Ngày 26/12 vừa qua, Văn phòng Ủy ban Trung ương về An ninh mạng và Tin học (còn gọi Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc – CAC) đã ban hành “Thông báo về việc tăng cường quản lý, chuẩn hóa hành vi tài khoản người nổi tiếng trên mạng”, trong đó nêu rõ việc cấm các người nổi tiếng, có ảnh hưởng trên mạng (KOL) lan truyền tư tưởng “nằm thẳng buông xuôi” (sống tiêu cực), khoe giàu, sùng bái tiền bạc.
Các hành vi không phù hợp bị cấm
Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc đã tổng hợp 13 nhóm hành vi không phù hợp của các KOL và streamer, bao gồm:
(1) Lan truyền nội dung dung tục, phản cảm.
Cố ý sử dụng ngôn ngữ, chữ viết không chuẩn mực; bịa đặt “tiếng lóng xấu”, trò đùa nhảm; dùng lời lẽ tục tĩu, thô lỗ; thông qua việc “đánh tráo ranh giới”, dùng ám ngữ để lan truyền nội dung khiêu dâm, gợi dục, ám chỉ tình dục và các nội dung dung tục, câu khách khác.
Một hành động khoe xe sang, hàng hiệu gây phản cảm trên mạng. Ảnh: Sohu.
(2) Tuyên truyền định hướng giá trị lệch lạc.
Tự dựng hệ thống diễn ngôn, cổ xúy các tư tưởng xấu như “nằm thẳng buông xuôi”, “chán đời, yếm thế”, “khoe của, sùng bái tiền bạc”… đi ngược lại các giá trị cốt lõi của chủ nghĩa xã hội; kích động cảm xúc cực đoan, thiên lệch; giễu cợt, chế nhạo giá trị chủ lưu; tạo ra và lan truyền tâm lý lo âu.
(3) Xây dựng hình tượng thẩm mỹ lệch lạc, xấu xí.
Tạo dựng các nhân tố lố lăng, phản cảm như: chọc cười quá đà, giả điên giả khùng, lấy cái xấu làm đẹp, tự hạ thấp bản thân… trái với thuần phong mỹ tục; quảng bá tôn sùng những nhân vật lệch chuẩn như “người có tiền án”, “xã hội đen”… thách thức giới hạn nhận thức của công chúng.
(4) Lan truyền thông tin sai sự thật.
Bịa đặt trải nghiệm cá nhân, giả mạo thân phận; phát tán thông tin “ngụy khoa học”, “giả lịch sử” và các loại tri thức ngụy tạo; hư cấu, phóng đại tác dụng của sản phẩm, dịch vụ; không chú thích rõ ràng mà bịa dựng kịch bản, dàn dựng cảnh quay, gây nhiễu loạn và đánh lừa công chúng.
Một hành động khoe giàu trên mạng bị phê phán. Ảnh: Sohu.
(5) Xuyên tạc chính sách và sự kiện công cộng.
Cắt xén ngữ cảnh, diễn giải đối lập các chủ trương, chính sách, pháp luật lớn của quốc gia; lan truyền thông tin chưa được kiểm chứng; chắp vá, biên tập méo mó nguyên nhân, chi tiết, diễn biến của các sự kiện công cộng “nóng”; phát động cái gọi là thăm dò dư luận… nhằm thao túng hoặc dẫn dắt sai lệch nhận thức xã hội, làm tổn hại uy tín của đảng và chính phủ Trung Quốc .
(6) Kích động đối lập, chia rẽ các nhóm xã hội.
Liên kết không phù hợp các yếu tố về vùng miền, dân tộc, giới tính, nghề nghiệp…; gán nhãn, kỳ thị để thổi phồng các sự kiện xã hội nóng; kích động cư dân mạng công kích, chửi bới lẫn nhau, “dìm – kéo” gây chiến, tạo ra mâu thuẫn và đối lập trong xã hội.
(7) Tùy tiện khai thác, bêu xấu người khác.
Đăng tải hoặc lan truyền trên mạng các thông tin riêng tư của người khác như tên tuổi, hình ảnh, số căn cước, hành trình di chuyển, địa chỉ cư trú…; hoặc tổ chức, xúi giục cư dân mạng phát tán các nội dung vi phạm pháp luật và phản cảm như hạ thấp, kỳ thị, xúc phạm, chửi rủa, bịa đặt vu khống…, dẫn đến bạo lực mạng.
Một KOL khoe các xe sang cô ta sở hữu. Ảnh: Toutiao.
(8) Tổ chức hẹn đánh nhau, kích động khẩu chiến.
Vì tranh chấp cá nhân hoặc xung đột lợi ích, lên kế hoạch hoặc tổ chức các cuộc tranh luận, chửi bới trên mạng, hẹn đánh nhau ngoài đời thực; tấn công đối thủ cạnh tranh, kích động bầu không khí thù hằn trên không gian mạng, chiếm dụng tài nguyên công cộng.
