Trung Quốc đề xuất thành lập Tổ chức AI toàn cầu:'Phép thử' trong quản trị công nghệ toàn cầu

18 giờ trướcBài gốc

Ba chức năng cốt lõi

Phát biểu khai mạc Hội nghị Trí tuệ nhân tạo thế giới (WAIC) diễn ra ở Thượng Hải vào cuối tuần trước, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã công bố sáng kiến thành lập tổ chức hợp tác AI quốc tế, với mục tiêu “xây dựng một nền tảng toàn cầu để thúc đẩy chia sẻ công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và định hình các tiêu chuẩn chung về AI”.

Theo thông tin được công bố tại WAIC, sáng kiến này hoạt động như một nền tảng đa phương với ba chức năng cốt lõi.

Đầu tiên, tổ chức sẽ đóng vai trò thúc đẩy hợp tác nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực AI giữa các quốc gia thành viên, thông qua việc tài trợ các chương trình nghiên cứu chung, chia sẻ dữ liệu có đạo đức và tổ chức các diễn đàn chuyên đề nhằm trao đổi kết quả khoa học - kỹ thuật.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường phát biểu tại Hội nghị Trí tuệ nhân tạo Thế giới ở Thượng Hải ngày 26/7. Ảnh: Tân Hoa Xã

Thứ hai, tổ chức cam kết hỗ trợ các nước đang phát triển nâng cao năng lực công nghệ AI bằng cách chuyển giao công nghệ phù hợp, xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu, cung cấp học bổng kỹ thuật, cũng như hỗ trợ thiết lập hạ tầng cơ bản phục vụ cho nghiên cứu và ứng dụng AI tại chỗ. Đây được xem là nỗ lực nhằm thu hẹp khoảng cách công nghệ giữa các nước phát triển và phần còn lại của thế giới.

Thứ ba, tổ chức dự kiến sẽ đóng vai trò đề xuất và xây dựng một bộ quy tắc ứng xử quốc tế đối với AI, hướng tới thiết lập các tiêu chuẩn chung về đạo đức, tính minh bạch trong thuật toán, khả năng giải trình; và quản lý các rủi ro tiềm tàng như thiên vị dữ liệu, vi phạm quyền riêng tư hay sử dụng AI trong mục đích quân sự.

Các quan chức Trung Quốc khẳng định, cơ chế vận hành của tổ chức được định hướng theo nguyên tắc “tham vấn lẫn nhau, cùng xây dựng và cùng hưởng lợi”, nghĩa là mọi quốc gia thành viên, bất kể quy mô kinh tế hay trình độ công nghệ, đều có quyền tham gia đóng góp vào quy trình hoạch định chính sách và ra quyết định, tránh tình trạng một số quốc gia lớn chi phối toàn bộ hệ thống.

Trung Quốc cũng đề xuất đặt trụ sở chính của tổ chức tại Thượng Hải, không chỉ vì vị trí địa lý thuận lợi trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, mà còn bởi đây là một trong những thành phố đang phát triển nhanh chóng về công nghệ cao, với hạ tầng kỹ thuật hiện đại và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ngày càng hoàn thiện.

Cách tiếp cận khác biệt giữa Trung Quốc và Mỹ

Sáng kiến thành lập một tổ chức hợp tác AI toàn cầu của Trung Quốc được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Mỹ công bố Kế hoạch Hành động AI (AI Action Plan) - một chiến lược nhằm củng cố vị thế công nghệ của Mỹ trên trường quốc tế. Kế hoạch của Washington tập trung vào ba trụ cột chính: thúc đẩy đổi mới trong nước thông qua chính sách ưu đãi và đầu tư công vào nghiên cứu AI; phát triển hạ tầng kỹ thuật số quy mô lớn; hỗ trợ xuất khẩu công nghệ AI sang các quốc gia đồng minh và một số nước châu Âu. Trong cách tiếp cận này, khu vực tư nhân đóng vai trò trung tâm, còn thị trường giữ vai trò điều tiết chính trong phân bổ nguồn lực công nghệ.

Trái ngược với mô hình do Mỹ dẫn dắt, đề xuất của Trung Quốc nhấn mạnh một hướng tiếp cận đa phương và mang tính thể chế, trong đó hợp tác liên chính phủ giữ vai trò chủ đạo. Theo quan điểm của Bắc Kinh, AI không chỉ là công cụ tăng trưởng kinh tế, mà còn là một tài sản công toàn cầu (global public good), cần được quản lý thông qua một cơ chế hợp tác quốc tế rõ ràng, cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát rủi ro. Trung Quốc kỳ vọng việc thành lập một tổ chức quốc tế về AI sẽ góp phần ngăn chặn tình trạng công nghệ cao bị kiểm soát bởi một số cường quốc hay các tập đoàn công nghệ đa quốc gia.

