Trường công vận hành theo cách 'đứng trên vai người khổng lồ', không công bằng với trường tư

2 giờ trướcBài gốc

Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Theo đó, Nghị quyết số 71 khẳng định: "Giáo dục công lập là trụ cột, giáo dục ngoài công lập là thành phần quan trọng cấu thành hệ thống giáo dục quốc dân; xây dựng nền giáo dục mở, liên thông, bảo đảm cơ hội học tập công bằng, bình đẳng cho mọi người, đáp ứng nhu cầu xã hội, thúc đẩy học tập suốt đời".

Việc phát triển hài hòa giữa hai loại hình công lập và tư thục là yếu tố then chốt để xây dựng môi trường giáo dục hài hòa, giảm tải áp lực cho ngân sách. Tuy nhiên, theo đại diện nhiều trường tư cần một chính sách phù hợp hơn để kéo sĩ số trường công đúng chuẩn, thúc đẩy trường tư phát triển bền vững.

Tuyển sinh chật vật vì phải cạnh tranh gay gắt với trường công

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Huy Lực - Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Trung học phổ thông Ngô Sỹ Liên (xã Xuân Mai, Hà Nội) cho biết nhà trường đang chật vật với việc tuyển sinh mỗi năm học. Trên địa bàn xã Xuân Mai hiện có Trường Trung học phổ thông Lâm nghiệp trực thuộc Trường Đại học Lâm nghiệp được thành lập dựa trên cơ sở nâng cấp và phát triển Ban Phổ thông Dân tộc nội trú nhằm tạo điều kiện cho học sinh dân tộc đi học.

Đối tượng tuyển sinh của Trường Trung học phổ thông Lâm nghiệp chủ yếu ở khu vực phía Bắc và Bắc Trung Bộ (từ tỉnh Quảng Bình cũ trở ra) để tạo nguồn đầu vào ổn định cho Trường Đại học Lâm nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay, việc tuyển sinh lại diễn ra tập trung tại xã Xuân Mai. Mặc dù, học sinh theo học được tính là học trường công lập, song cơ chế hoạt động nhiều điểm còn chưa rõ ràng, dễ gây nhầm lẫn trong phân loại loại hình trường. Điều này gây ảnh hưởng trực tiếp đến các trường phổ thông tư thục lân cận.

Cụ thể, Trường Trung học phổ thông Ngô Sỹ Liên, trước đây có đến 30 lớp học, nhưng phải thu hẹp dần do sự cạnh tranh từ trường phổ thông công lập. Năm học 2025-2026, trường chỉ tuyển được 40 học sinh lớp 10 (tương đương 1 lớp), trong khi chỉ tiêu được giao là 225 học sinh (5 lớp). Đây là năm thứ ba liên tiếp nhà trường không đạt được quy mô tuyển sinh đề ra.

Tương tự, năm học 2023-2024, trường chỉ tuyển được 60 học sinh, năm học 2024-2025 trường tuyển được 80 học sinh, đều thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu 270 học sinh/năm.

Thầy Nguyễn Huy Lực - Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Trung học phổ thông Ngô Sỹ Liên (xã Xuân Mai, Hà Nội). Ảnh: NVCC.

"Việc một số trường đại học không phải trường sư phạm nhưng lại đào tạo phổ thông gây ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn tuyển sinh của trường trung phổ thông tư thục trên địa bàn. Điều này không chỉ làm giảm số lượng học sinh đầu vào, mà còn tạo ra sự cạnh tranh thiếu lành mạnh.

Các trường đại học vốn đã được Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất, nhân lực, tài chính nên khi tham gia tuyển sinh phổ thông sẽ chiếm ưu thế vượt trội so với khối trường tư thục phải tự lo toàn bộ kinh phí. Hệ quả là trường tư thục phải đối diện với nguy cơ thua lỗ, không duy trì được hoạt động", thầy Lực bày tỏ.

Học sinh Trường Trung học phổ thông Ngô Sỹ Liên (xã Xuân Mai, Hà Nội) trong một tiết học. Ảnh: NTCC.

