Trung Quốc 'đau đầu' vì thừa cử nhân, thiếu thợ giỏi

42 phút trướcBài gốc

Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng "lệch pha" giữa đào tạo đại học và nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Tại bờ sông Phù Xuân thuộc tỉnh Chiết Giang, những người trẻ được kỳ vọng sẽ vận hành tương lai của nền kinh tế Trung Quốc đang miệt mài với các thiết bị kỹ thuật số và máy móc hiện đại. Ở Viện Kỹ thuật viên Hàng Châu, hơn 6.000 học sinh từ 14 đến 20 tuổi đang được đào tạo vận hành drone, sản xuất nam châm đất hiếm, bảo trì xe điện và robot công nghiệp.

Mỗi năm, ban lãnh đạo Viện khảo sát hơn 600 doanh nghiệp trong nước để dự báo nhu cầu nhân lực, từ đó điều chỉnh chương trình đào tạo. Nhờ đó, tỷ lệ có việc làm tốt sau tốt nghiệp luôn ở mức cao.

Bức tranh này phản ánh một xu hướng lớn hơn: Trung Quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ việc phát triển hệ thống giáo dục nghề nhằm giải quyết tình trạng “lệch pha” giữa đào tạo đại học và nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Trong bối cảnh dư thừa cử nhân, Trung Quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ việc mở rộng và nâng chất lượng đào tạo nghề. Ảnh: Getty Images

Thừa cử nhân, thiếu thợ giỏi

Với khoảng 34 triệu thanh niên đang theo học các chương trình nghề, hệ thống giáo dục nghề nghiệp Trung Quốc có quy mô rất lớn, bao gồm trường phổ thông hướng nghiệp và các trường cao đẳng nghề vận hành song song với hệ đại học. Tuy nhiên, trong nhiều năm, học nghề vẫn bị xem là lựa chọn “thấp hơn”, dành cho những học sinh học lực không nổi trội. Không ít cơ sở nghề thiếu trang thiết bị và điều kiện đào tạo.

Trong khi đó, thị trường lao động Trung Quốc đang đối mặt với nghịch lý: hàng triệu cử nhân trẻ khó tìm việc, nhưng doanh nghiệp lại thiếu nhân lực có kỹ năng thực hành. Tính đến tháng 10 năm nay, tỷ lệ thất nghiệp của nhóm 16 - 24 tuổi (không bao gồm người còn đi học) ở mức khoảng 17%. Nhiều người sở hữu bằng cấp tốt nhưng không đáp ứng được nhu cầu của các ngành công nghiệp đang chuyển đổi mạnh sang công nghệ cao.

Dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia và Bộ Giáo dục Trung Quốc cho thấy số lượng sinh viên tốt nghiệp các cơ sở giáo dục bậc cao của nước này đã tăng nhanh trong hơn hai thập niên qua, phản ánh quá trình mở rộng chưa từng có của hệ thống giáo dục đại học và giáo dục nghề. Ảnh: The Economist

Chính quyền Trung Quốc nhìn nhận rằng, bên cạnh đội ngũ các nhà khoa học và kỹ sư tinh hoa, nền kinh tế cần một lực lượng kỹ thuật viên quy mô lớn để vận hành robot, trung tâm dữ liệu và hệ thống sản xuất tự động hóa. Việc đáp ứng đủ nguồn cung kỹ thuật viên được coi là chìa khóa để thực hiện các mục tiêu chiến lược của giai đoạn phát triển mới.

Đổi mới chính sách: Nâng vị thế bằng nghề, mở lối liên thông hai chiều

Năm 2022, Trung Quốc sửa đổi Luật Giáo dục nghề, khẳng định bằng nghề có giá trị “tương đương” bằng học thuật. Tháng 12/2024, Bộ Giáo dục tiếp tục công bố 40 ngành nghề đào tạo mới liên quan đến trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và các lĩnh vực công nghệ cao khác. Đến tháng 6 năm nay, chính phủ nước này phát động chiến dịch nâng cao tay nghề cho 30 triệu lao động đến năm 2027, trong đó tập trung vào các ngành được coi là “cấp bách” như công nghệ biển sâu hay kinh tế tầm thấp (drones, taxi bay…).

Điểm đáng chú ý là chiến dịch mới cho phép “dòng chảy ngược” trong hệ thống đào tạo: một số chương trình mở dành cho cử nhân trở lại trường nghề để học kỹ năng thực hành. Điều này trái ngược với xu hướng truyền thống, khi sinh viên trường nghề tìm đường chuyển tiếp lên đại học. Khảo sát của nền tảng tuyển dụng Zhaopin cho thấy 52% cử nhân tin việc học thêm kỹ năng nghề sẽ giúp họ tăng khả năng tìm việc.

Hội chợ việc làm mùa thu dành cho sinh viên tốt nghiệp đại học Thượng Hải. Ảnh: Xinhua

Trong dài hạn, Trung Quốc hướng đến việc thu hẹp ranh giới giữa hai lộ trình đào tạo nghề và học thuật. Một số đại học được khuyến khích mở chương trình cử nhân ứng dụng, trong khi các trường nghề được cấp phép đào tạo một số ngành trình độ đại học. Đây được xem là bước đi quan trọng để tạo ra lực lượng lao động có chuyên môn kết hợp cả lý thuyết và thực hành.

Chuyển biến tâm lý người học: Chậm nhưng chắc

Dù chính sách được thúc đẩy mạnh mẽ, chuyển biến trong nhận thức xã hội diễn ra không đồng đều. Em Shen Kecheng, sinh viên năm nhất ngành tự động hóa điện tại Đại học Bách khoa Bắc Kinh nhận xét rằng, chương trình dạy nghề giúp em học thực chất hơn và mở ra cơ hội có việc làm sớm. Tuy nhiên, em vẫn muốn học lên cử nhân vì tin rằng doanh nghiệp còn ưu tiên ứng viên có bằng đại học.

Ngược lại, em He Li, 22 tuổi, sinh viên Viện Kỹ thuật và Nghề đường sắt Tây An có quan điểm khác. Em cho rằng trải nghiệm của người chị họ, dù tốt nghiệp thạc sĩ nhưng chỉ tìm được công việc ngắn hạn, cho thấy bằng cấp cao không bảo đảm việc làm tốt. Trường nghề của em tuy không danh tiếng bằng đại học, nhưng hợp tác chặt với doanh nghiệp trên toàn quốc, giúp sinh viên dễ tiếp cận việc làm bảo trì hệ thống tàu điện ngầm. “Không thể ai cũng làm quản lý hay ngồi văn phòng”, em nói. “Quan trọng là thích ứng với thời cuộc.”

Bài toán dài hạn của Trung Quốc

Những thay đổi hiện nay cho thấy Trung Quốc đang quyết tâm tái cân bằng hệ thống giáo dục và thị trường lao động. Song, quá trình này đòi hỏi thời gian để thay đổi tâm lý xã hội vốn ưu ái bằng cấp đại học. Thách thức của Trung Quốc không chỉ là đào tạo đủ kỹ thuật viên mà còn là thuyết phục phụ huynh, học sinh và doanh nghiệp nhìn nhận đúng giá trị của tay nghề.

Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng gay gắt, việc xây dựng lực lượng lao động có kỹ năng thực hành và có khả năng thích ứng sẽ là yếu tố then chốt đối với sự phát triển bền vững của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/trung-quoc-dau-dau-vi-thua-cu-nhan-thieu-tho-gioi-10397140.html