Trung Quốc tiến gần tới 'xã hội không tiền mặt' đầu tiên thế giới

6 giờ trướcBài gốc

Trung Quốc có thể sẽ trở thành xã hội không tiền mặt đầu tiên trên thế giới.

Cách đây khoảng 1.400 năm, dưới thời nhà Đường (618 - 907), tiền giấy ra đời dưới dạng giấy ghi nợ. Đến thời Bắc Tống (960 - 1127), hình thức này được mở rộng và trở thành đồng tiền giấy chính thức đầu tiên do nhà nước phát hành. Giờ đây, tiền mặt dần trở nên lỗi thời và một lần nữa, Trung Quốc lại dẫn đầu xu hướng.

Nhiều chuyên gia kinh tế nước ngoài vốn sinh sống lâu năm ở Trung Quốc cho biết, mỗi khi đi ra nước khác, họ lại phải điều chỉnh cách thức thanh toán của mình bởi ở quốc gia tỷ dân, họ hầu như chẳng bao giờ mang theo tiền mặt, hay thậm chí là ví tiền.

TIỀN GIẤY TRỞ THÀNH “NGOẠI LỆ”

Tất nhiên, tiền mặt vẫn là phương tiện thanh toán hợp pháp ở khắp mọi nơi tại Trung Quốc, và về lý thuyết ai cũng có thể sử dụng chúng. Nhưng trên thực tế, rất ít người còn dùng đến tiền mặt. Theo một khảo sát năm 2023, tỷ lệ tiền mặt trong lưu thông ở Trung Quốc chỉ vào khoảng 3,7%.

Nếu cố gắng đổi một tờ 100 nhân dân tệ (khoảng 14,2 USD) - mệnh giá lớn nhất ở Trung Quốc - có thể nhiều người sẽ gặp khó khăn. Ở nhiều cơ sở kinh doanh, thanh toán bằng tiền mặt giờ đây đã trở thành ngoại lệ. Nhiều nơi thậm chí không còn quầy thu ngân. Báo Le Monde từng đưa tin rằng một số doanh nghiệp từ chối nhận tiền mặt. Những nơi khác, dù chấp nhận, cũng gặp phải vấn đề là họ không có tiền lẻ để trả lại cho khách. Taxi cũng không ngoại lệ. Và những người vẫn chấp nhận tiền mặt thì thường làm điều đó một cách miễn cưỡng.

Một ví dụ như anh Ma Dian, một người bán rau quả tại tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc). Anh cho biết chỉ nhận tiền mặt vì một lý do duy nhất, đó là để giúp người cao tuổi. Theo anh, dưới 80 tuổi, hầu như ai cũng đã sử dụng Alipay hoặc WeChat Pay. Trên độ tuổi này, việc thích nghi trở nên khó khăn hơn. Người cao tuổi là nhóm bị ảnh hưởng nhiều nhất và thường phải phụ thuộc vào sự hỗ trợ của người thân để thực hiện các giao dịch số.

Hơn một thiên niên kỷ qua, con người đã quen tin tưởng vào tiền mặt, và đây là một thói quen khó bỏ. Hơn nữa, một số người vẫn lo ngại rằng sẽ có ngày ứng dụng gặp sự cố, điện thoại mất sóng, hoặc không thể truy cập vì trục trặc kỹ thuật. Cùng với thói quen mang theo tiền mặt từ lâu, điều này khiến một bộ phận người dân vẫn giữ tiền giấy bên mình. Không hiếm khi thấy một tờ 100 nhân dân tệ thấp thoáng phía sau ốp lưng điện thoại của một người, nhưng thực chất, nó chỉ mang tính trấn an hơn là để sử dụng, và hầu như không bao giờ được tiêu đến.

Ở một khía cạnh khác, các thế hệ lớn tuổi vẫn thích cho tiền mặt vào phong bao đỏ để mừng năm mới, đám cưới hay sinh nhật, và chắc chắn không ai là không thích nhận những phong bao này. Tuy nhiên, kể từ khi điện thoại thông minh và các ứng dụng liên quan phổ biến hơn, giới trẻ sẵn sàng gửi và nhận phong bao đỏ dưới dạng điện tử. Giá trị đồng tiền không hề giảm đi, và vì nằm sẵn trong “ví ứng dụng”, khả năng cao là số tiền đó sẽ được họ chi tiêu ngay trên các nền tảng trực tuyến.

