Trung Quốc phát triển hệ thống AI có khả năng phân biệt đầu đạn hạt nhân

2 ngày trướcBài gốc

Dùng AI xác minh có thể giúp kiểm soát đầu đạn hạt nhân

Hệ thống này sử dụng một giao thức kết hợp giữa mật mã học và vật lý hạt nhân. Thuật toán học sâu (deep learning), được huấn luyện bằng mô phỏng Monte Carlo trên các mẫu dòng neutron, có thể nhận diện đầu đạn thật với độ chính xác rất cao. Trong thử nghiệm, một lớp màng polyethylene được sử dụng để che khuất thiết kế đầu đạn mật, nhưng vẫn cho phép các tín hiệu bức xạ đi qua. Việc này đảm bảo AI không thể truy cập dữ liệu tuyệt mật.

Nhóm nghiên cứu tại Viện Năng lượng Nguyên tử Trung Quốc (CIAE) khẳng định rằng AI không truy cập trực tiếp dữ liệu mật, mà chỉ phân tích các tín hiệu bị che mờ một phần để xác thực tính thật của đầu đạn.

Làm sao cân bằng giữa minh bạch và bảo mật?

Hệ thống AI của Trung Quốc giải quyết một thách thức then chốt đã cản trở kiểm soát vũ khí hạt nhân trong nhiều thập niên: làm sao xác minh đầu đạn mà không tiết lộ thiết kế mật. Vấn đề kỹ thuật này được giới chuyên gia mô tả là “chén thánh” của việc xác minh hạt nhân, bởi các phương pháp truyền thống thường đòi hỏi sự đánh đổi lớn giữa minh bạch và an ninh.

Việc sử dụng “bức tường polyethylene” để làm nhiễu tín hiệu neutron nhưng vẫn cho phép bức xạ đi qua tương tự công trình của nhóm nghiên cứu MIT năm 2018, trong đó họ cũng xây dựng một phương pháp xác minh mã hóa vật lý cho phép xác nhận đầu đạn mà không lộ thông tin nhạy cảm.

Cả phương pháp của Trung Quốc lẫn phương Tây đều nhằm vượt qua rào cản thông tin. Đây vốn là vấn đề cốt lõi trong các nỗ lực giải trừ quân bị Mỹ-Nga từ thời Chiến tranh Lạnh.

Điểm đột phá trong cách tiếp cận của Trung Quốc là ứng dụng học sâu (deep learning) vào quá trình xác minh, tạo ra một hệ thống thích nghi hơn. Từ đó, hệ thống có khả năng phát hiện các mẫu tín hiệu mà con người có thể bỏ sót.

Sẽ là "lá bài" ngoại giao mới của Trung Quốc

Việc phát triển hệ thống xác minh AI này có thể tăng cường vị thế đàm phán của Trung Quốc trong các cuộc đối thoại giải trừ vũ khí hạt nhân quốc tế. Đó là nơi năng lực kỹ thuật thường tương đương với ảnh hưởng ngoại giao. Với hơn 60 năm giám sát không phổ biến hạt nhân, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ghi nhận rằng các quốc gia có công nghệ xác minh tiên tiến thường có tiếng nói lớn hơn trong các cuộc đàm phán.

Trung Quốc lâu nay do dự tham gia đàm phán kiểm soát vũ khí với Mỹ, phần vì sự chênh lệch kho vũ khí (600 đầu đạn của Trung Quốc so với 3.748 của Mỹ), phần vì lo ngại tính minh bạch của hệ thống xác minh. Đây chính điều mà công nghệ mới này trực tiếp giải quyết, bằng cách cung cấp một giải pháp độc lập do Trung Quốc phát triển, không phụ thuộc Mỹ hay Nga.

Thời điểm ra mắt cũng đáng chú ý khi IAEA đang vật lộn với áp lực công việc gia tăng: số cơ sở cần giám sát tăng 12% trong khi ngân sách chỉ tăng 6,3%. Công nghệ bản địa này không chỉ giúp Trung Quốc nâng cao năng lực kỹ thuật, mà còn mở ra vai trò lãnh đạo tiềm năng trong việc định hình các giao thức xác minh tương lai. Điều này càng ý nghĩa trong bối cảnh AI đang dần định hình an ninh hạt nhân toàn cầu.

Công nghệ tiên tiến: xu hướng tất yếu trong kiểm soát hạt nhân toàn cầu

Hệ thống xác minh AI của Trung Quốc là một phần trong xu hướng toàn cầu áp dụng công nghệ cao vào kiểm soát hạt nhân, nhằm đối phó với khối lượng công việc và thách thức ngày càng lớn.

IAEA đã và đang nâng cấp công nghệ mạnh mẽ gồm: Tăng 50% năng lực lấy mẫu vật liệu hạt nhân tại các phòng thí nghiệm hiện đại và mở rộng 30% hệ thống giám sát từ năm 2010 đến nay. Những cải tiến này trở nên thiết yếu khi khối lượng công việc tăng: số lượng vật liệu hạt nhân dưới giám sát tăng 24%, trong khi ngân sách không tăng tương xứng.

Việc chuyển từ phương pháp kiểm tra truyền thống sang xác minh bằng AI cũng phản ánh xu hướng ở các lĩnh vực khác. Lúc này, trí tuệ nhân tạo đang xử lý lượng lớn dữ liệu và phát hiện sai phạm vượt quá khả năng con người. Tuy nhiên, xu hướng này cũng đặt ra những câu hỏi về tiêu chuẩn hóa và sự chấp nhận lẫn nhau giữa các quốc gia. Khi mỗi nước phát triển các hệ thống xác minh riêng với điểm mạnh và điểm yếu khác nhau. Điều này có thể làm phức tạp thêm nỗ lực hợp tác quốc tế thay vì đơn giản hóa.

Các quốc gia có vũ khí hạt nhân được công nhận theo Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) - "P5":

Nga: Tổng số đầu đạn (ước tính): Khoảng 5.580 (gồm cả đầu đạn đang hoạt động và dự trữ). Đầu đạn triển khai (đang hoạt động): Khoảng 1.710.

Mỹ: Tổng số đầu đạn (ước tính): Khoảng 5.044 (gồm cả đầu đạn đang hoạt động và dự trữ). Đầu đạn triển khai (đang hoạt động): Khoảng 1.770.

Trung Quốc: Tổng số đầu đạn (ước tính): Khoảng 500. Đầu đạn triển khai (đang hoạt động): Chưa công khai chi tiết, nhưng số lượng đầu đạn sẵn sàng hoạt động được cho là đang tăng.

Pháp: Tổng số đầu đạn (ước tính): Khoảng 290. Đầu đạn triển khai (đang hoạt động): Khoảng 280.

Anh: Tổng số đầu đạn (ước tính): Khoảng 225. Đầu đạn triển khai (đang hoạt động): Khoảng 120.

Anh Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/trung-quoc-phat-trien-he-thong-ai-co-kha-nang-phan-biet-dau-dan-hat-nhan-233247.html