Đồng quan điểm, thầy Nguyễn Bá Hùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị IQ School cho rằng, hiện nay, trường tư thục còn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các chính sách giáo dục như thủ tục liên quan đến hỗ trợ đất đai chưa hợp lý; lương, bảo hiểm xã hội cho giáo viên; chính sách hỗ trợ bữa ăn cho học sinh chưa được quan tâm. Về thuế, gần như các trường không được hưởng ưu đãi, vẫn phải đóng ở mức khá cao.

"Hầu hết chính sách đối với trường tư thục vẫn bị xem như doanh nghiệp bình thường. Ngoài ra, yêu cầu về phòng cháy chữa cháy, an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, cơ sở vật chất hay tiêu chuẩn giáo dục đều có thủ tục hành chính rất phức tạp. Việc này gây ra khó khăn, khi nhà trường phải đầu tư lớn cả về tài chính lẫn nhân lực để đáp ứng quy định.

Trong khi đó, trường công lập nhận được hỗ trợ lớn từ ngân sách nhà nước để triển khai yêu cầu tương tự. Sự chênh lệch này dẫn đến bất công, tạo áp lực và làm tăng chi phí vận hành, khiến trường tư thục khó duy trì hoạt động cũng như cạnh tranh bình đẳng trong hệ thống giáo dục.

Không chỉ vậy, hiện nay, trường công lập được miễn học phí, trong khi các trường tư thục chỉ nhận được mức hỗ trợ rất thấp, tương đương 1/4 đến 1/5 so với học phí của trường công, khiến phụ huynh có xu hướng chọn trường công lập, từ đó gây khó khăn cho trường tư trong việc tuyển sinh và thu hút học sinh", thầy Hùng chia sẻ.

Thầy Nguyễn Bá Hùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị IQ School. Ảnh: NVCC.

Cần cơ chế đặc thù để hệ thống tư thục phát triển bền vững và công bằng

Phát triển giáo dục tư thục đang trở thành xu thế tất yếu nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, để hệ thống này phát triển bền vững, cần có cơ chế chính sách riêng phù hợp với đặc thù hoạt động, đồng thời bảo đảm sự cạnh tranh bình đẳng với hệ thống công lập.

Điều này không chỉ khuyến khích các nhà đầu tư yên tâm tham gia, mà còn tạo môi trường giáo dục đa dạng, công bằng, nơi học sinh và phụ huynh có thêm nhiều lựa chọn chất lượng, góp phần thúc đẩy toàn diện sự phát triển của nền giáo dục quốc gia.

Theo Chủ tịch Hội đồng quản trị IQ School, việc trường công lập vừa được Nhà nước cấp đất, đầu tư cơ sở vật chất vừa được đào tạo các dịch vụ liên kết với nước ngoài giống trường tư thục sẽ tạo ra sự cạnh tranh không công bằng.

Trường công lập hiện vận hành theo cách "đứng trên vai người khổng lồ" khi không phải đầu tư cơ sở vật chất hay chi trả lương giáo viên, mà chỉ liên kết với một số công ty, trung tâm để đưa giáo viên nước ngoài đến giảng dạy, thu học phí chương trình liên kết từ học sinh. Hình thức này giúp họ hưởng lợi mà không phải chịu trách nhiệm về đầu tư, chi phí vận hành. Trong khi đó, trường tư thục phải bỏ chi phí rất lớn cũng như tuân thủ hàng loạt quy định nghiêm ngặt. Thực trạng này tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng, làm giảm cơ hội phát triển, đồng thời, gây khó khăn cho những cơ sở tư thục đã và đang nỗ lực đầu tư bài bản.

Vấn đề xã hội hóa giáo dục cần được nhìn nhận lại đúng vai trò, trường tư thục là nơi tập trung đào tạo nhân lực chất lượng, cung cấp dịch vụ giáo dục ở mức cao, còn trường công lập mang tính đại trà, phục vụ cho toàn bộ hệ thống giáo dục. Khi trường công lập tham gia đào tạo các dịch vụ liên kết với nước ngoài sẽ khiến trường tư thục gặp trở ngại trong thu hút học sinh, duy trì chất lượng đào tạo và ổn định tài chính.