(9) Thu thập manh mối tiêu cực.
Lấy danh nghĩa “đại diện bảo vệ quyền lợi, tố cáo khiếu nại”, công khai kêu gọi thu thập thông tin tiêu cực hoặc bí mật kinh doanh liên quan đến địa phương, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức hay cá nhân khác, nhằm mục đích bôi nhọ, tấn công, tống tiền, cưỡng đoạt.
(10) Kêu gọi người hâm mộ tụ tập.
Khuyến khích cư dân mạng “check-in” tại các khu vực chưa được khai thác, các tuyến giao thông trọng yếu hoặc địa điểm tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn; dụ dỗ người hâm mộ đến các khu vực, địa điểm liên quan tới sự kiện xã hội đang nóng, gây rối trật tự công cộng, ảnh hưởng đến sinh hoạt bình thường của người khác.
(11) Thực hiện hành vi uy hiếp trục lợi.
Dựa vào thân phận “người nổi tiếng trên mạng”, lấy việc phơi bày người khác trên Internet làm công cụ đe dọa để yêu cầu được phục vụ đặc biệt, hưởng “ưu đãi, miễn phí”, hoặc thực hiện các hành vi gây rối trật tự xã hội nơi công cộng.
Nữ blogger thời trang nổi tiếng trên mạng xã hội Trung Quốc Vương Duệ, đeo vòng cổ Tiffany, đang xem điện thoại di động. Ảnh: AFP.
(12) Tiến hành hoạt động kinh doanh không đủ điều kiện pháp lý.
Không được cấp phép hoặc chưa có tư cách, chứng chỉ tương ứng mà tự ý hoạt động trong các lĩnh vực cần điều kiện đặc thù như: tư vấn, khuyến nghị đầu tư chứng khoán; khám chữa bệnh, bán thuốc; môi giới nghề nghiệp; phỏng vấn báo chí; giảng đạo truyền giáo… cũng như các hoạt động khác bị pháp luật, quy định cấm.
(13) Ngầm tham gia các hoạt động “đen – xám”.
Vận hành, lợi dụng hệ thống tài khoản ma trận để dẫn dụ người dùng vào các nhóm, sau đó phát tán ngôn luận cực đoan; hoặc tham gia các hành vi phạm pháp, tội phạm như cờ bạc, lừa đảo, đội quân seeding ảo, đa cấp…
Mục đích của việc ban hành văn bản
Mục đích của văn bản này không chỉ đơn thuần là quản lý các KOL, mà rộng hơn là tái thiết trật tự không gian mạng và định hướng giá trị xã hội trong bối cảnh kinh tế – xã hội nhạy cảm.
Có thể tóm lại ở các mục tiêu cốt lõi: Siết quyền lực xã hội của các KOL/streamer; ngăn chặn lan truyền “tư tưởng tiêu cực” trong giai đoạn nhạy cảm, nhất là trong giới trẻ; dập tắt kinh tế xám – đen, làm sạch dòng tiền trong ngành livestream và nội dung số; ngăn không gian mạng trở thành nơi kích động, giữ ổn định, không để mâu thuẫn xã hội “bùng nổ” qua mạng; định hình lại “chuẩn mực người nổi tiếng trên mạng kiểu Trung Quốc”.
Vương Hồng Quyền, một streamer nổi tiếng bị phong sát vì khoe giàu và quan niệm giá trị lệch chuẩn. Ảnh: Sohu.
Thông điệp ngầm của văn bản là: KOL không được chỉ “câu view – kiếm tiền”, mà phải phù hợp với giá trị chính thống và trật tự quản lý nhà nước.
Trường hợp điển hình là streamer “Vương Hồng Quyền Tinh”, tên thật Vương Hồng Quyền, người được gọi là “Kim Kardashian phiên bản Trung Quốc” vì phong cách khoe giàu liên tục. Ngôi sao giải trí này có 4,37 triệu người theo dõi trên Douyin và các nền tảng xã hội khác. Hình ảnh anh ta xây dựng là “phú hào trẻ”, sống xa xỉ, hàng hiệu cao cấp. Người này thường xuyên khoe đồng hồ, trang sức, siêu xe, mặc đồ hiệu đắt tiền (Hermès, Rolex, Tiffany…), thể hiện lối sống xa hoa – tiêu tiền không giới hạn.
Vào tối 21/5/2024, tài khoản Douyin của anh cùng các tài khoản trên Weibo, Xiaohongshu bị đình chỉ hoặc bị chặn hiển thị, sau đó bị gỡ bỏ vì vi phạm quy định nội dung về khoe giàu và giá trị lệch chuẩn, tác động xấu tới giới trẻ trong bối cảnh kinh tế khó khăn, gây tâm lý bất mãn, so sánh xã hội.
Theo Sina
Thu Thủy