Trung Quốc xử lý học sinh vi phạm kỷ luật theo nguyên tắc 'giáo dục trên hết, hợp pháp và phù hợp'

5 giờ trướcBài gốc

Trong những năm gần đây, Trung Quốc ban hành nhiều quy định mới về kỷ luật học đường, nhằm tạo khuôn khổ quản lý nghiêm minh nhưng vẫn bảo vệ nhân phẩm học sinh. Dù vậy, việc triển khai trên thực tế cũng bộc lộ nhiều khó khăn, phản ánh nỗ lực tìm kiếm sự cân bằng giữa duy trì trật tự lớp học và tôn trọng quyền trẻ em ở quốc gia này.

Các quy định mới phản ánh nỗ lực của chính quyền nhằm tìm kiếm sự cân bằng giữa duy trì trật tự lớp học và bảo đảm quyền trẻ em. Ảnh: Shutterstock

Học sinh Trung Quốc vi phạm kỷ luật chủ yếu tập trung vào các nhóm hành vi: gây gổ đánh nhau, bắt nạt bạn học, gian lận trong thi cử, phá hoại tài sản, vi phạm nội quy lớp học như sử dụng điện thoại, bỏ học, vi phạm quy định về an toàn trường học hoặc trật tự công cộng. Ở một số trường hợp nghiêm trọng, học sinh còn có hành vi bạo lực học đường có tổ chức, quay clip phát tán trên mạng xã hội hoặc xâm hại quyền lợi của bạn học.

Các chuyên gia giáo dục tại Trung Quốc cho rằng, một phần nguyên nhân xuất phát từ áp lực học tập quá lớn, sự thiếu gắn kết của gia đình trong việc quản lý con cái, tác động tiêu cực từ môi trường mạng, cũng như sự thay đổi tâm sinh lý ở lứa tuổi vị thành niên. Những yếu tố này khiến cho tình trạng vi phạm kỷ luật của học sinh diễn biến phức tạp, đòi hỏi nhà trường và xã hội Trung Quốc phải có biện pháp xử lý vừa nghiêm minh, vừa mang tính định hướng.

Hình ảnh vụ việc một nhóm học sinh ở tỉnh An Huy xô xát với giáo viên sau khi được yêu cầu nộp bài tập về nhà. Ảnh: Weibo

Khung pháp lý mới: Cấm trừng phạt thân thể

Năm 2021, Bộ Giáo dục Trung Quốc ban hành “Quy định về xử lý kỷ luật học sinh”, được coi là văn bản quan trọng nhằm chuẩn hóa công tác kỷ luật, đưa ra khung pháp lý rõ ràng về xử lý vi phạm kỷ luật trong nhà trường trên toàn quốc. Văn bản này xác định rõ các nguyên tắc xử phạt: công bằng, minh bạch, phù hợp với lứa tuổi và hướng tới mục tiêu giáo dục, thay vì trừng phạt.

Theo đó, mọi hình thức đánh đập, lăng mạ, xúc phạm nhân phẩm, hoặc trừng phạt tập thể mang tính nhục mạ đều bị nghiêm cấm. Thay vào đó, các biện pháp kỷ luật phải tuân theo nguyên tắc “giáo dục trên hết, hợp pháp và phù hợp”, nghĩa là có mục tiêu giáo dục, tương xứng với hành vi vi phạm và không gây tổn hại đến thể chất hay tinh thần của học sinh.

Từ năm 2021, Trung Quốc đã cấm mọi hình thức xử phạt thân thể trong trường học. Ảnh: SCMP

Các hình thức xử lý được phân thành nhiều cấp độ, từ nhắc nhở, phê bình, cảnh cáo, hạ bậc hạnh kiểm, đình chỉ học tập có thời hạn cho đến buộc thôi học đối với những vi phạm nghiêm trọng. Điểm đáng chú ý là quy định yêu cầu quy trình xử lý phải công khai và có sự tham gia của phụ huynh. Nhà trường phải thông báo, tổ chức đối thoại, cho học sinh cơ hội trình bày ý kiến và khiếu nại nếu cần.

Việc ban hành quy định mới cũng là bước triển khai cụ thể các điều khoản trong Luật Bảo vệ trẻ vị thành niên và Luật Giáo dục của Trung Quốc, phù hợp với yêu cầu ngày càng cao của xã hội về môi trường học đường an toàn, văn minh.

Các hình thức xử lý được phép áp dụng

Trong khuôn khổ pháp lý mới, nhà trường và giáo viên Trung Quốc được trao quyền áp dụng những biện pháp mang tính giáo dục nhưng không gây hại cho thân thể học sinh. Thông thường gồm:

• Phê bình, nhắc nhở công khai hoặc riêng đối với học sinh vi phạm.