Học sinh Hệ thống IQ School trong một buổi học. Ảnh website IQ School.

Với vai trò một nhà đầu tư giáo dục, thầy Hùng chia sẻ: “Tôi mong muốn mang lại điều tốt nhất cho trẻ em, nhưng đồng thời cũng mong muốn được bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Tính đến nay, đã hơn 10 năm, thủ tục xin phép để sử dụng đất cho mục đích giáo dục của tôi vẫn chưa được giải quyết. Tiếng nói và quyền lợi của trường tư chưa được hỗ trợ đúng mức”.

Trước thực tế này, thầy Hùng đề xuất, Nhà nước cần xây dựng cơ chế, quy định riêng dành cho hệ thống trường tư thục, đi kèm ưu đãi hợp lý. Mục tiêu để trường tư thục có thể phát huy tối đa tính sáng tạo, chuyên nghiệp, gắn bó lâu dài vì sự phát triển chung của giáo dục quốc gia. Cơ chế này sẽ đảm bảo trường tư được xã hội công nhận, tôn vinh xứng đáng, tạo điều kiện phát triển bền vững và đóng góp vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho đất nước.

Ngoài ra, Nhà nước cần quan tâm hơn đến hệ thống trường tư thục thông qua chính sách cụ thể như ưu tiên cho trường tư thục về đất đai, tiền thuê đất, miễn hoặc giảm tối đa thuế thu nhập doanh nghiệp.

Trong khi đó, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Ngô Sỹ Liên đánh giá, trường tư thục có lợi thế linh hoạt trong quản trị, đồng thời dễ dàng mở rộng hợp tác quốc tế để nâng cao giá trị thương hiệu và đáp ứng xu thế hội nhập trong giáo dục.

Khi trường công lập tham gia liên kết đào tạo quốc tế với mức học phí thấp, hệ thống trường ngoài công lập có thể sẽ bị “bóp nghẹt”, đặc biệt, tại các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Mặc dù, trường tư thục có bề dày kinh nghiệm, đội ngũ giáo viên giỏi, nhưng học phí trường công lập thấp hơn, phụ huynh sẽ ưu tiên cho con theo học công lập, khiến trường tư thục gặp khó khăn trong duy trì và phát triển.

Để đảm bảo cân bằng trong phân chia chỉ tiêu tuyển sinh giữa công lập và tư thục cũng như có thêm chính sách khuyến khích giáo dục tư thục phát triển, thầy Lực đề xuất, những trường phổ thông công lập trực thuộc trường đại học tuyển sinh vượt quá nhu cầu thực tế hoặc hoạt động kém hiệu quả, cơ quan quản lý Nhà nước cần xem xét, điều chỉnh. Nếu không, sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa trường lớp, cạnh tranh không lành mạnh, lãng phí cơ sở vật chất và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo.

Chẳng hạn, Trường Trung học phổ thông Ngô Sỹ Liên đã đầu tư nhiều về cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống phòng học, phòng chức năng đảm bảo tiêu chuẩn phục vụ cho hàng trăm học sinh. Toàn bộ nguồn lực đều dồn vào để nâng cao chất lượng giảng dạy và môi trường học tập, nhưng quy mô hoạt động còn rất nhỏ so với năng lực và phải chịu áp lực tài chính lớn từ quá trình đầu tư.

Ngoài ra, trường đại học khi mở thêm hệ trung học phổ thông phải tuân thủ nghiêm túc đề án đã được phê duyệt, đảm bảo thực hiện đúng mục tiêu đào tạo, đồng thời không được mở rộng quy mô tràn lan nhằm cạnh tranh trực tiếp với trường phổ thông tư thục khu vực lân cận. Việc giám sát chặt chẽ sẽ giúp duy trì sự cân đối trong hệ thống giáo dục, tránh tình trạng ảnh hưởng tiêu cực đến trường tư thục và đảm bảo lợi ích lâu dài cho học sinh.

Khánh Hòa

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/truong-cong-van-hanh-theo-cach-dung-tren-vai-nguoi-khong-lo-khong-cong-bang-voi-truong-tu-post254291.gd