Trung thu dù truyền thống hay hiện đại vẫn luôn là Tết của con trẻ

3 giờ trướcBài gốc

Ký ức Trung thu xưa: Giản dị, ấm áp và rộn rã âm thanh trống ếch

Trong văn hóa của người Việt, Tết Trung thu là thời điểm gói lại việc mùa màng của một năm, người dân làm lễ cúng trăng tạ ơn trời đất, thần linh cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Nhưng đặc biệt hơn thế, Tết Trung thu của người Việt còn mang ý nghĩa khác, là Tết của tuổi thơ, Tết dành cho con trẻ. Đây là điểm độc đáo, khác biệt của Tết Trung thu ở Việt Nam so với bất cứ đâu.

“Ở nhiều quốc gia Đông Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc…cũng giống như ở Việt Nam đều có Tết Trung thu. Tết Trung thu của các quốc gia này đều có nguồn gốc từ Trung Quốc và với ý nghĩa chính là dịp đoàn viên, sum họp. Tuy nhiên, chỉ duy nhất ở Việt Nam, Tết Trung thu mang một ý nghĩa khác, Tết của trẻ thơ. Đây là điểm khác biệt tạo nên sắc màu Tết Trung thu ở Việt Nam không giống bất cứ quốc gia nào trên thế giới”, nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Ngọc Tiến cho biết.

Lễ rước đèn “Đêm hội Trăng Rằm” 2025 tại Không gian phố đi bộ Hồ Gươm.

Trong ký ức của nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến, đêm Trung thu thực sự là thời điểm vui nhất của con trẻ, vui hơn cả Tết Nguyên đán hay bất cứ lễ hội nào trong năm. Nhà văn kể: “Vui nhất là lúc rước đèn trông trăng. Những đoàn rước thường bắt đầu từ một nhóm nhỏ, có các anh chị thanh niên hướng dẫn diễu qua các gia đình. Đoàn rước đi vòng quanh ngày một đông, không chỉ có trẻ con mà người lớn cũng đi theo. Bọn trẻ thì cầm các loại đèn Trung thu như đèn ông sao, đèn con cá, đèn con thỏ…cùng nhiều loại đồ chơi trung thu. Nhưng vui nhất vẫn là các loại đồ chơi phát ra âm thanh rộn rã như trống ếch, trống bỏi, còi tò he, còi con giống bằng đất sét…khiến không khí đoàn rước càng thêm náo nhiệt. Dẫn đầu đoàn rước là nhóm múa đầu sư tử và những bạn mang mặt nạ, tiếp theo là các loại đèn ông sao, đèn cù, đèn kéo quân, đèn con giống…vô cùng náo nhiệt”.

Lễ rước đèn “Đêm hội Trăng Rằm” 2025 tại Không gian phố đi bộ Hồ Gươm

Đến nửa đêm, thời điểm trăng lên cao nhất, cũng là lúc những đứa trẻ về nhà tham gia phá cỗ trông trăng. Đây là thời điểm mọi thành viên trong gia đình sum họp quanh mâm cỗ gồm các loại bánh Trung thu, hoa quả và nhiều món đồ ăn truyền thống. Mâm cỗ được bày đẹp mắt ở ngoài sân hoặc dưới mái hiên nhà để cùng phá cỗ trông trăng. Đặc biệt là mâm cỗ nào cũng có ông tiến sĩ giấy và những món đồ chơi trí tuệ với mong muốn con trẻ thông minh, học hành thành đạt.

“Ở Hà Nội, các gia đình ở chung khu phố, khu tập thể thường góp cỗ để tổ chức phá cỗ trông trăng chung cho con trẻ. Ngày trước ít đèn điện nên ánh trăng rằm rất sáng. Mọi người cùng phá cỗ trông trăng, chờ xem chú Cuội trong không khí tuy bình dị, giản đơn nhưng lại rất vui vẻ, ấm áp. Sau khi phá cỗ, bọn trẻ lại tiếp tục đi chơi thành từng đoàn trong đêm Trung thu cho đến quá nửa đêm”, nhà văn cho biết.

Giới thiệu mâm cổ Trung thu trong Chương trình “Tết Trung thu 2025 - Vui cùng trẻ thơ” tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

Trung thu truyền thống và hiện đại - vẫn luôn là Tết của con trẻ

Đã có giai đoạn vài chục năm Tết Trung thu gần như mai một vì nhiều lý do. Tuy nhiên những năm trở lại đây, Tết Trung thu đang trở lại mạnh mẽ trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Việt với những giá trị truyền thống được bảo tồn cùng với những yếu tố cách tân, hiện đại khiến cho Tết Trung thu thêm phần mới mẻ.

“Hiện nay, việc tổ chức Tết Trung thu không được các gia đình tổ chức như trước kia. Thay vào đó, các tổ chức xã hội, chính quyền, cơ quan… tổ chức thành các lễ hội tập trung. Đây là một cách làm khéo léo trong điều kiện xã hội mới, đô thị hóa mạnh mẽ và không gian công cộng dành cho con trẻ bị thu hẹp nhiều. Tết Trung thu vì vậy cũng mang một sắc màu khác xưa. Tuy nhiên, có một điều rất rõ rằng, Tết Trung thu ở Việt Nam vẫn là Tết dành cho con trẻ”, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến bày tỏ.

