cơ Moscow buộc phải cắt giảm sản lượng là có thật.
“Đây là tình thế cực kỳ mong manh”, ông McNally nhấn mạnh.
Với người tiêu dùng, nền kinh tế Mỹ và cả Nhà Trắng, rủi ro là rất lớn. Các cuộc thăm dò đã cho thấy cử tri cảm thấy ông Trump chưa làm đủ để cải thiện chi phí sinh hoạt cho người dân. Và đó là khi giá xăng vẫn còn thấp.
“Nếu muốn tiếp tục nắm quyền, ông Trump phải tập trung tuyệt đối vào vấn đề chi phí sinh hoạt. Đó là bài học lớn nhất mà tôi rút ra trong bốn năm qua”, ông Dave Turk, cựu quan chức chính quyền Biden, kết luận.
Duy Anh