Một số chuyên gia nhận định rằng, đề xuất của Trung Quốc phản ánh tham vọng ngày càng lớn của quốc gia tỷ dân này trong việc định hình các chuẩn mực toàn cầu trong những lĩnh vực công nghệ trọng yếu. Đồng thời, đây cũng là nỗ lực nhằm tái định vị vai trò của các nước đang phát triển trong cấu trúc công nghệ toàn cầu. Trong khi đó, kế hoạch của Mỹ cũng được nhìn nhận như một lời mời gọi các quốc gia đang phát triển tham gia vào quá trình xây dựng tiêu chuẩn AI một cách công bằng hơn.

Cả hai sáng kiến, dù khác biệt về định hướng, song đều phản ánh xu thế các cường quốc sử dụng AI như một công cụ không chỉ về công nghệ, mà còn về định hình ảnh hưởng địa chính trị trong kỷ nguyên số.

Triển vọng và thách thức

Đề xuất thành lập tổ chức hợp tác AI toàn cầu của Trung Quốc đã nhận được sự phản hồi tích cực từ một số quốc gia tại châu Phi và Nam Á, nơi mà việc tiếp cận công nghệ hiện đại và đào tạo nguồn nhân lực về trí tuệ nhân tạo còn đang hạn chế. Những quốc gia này nhìn nhận sáng kiến này như một cơ hội để thu hẹp khoảng cách công nghệ với các nền kinh tế phát triển, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển giao kỹ thuật và nâng cao năng lực nghiên cứu ứng dụng AI trong các lĩnh vực như y tế, nông nghiệp và quản lý đô thị thông minh.

Bên cạnh sự quan tâm này, các nước phương Tây vẫn tỏ ra thận trọng, đặc biệt trong bối cảnh có nhiều lo ngại liên quan đến bảo mật dữ liệu, tiêu chuẩn đạo đức và tính minh bạch trong việc phát triển và ứng dụng AI.

Giới chuyên gia nhận định, đề xuất mới của Trung Quốc đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình chuyển dịch sang một hệ sinh thái công nghệ đa cực, nơi nhiều trung tâm quyền lực công nghệ cùng tồn tại và hợp tác thay vì bị chi phối bởi một vài quốc gia. Nếu được triển khai hiệu quả, tổ chức này không chỉ là diễn đàn đối thoại để các quốc gia trao đổi, chia sẻ tri thức và công nghệ AI mà còn có thể trở thành cơ chế quan trọng giúp thu hẹp khoảng cách phát triển công nghệ giữa các nước giàu và các nước đang phát triển. Đồng thời thời đặt nền móng cho việc xây dựng các nguyên tắc ứng xử có trách nhiệm, minh bạch và bền vững trong việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI trên toàn cầu.

Tuy nhiên, triển vọng của đề xuất này vẫn còn phụ thuộc đáng kể vào số lượng quốc gia tham gia, cũng như cách thức tổ chức này tương tác với các thể chế quốc tế hiện có như Liên Hợp Quốc hay các sáng kiến AI do OECD dẫn dắt. Khả năng hòa nhập một cách hiệu quả với các cơ chế hiện hành sẽ là yếu tố then chốt quyết định mức độ chấp nhận và tính khả thi của sáng kiến trên phạm vi toàn cầu.

Hiện tại, đề xuất vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu, các chi tiết cụ thể về cấu trúc tổ chức, cơ chế vận hành và thời điểm ra mắt chính thức vẫn chưa được công bố. Bắc Kinh đã kêu gọi các bên liên quan cùng tham gia đàm phán về các “thỏa thuận liên quan” và cam kết thực hiện tiến trình này một cách minh bạch, cởi mở và trên tinh thần xây dựng đồng thuận.

Trong bối cảnh thế giới đang đứng trước cả cơ hội lẫn rủi ro lớn từ AI, sáng kiến của Trung Quốc có thể trở thành một phép thử quan trọng cho tương lai của quản trị công nghệ toàn cầu. Tiến trình thành lập tổ chức không chỉ phản ánh mức độ sẵn sàng hợp tác của các quốc gia trong việc giải quyết các thách thức như quy định AI, an toàn hệ thống và phát triển công bằng, mà còn có thể cho thấy rõ những rào cản do căng thẳng địa chính trị gây ra trong việc tìm kiếm một cách tiếp cận thống nhất.

Như Ý

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/trung-quoc-de-xuat-thanh-lap-to-chuc-ai-toan-cau-phep-thu-trong-quan-tri-cong-nghe-toan-cau-10381515.html