Vì thế, dù đã có những bước thử nghiệm trong việc triển khai tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương Trung Quốc, bên cạnh đó còn có một trung tâm điều hành quốc tế của đồng nhân dân tệ số nhằm thúc đẩy hội nhập e-yuan, sản phẩm vốn được thiết kế cho thanh toán quốc tế hơn là giao dịch cá nhân hằng ngày, nhưng hiện tại vẫn chưa có kế hoạch xóa bỏ hoàn toàn tiền mặt. Điều đó có nghĩa là tại Trung Quốc, người dân vẫn có sự tiện lợi của mọi lựa chọn.

Thanh toán di động tại Trung Quốc nay đã trở thành một phần cốt lõi của đời sống thường nhật, thúc đẩy rõ rệt quá trình chuyển dịch sang xã hội không tiền mặt trên toàn quốc. Sự thay đổi này đang tái định hình cuộc sống đô thị và giúp du khách nước ngoài dễ dàng thích nghi hơn.

Khi Trung Quốc tiếp tục mở cửa, bao gồm cả việc mở rộng chính sách quá cảnh miễn thị thực gần đây, khách du lịch từ các quốc gia khác giờ đây có thể sử dụng những ứng dụng thanh toán di động mà không cần tiền mặt hay thẻ tín dụng quốc tế.

Đây là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm hiện đại hóa hạ tầng tài chính, hướng tới một môi trường kinh tế bao trùm và dễ tiếp cận hơn, qua đó thúc đẩy sự kết nối và tương tác toàn cầu.

XÃ HỘI KHÔNG TIỀN MẶT

Những quốc gia được xem là đi đầu trong xu hướng “xã hội không tiền mặt” như Thụy Điển hay Na Uy vẫn dựa nhiều vào thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, thanh toán trực tuyến và các hệ thống “chạm thẻ”. Sự tiện lợi là không thể phủ nhận, nhưng thẻ vẫn phải được mang trong ví. Một lần nữa, Trung Quốc lại đi theo con đường khác, thậm chí còn tiện lợi hơn.

Người dân không còn cần đến ví, bởi mọi thứ đều được thực hiện qua điện thoại. Gần như mọi khía cạnh của đời sống hằng ngày, bao gồm cả các giao dịch tiền tệ, đều diễn ra trên đó. Thậm chí, những phương thức tiện lợi hơn nữa, như thanh toán bằng nhận diện khuôn mặt, cũng đã xuất hiện. Với sự đồng ý của người dùng, việc mua sắm tại nhiều nơi có thể diễn ra mà không cần lấy điện thoại ra. Nhưng ở một số nơi trên thế giới, sự dè dặt trước những tiện ích này là điều dễ hiểu. Vấn đề cốt lõi nằm ở niềm tin. Phần lớn người dân Trung Quốc tin tưởng chính phủ và sẵn sàng đón nhận sự thay đổi này.

Theo iiMedia Research, năm 2024, thanh toán di động là phương thức được sử dụng phổ biến nhất trong số người tiêu dùng Trung Quốc, chiếm 73,20% tổng số giao dịch. Tính đến tháng 6/2024, khoảng 953,86 triệu người tại Trung Quốc đang sử dụng các dịch vụ thanh toán di động.

Người dân Trung Quốc đã sử dụng các phương thức thanh toán số như một tiêu chuẩn suốt nhiều năm qua. Trong khi nhiều quốc gia khác vẫn còn tranh luận về việc chấm dứt tiền mặt, thì tại Trung Quốc, quyết định đó trên thực tế đã được đưa ra từ lâu.

Mã QR hiện diện ở khắp nơi và đã trở thành “ngôn ngữ” mới của tiêu dùng tại Trung Quốc. Chúng có mặt trên mọi quầy hàng, mọi xe bán rong, mọi đồng hồ tính tiền trên taxi. Có hai loại chính là mã tĩnh in trên giấy hoặc bảng nhỏ, và mã động hiển thị trên màn hình điện tử. Ở cả hai trường hợp, bước xác thực cuối cùng có thể được thực hiện bằng mật khẩu, nhận diện khuôn mặt hoặc vân tay. Hiện nay, hai ứng dụng hàng đầu thậm chí còn cho phép sử dụng mã QR thống nhất, nghĩa là cùng một mã có thể dùng cho cả Alipay và WeChat Pay, và người tiêu dùng được tự do lựa chọn ứng dụng.