• Yêu cầu viết bản kiểm điểm, tường trình, hoặc cam kết sửa chữa sai phạm.

• Thu hồi danh hiệu, giải thưởng thi đua trong một khoảng thời gian.

• Sắp xếp công việc lao động phù hợp, như trực nhật, dọn vệ sinh lớp học.

Nhà trường và giáo viên Trung Quốc được trao quyền áp dụng những biện pháp mang tính giáo dục nhưng không gây hại cho thân thể học sinh.

Với các trường hợp vi phạm nghiêm trọng, nhà trường có thể áp dụng các hình thức kỷ luật nặng hơn như cảnh cáo, khiển trách, đình chỉ học tập tạm thời hoặc buộc thôi học.

Tuy nhiên, những biện pháp này phải trải qua thủ tục chặt chẽ: học sinh có quyền phản biện, phụ huynh được thông báo, và phải có cơ chế khiếu nại để bảo đảm tính minh bạch, công bằng.

Quyền của giáo viên

Trong khi tăng cường bảo vệ quyền lợi học sinh, Trung Quốc cũng chú ý đến vấn đề bảo vệ quyền của giáo viên trong lớp học. Các văn bản từ năm 2024 đến nay đều nhấn mạnh việc tạo hành lang pháp lý để giáo viên có thể duy trì kỷ luật lớp học, không bị phụ huynh hoặc dư luận gây áp lực quá mức.

Thàng 9/2024, Trung Quốc ban hành một bộ hướng dẫn tập trung vào việc tăng cường năng lực và bảo vệ quyền của giáo viên, với mục tiêu đưa nghề giáo trở thành "một trong những nghề được kính trọng và ngưỡng mộ nhất ở Trung Quốc" vào năm 2035. Ảnh: SCMP

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều giáo viên rơi vào tình cảnh khó xử: vừa phải giữ kỷ luật lớp học, vừa lo ngại nguy cơ vi phạm quy định khi “không được đánh, không được mắng”. Trong khi đó, phản ứng từ phụ huynh và dư luận đôi khi gay gắt, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội có sức lan tỏa mạnh. Nhiều trường hợp, một biện pháp kỷ luật nhỏ cũng có thể trở thành vấn đề xã hội lớn, khiến giáo viên e ngại áp dụng biện pháp mạnh tay.

Ở chiều ngược lại, một số trường yêu cầu phụ huynh ký cam kết “đồng ý cho áp dụng kỷ luật”, trong đó có điều khoản gây tranh cãi như cho phép dùng biện pháp “đánh tay” ở mức hạn chế, hoặc bắt đứng trong một thời gian nhất định. Việc này lại làm bùng lên tranh luận xã hội về ranh giới giữa quyền áp dụng các biện pháp kỷ luật hợp pháp và nguy cơ giáo viên lạm quyền.

Các chuyên gia pháp lý nhắc nhở rằng việc áp dụng biện pháp kỷ luật cần tuân thủ quy định pháp luật, bảo đảm tính hợp lý và minh bạch, tránh biến “quyền kỷ luật” thành “quyền trừng phạt”.

Trường tư thục Long Nguyên ở Dương Giang, tỉnh Quảng Đông hồi đầu năm đã bị phanh phui vì yêu cầu phụ huynh ký vào các quy định cho phép giáo viên sử dụng hình phạt thân thể đối với học sinh. Ảnh: SCMP

Khoảng cách giữa quy định và thực tiễn

Những thay đổi trong chính sách kỷ luật học sinh tại Trung Quốc phản ánh xu hướng chung của cải cách giáo dục: nghiêm khắc hơn trong quản lý, nhưng đồng thời bảo vệ chặt chẽ quyền trẻ em. Các quy định mới đặt ra nguyên tắc rõ ràng, cấm tuyệt đối trừng phạt thân thể, đồng thời xác định những hình thức xử lý mang tính giáo dục được phép áp dụng.

Tuy nhiên, khoảng cách giữa quy định và thực tiễn vẫn tồn tại. Nhà trường và giáo viên phải đối diện nhiều áp lực trong triển khai, từ thủ tục hành chính đến phản ứng xã hội. Dù còn tranh luận, có thể thấy nỗ lực của chính quyền Trung Quốc đang hướng đến một nền kỷ luật học đường vừa đảm bảo tính nghiêm minh, vừa giữ được sự nhân văn. Đây cũng là bài toán không chỉ của riêng Trung Quốc, mà của nhiều hệ thống giáo dục trên thế giới.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/trung-quoc-xu-ly-hoc-sinh-vi-pham-ky-luat-theo-nguyen-tac-giao-duc-tren-het-hop-phap-va-phu-hop-10387747.html