Trải nghiệm làm bánh nướng bánh dẻo trong Chương trình “Tết Trung thu 2025 - Vui cùng trẻ thơ” tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

Trung thu thời đại số, tại nhiều địa điểm tại Hà Nội như: Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, Không gian phố đi bộ Hồ Gươm, Trung tâm Triển lãm Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam, Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội… đều tổ chức các chương trình Lễ hội Trung thu cho người dân, con trẻ đến vui chơi, trải nghiệm Tết Trung thu truyền thống nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Việt.

Tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, bên cạnh việc tái hiện Tết Trung thu truyền thống, sắp xếp các không gian trải nghiệm làm đồ chơi, giao lưu với các nghệ nhân làm đồ chơi Trung thu truyền thống, làm bánh, tỉa hoa quả bày mâm cỗ Trung thu… Hay tổ chức các trò chơi dân gian, múa sư tử… còn có các hoạt động như trải nghiệm Tết Trung thu bằng công nghệ không gian ảo VR, đồ chơi ông tiến sĩ giấy kết hợp công nghệ AI… tạo không gian giao hòa giữa truyền thống và hiện đại không kém phần hấp dẫn.

Hướng dẫn các em nhỏ làm đèn ông sao trong Chương trình “Tết Trung thu 2025 - Vui cùng trẻ thơ” tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

“Tết Trung thu qua mỗi giai đoạn lịch sử đều có những thay đổi nhất định và đây cũng là chuyện bình thường. Ví dụ như chiếc đèn ông sao vốn cũng không phải là đồ chơi Trung thu truyền thống của Việt Nam mà có xuất xứ từ châu Âu, do các nhà truyền giáo mang tới Việt Nam. Rồi đồ chơi làm từ sắt "tây" cũng mới có từ thời Pháp, khi người Pháp mang đồ hộp sắt tới Việt Nam, những nghệ nhân làm đồ chơi đã dùng những vỏ hộp phế liệu này làm ra chiếc tàu thủy chạy bằng hơi nước, thỏ đánh trống… Đây là những món đồ chơi Trung thu rất gần gũi với nhiều thế hệ người Việt nhưng lại không phải là đồ chơi truyền thống. Lâu đời hơn như chiếc đèn lồng xếp, đèn kéo quân, đèn cù… vốn có xuất xứ từ Trung Quốc và cũng không phải là đồ chơi, nhưng khi du nhập vào Việt Nam thì đã được người dân biến đổi, khiến chúng mang màu sắc riêng của Trung thu Việt Nam, trở thành món đồ chơi Tết Trung thu dành cho con trẻ”, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến bày tỏ.

Các nghệ nhân giới thiệu đồ chơi con giống bằng đất sét trong Chương trình “Tết Trung thu 2025 - Vui cùng trẻ thơ” tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

Theo thời gian, ít nhiều hoạt động trong ngày Tết Trung Thu xưa đã bị giản lược. Đây có lẽ là sự thay đổi tất yếu cho phù hợp với nhịp sống hiện đại. Thay vì tự tay chuẩn bị một mâm cỗ Trung thu truyền thống, các gia đình ngày nay dễ dàng mua sắm các sản phẩm Trung thu, từ các loại bánh trái, hoa quả đến những món đồ chơi đa dạng và không kém phần ý nghĩa... Hoặc đơn giản hơn là các gia đình cho con trẻ tới các điểm tổ chức Lễ hội Trung thu trong thành phố để vui chơi, trải nghiệm và tìm hiểu về Tết Trung thu.

Các em nhỏ thích thú với đền con bướm làm bằng giấy dó tại khu trưng bày chủ đề “Sắc Thu” trong Chương trình “Tết Trung thu 2025 - Vui cùng trẻ thơ” tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

Tại các khu phố, chính quyền, tổ dân phố cũng làm các sân khấu văn nghệ và tạo không gian vui chơi cho con trẻ và đăng tin trên nhóm liên lạc cộng đồng kêu gọi các gia đình đưa con em đến điểm sinh hoạt công cộng của xóm để tổ chức Trung thu cho các cháu. Trước đó, quỹ khuyến học cũng đã có phần quà cho các em có thành tích xuất sắc trong học tập. Nếu có điều kiện thì tổ dân phố sẽ phát bánh kẹo, đèn ông sao đến từng nhà cho trẻ em, như là một phần thưởng của tổ dân phố, của người lớn dành cho các em sau một năm học tập.

Cách thức đón và vui Tết Trung Thu đã thay đổi, song ý nghĩa của Tết Trung thu dành cho con trẻ vẫn còn nguyên vẹn trong mỗi gia đình người Việt.

Thư Vũ/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/van-hoa/trung-thu-du-truyen-thong-hay-hien-dai-van-luon-la-tet-cua-con-tre-post1235428.vov