Mô hình này cũng đã làm thay đổi vai trò của ngân hàng trong đời sống hàng ngày. Đúng là người dùng vẫn cần có tài khoản ngân hàng để liên kết với các ứng dụng, nhưng trên thực tế, các dịch vụ ngân hàng đã lùi về phía sau. Theo ông John Engen của American Banker, các ngân hàng Trung Quốc đã bị giảm vai trò xuống thành những tác nhân thụ động. Người dùng gần như làm mọi thứ với Alipay và WeChat Pay, từ thanh toán mua sắm đến chuyển tiền và quyên góp.

Dù vậy, chính phủ Trung Quốc vẫn chủ động giám sát toàn bộ bức tranh này.

Bên cạnh đó, để không bị bỏ lại phía sau trong làn sóng đổi mới, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã phát triển đồng tiền số của riêng mình. Mục tiêu không chỉ là tạo ra một lựa chọn thay thế cho Alipay hay WeChat Pay, mà còn là xây dựng một hệ thống song song với đồng USD. Dự án đã được thử nghiệm nhiều năm, nhưng mức độ phổ biến vẫn còn hạn chế.

ALIPAY VÀ WECHAT "THỐNG TRỊ"

Trước mắt, hai ứng dụng Alipay và WeChat Pay vẫn nắm quyền kiểm soát các giao dịch thường nhật, chiếm 94% tổng thị phần giao dịch trực tuyến. UnionPay, mạng lưới thanh toán thẻ quốc doanh lớn, đứng ở vị trí thứ ba.

Alipay của Tập đoàn Alibaba là một trong những nền tảng thanh toán trực tuyến hàng đầu thế giới với 1,43 tỷ người dùng. Alipay tích hợp cả dịch vụ trực tuyến và ngoại tuyến, cung cấp các tính năng như tín dụng tức thời, trả góp và hoàn tiền. Nhiều website lớn sử dụng Alipay làm phương thức thanh toán thương mại điện tử, bao gồm Taobao, Amazon, JD.com và AirAsia.

Bên cạnh đó, Alipay còn gia tăng sức hút nhờ ứng dụng công nghệ sinh trắc học tiên tiến. Vào cuối năm 2024, Alipay ra mắt tính năng mới mang tên “Tap to Pay” hay Alipay Tap!, một hình thức nâng cấp của quét mã QR. Tính năng này được triển khai nhờ công nghệ NFC, cho phép người dùng có điện thoại tương thích chỉ cần chạm vào thiết bị của người bán để thanh toán mà không cần mở ứng dụng. Chỉ trong vòng 11 tháng, số lượng người dùng đã vượt mốc 100 triệu, trong đó 80% lựa chọn hình thức “chạm” khi cả hai phương án (QR và NFC) cùng tồn tại.

Nét đặc trưng về nền kinh tế không tiền mặt của Trung Quốc

Trong khi đó, WeChat Pay là ví điện tử phổ biến tại Trung Quốc, được tập đoàn Tencent tích hợp vào ứng dụng WeChat từ năm 2011. Thành công của WeChat đến từ giao diện đa năng, kết hợp mạng xã hội với thanh toán di động, đồng thời tương thích với nhiều ứng dụng tích hợp như WeChat Mini Programs.

Trong những năm gần đây, cả Alipay và WeChat Pay đều đã mở rộng dịch vụ cho người nước ngoài, giúp du khách có thể tạo tài khoản trên các ứng dụng này bằng thẻ tín dụng của quốc gia khác. Gần đây, hạn mức giao dịch cũng được nâng lên. Với Alipay, hạn mức đã tăng từ 1.000 USD lên 5.000 USD. WeChat Pay thậm chí còn cung cấp tùy chọn ví điện tử không cần thẻ, cho phép nạp các khoản nhỏ và sử dụng số dư để thanh toán những chi tiêu đơn giản.

Lan Anh

Nguồn Thương Gia : https://thuonggiaonline.vn/trung-quoc-tien-gan-toi-xa-hoi-khong-tien-mat-dau-tien-the-gioi-post565861.html