Trung Quốc phát triển hệ thống kiểm tra hạt nhân bằng AI đầu tiên trên thế giới

một ngày trướcBài gốc

Tên lửa liên lục địa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân Titan II của Mỹ. Ảnh: Sputnik/TTXVN

Theo báo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng, công nghệ này được giới thiệu trong một nghiên cứu khoa học đã qua bình duyệt, công bố vào tháng 4 bởi Viện Năng lượng Nguyên tử Trung Quốc (CIAE). Các nhà khoa học đánh giá hệ thống AI này có thể giúp Trung Quốc củng cố vị thế trong các cuộc đàm phán giải trừ quân bị quốc tế, vốn đang bị đình trệ, đồng thời làm dấy lên các cuộc tranh luận về vai trò ngày càng lớn của AI trong việc quản lý vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Dự án được xây dựng dựa trên một giao thức kỹ thuật được các nhà khoa học Trung Quốc và Mỹ cùng đề xuất hơn 10 năm trước. Tuy nhiên, để hiện thực hóa công nghệ này, nhóm nghiên cứu phải vượt qua ba thách thức lớn. Thứ nhất là huấn luyện AI bằng dữ liệu hạt nhân tối mật, bao gồm cả thông số kỹ thuật của đầu đạn thực. Thứ hai, thuyết phục giới chức Trung Quốc rằng hệ thống này sẽ không làm rò rỉ các bí mật công nghệ quốc phòng. Cuối cùng là thuyết phục cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Mỹ, từ bỏ các phương pháp xác minh truyền thống có từ thời Chiến tranh Lạnh.

Tính đến thời điểm hiện tại, các nhà nghiên cứu mới vượt qua thách thức đầu tiên.

“Do tính chất bí mật của thiết kế đầu đạn hạt nhân và các thành phần cấu thành, dữ liệu cụ thể không thể được tiết lộ tại đây”, nhóm CIAE viết trong bài báo đăng trên tạp chí Khoa học và Công nghệ Năng lượng Nguyên tử.

Sự thừa nhận này cho thấy mâu thuẫn giữa yêu cầu minh bạch khoa học và giới hạn cần thiết trong kiểm soát vũ khí hạt nhân.

Hệ thống AI mới dựa trên một giao thức có tên Kế hoạch Kỹ thuật Xác minh thuật toán Học sâu dựa trên Giao thức Không Tri thức Tương tác. Giao thức này sử dụng nhiều bước xử lý kết hợp giữa kỹ thuật mã hóa và vật lý hạt nhân nhằm bảo đảm xác minh hiệu quả mà không làm lộ thông tin nhạy cảm.

Cụ thể, nhóm nghiên cứu đã sử dụng mô phỏng Monte Carlo để tạo ra hàng triệu mô hình thành phần hạt nhân ảo - một số chứa urani cấp vũ khí, số khác được ngụy trang bằng chì hoặc vật liệu có độ làm giàu thấp. Một mạng học sâu nhiều tầng sau đó được huấn luyện để nhận biết các mô hình phát xạ neutron khác nhau, đạt độ chính xác rất cao trong việc phân biệt đầu đạn thật và giả.

Để bảo vệ bí mật thiết kế của đầu đạn hạt nhân, một bức tường polyetylen có 400 lỗ được dựng giữa đầu đạn thật và hệ thống kiểm tra, làm nhiễu tín hiệu hình học nhưng vẫn cho phép bức xạ neutron đi qua. Bằng cách này, AI chỉ tiếp cận được tín hiệu bức xạ chứ không nhìn thấy cấu trúc bên trong của đầu đạn.

Các phi công Không quân đang làm việc trên một tên lửa đạn đạo gần Căn cứ Không quân Malmstrom ở Montana. Ảnh: Không quân Mỹ

Nghiên cứu chỉ ra rằng nếu quá trình xác minh được thực hiện theo nhiều vòng kiểm tra ngẫu nhiên, khả năng qua mặt hệ thống gần như bằng không. Cốt lõi của công nghệ nằm ở việc xác định khả năng phản ứng dây chuyền - yếu tố quyết định trong vũ khí hạt nhân - mà không cần tiếp cận thiết kế chi tiết.

CIAE là cơ quan trực thuộc Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc (CNNC), đóng vai trò trung tâm trong nghiên cứu và phát triển công nghệ vũ khí hạt nhân. Viện từng có sự dẫn dắt của nhà vật lý hạt nhân Yu Min - người đặt nền móng cho việc thu nhỏ đầu đạn hạt nhân của Trung Quốc và được tôn vinh là “Cha đẻ bom Hydrogen của Trung Quốc”.

Việc công bố công nghệ này diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Trung Quốc đang bị đình trệ. Trong khi Chính quyền của Tổng thống Donald Trump từng nhiều lần nỗ lực tái khởi động đối thoại, Bắc Kinh vẫn giữ quan điểm dè dặt, viện dẫn sự chênh lệch lớn trong quy mô kho vũ khí (khoảng 600 đầu đạn của Trung Quốc so với gần 3.750 đầu đạn của Mỹ) và sự thiếu tin tưởng vào các phương pháp xác minh cũ kỹ.

Theo nhóm CIAE, một trong những yêu cầu then chốt trong xác minh kiểm soát vũ khí là bảo vệ thông tin thiết kế nhạy cảm khỏi các bên thanh tra mà vẫn đảm bảo hiệu quả của quá trình kiểm chứng. Họ cho rằng các hệ thống xác minh hiện nay chủ yếu dựa vào “rào cản thông tin” – công nghệ phát triển tại các phòng thí nghiệm ở Anh, Mỹ và Nga – vốn là những hệ thống phức tạp chỉ hiển thị kết quả nhị phân “có/không” mà không tiết lộ dữ liệu cụ thể.

Tuy nhiên, các hệ thống này cũng tồn tại điểm yếu: yêu cầu cao về sự tin tưởng lẫn nhau, và nguy cơ bị cài cắm các “cửa hậu” điện tử nhằm đánh cắp thông tin nhạy cảm.

Nhằm đảm bảo tính minh bạch và khách quan, nhóm nghiên cứu đề xuất rằng hệ thống AI nên được cả hai bên – bên kiểm tra và bên bị kiểm tra – cùng nhau lập trình, huấn luyện và xác minh. Quan trọng hơn, phần mềm học sâu này cần phải được “niêm phong” trước khi áp dụng vào thực tế kiểm tra đầu đạn.

Việc công bố hệ thống AI này diễn ra trong bối cảnh lo ngại toàn cầu ngày càng tăng về việc AI bị quân sự hóa. Dù cả Mỹ và Trung Quốc đều đã đồng thuận loại trừ việc sử dụng AI trong các quyết định phóng vũ khí hạt nhân, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng việc triển khai các hệ thống phòng thủ thông minh quy mô lớn – chẳng hạn dự án “Vòm Vàng” do Chính quyền Tổng thống Trump đề xuất – gần như chắc chắn sẽ cần đến AI để điều phối và kiểm soát vũ khí tự động nhằm đáp ứng yêu cầu phản ứng tức thì trên quy mô toàn cầu.

Hải Vân/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/khoa-hoc-doi-song/trung-quoc-phat-trien-he-thong-kiem-tra-hat-nhan-bang-ai-dau-tien-tren-the-gioi-20250530115155702.htm