Trưởng đại diện WCS ám ảnh khi xem phóng sự 'Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh'

16 giờ trướcBài gốc

Sau loạt bài điều tra đa phương tiện Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh đăng tải trên Báo Pháp Luật TP.HCM, phản ánh thực trạng săn bắt trái phép động vật hoang dã (ĐVHD) tại Vườn quốc gia Cát Tiên, phóng viên đã có cuộc trao đổi với bà Hoàng Bích Thủy - Trưởng đại diện Hiệp hội Bảo tồn Động vật Hoang dã (WCS), Văn phòng đại diện tại Việt Nam.

“Thực sự lo ngại và không khỏi ám ảnh” là cảm giác của bà Thủy khi theo dõi loạt bài trên Báo Pháp luật TP.HCM.

“Chuỗi cung ứng trái pháp luật” đang hoạt động tinh vi và có tổ chức

. Phóng viên: Sau khi theo dõi loạt bài điều tra tại Vườn quốc gia Cát Tiên do Báo Pháp Luật TP.HCM thực hiện, cảm nhận đầu tiên của bà là gì?.

+ Bà Hoàng Bích Thủy: Chúng tôi thực sự lo ngại và không khỏi ám ảnh. Những hình ảnh và thông tin từ loạt bài không chỉ hé lộ thực trạng săn bắt thú rừng mà còn cho thấy sự hình thành của một hệ thống cung ứng – tiêu thụ ĐVHD có tổ chức.

Từ người đặt bẫy, nhóm vận chuyển, trung gian gom hàng đến nhà hàng đầu ra, tất cả đang tạo thành một "chuỗi cung ứng trái pháp luật", hoạt động tương đối trơn tru và tinh vi. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn là mối đe dọa trực tiếp đến hệ sinh thái và sự sống còn của nhiều loài quý hiếm ở Việt Nam.

Bà Hoàng Bích Thủy - Trưởng đại diện Hiệp hội Bảo tồn Động vật Hoang dã (WCS), Văn phòng đại diện tại Việt Nam. Ảnh: NVCC.

. Bà đánh giá mức độ nghiêm trọng của thực trạng này ra sao?.

+ Đây là một thực trạng nghiêm trọng và có tính hệ thống. Dữ liệu do chúng tôi ghi nhận từ tháng 1-2020 đến giữa năm 2025, cho thấy ít nhất 26 vụ vi phạm liên quan đến ĐVHD tại Đồng Nai, trong đó có 14 vụ đã bị khởi tố hình sự. Số lượng tang vật bị thu giữ lên tới hơn 1.000 cá thể và một tấn sản phẩm ĐVHD, bao gồm cả các loài nằm trong danh mục động vật nguy cấp, quý, hiếm. Nhưng chúng tôi tin rằng con số thực tế còn lớn hơn nhiều. Đáng lo hơn, thói quen tiêu dùng thịt rừng vẫn còn khá phổ biến, đặc biệt tại các vùng nông thôn và ven rừng.

Những kẻ săn thú không còn đơn lẻ

. Trong loạt bài, có chi tiết nào khiến bà đặc biệt chú ý?.

+ Rất nhiều. Chúng tôi đặc biệt quan tâm tới sự táo bạo và mức độ chuyên nghiệp của các nhóm săn bắt trái phép. Họ mang theo súng săn, đèn pin công suất lớn, thường đi theo nhóm nhỏ và thậm chí để lại ám hiệu riêng trên đường mòn trong rừng.

Điều đó cho thấy, đây không còn là hành vi tự phát của người dân, mà là một mạng lưới có tổ chức, được trang bị cả kiến thức và kỹ thuật để né tránh sự kiểm soát của lực lượng chức năng.

Điều khiến chúng tôi lo ngại nhất là mức độ tàn bạo: Nhiều động vật bị xẻ thịt tại chỗ, có cá thể còn sống bị dội nước sôi. Những hình ảnh như vậy không chỉ gây sốc về mặt cảm xúc, mà còn phản ánh sự nhẫn tâm và xem thường luật pháp đến mức báo động.

Đồng thời, chúng tôi cũng ghi nhận và đánh giá cao sự dấn thân của nhóm phóng viên điều tra – họ không ngần ngại đối mặt với hiểm nguy, đột nhập vào vùng lõi Cát Tiên vào ban đêm để ghi lại sự thật. Bên cạnh đó là nỗ lực của lực lượng kiểm lâm, dù lực lượng mỏng, thường xuyên bị tấn công khi làm nhiệm vụ, vẫn tháo gỡ hàng ngàn chiếc bẫy mỗi năm.

. Bà đánh giá thế nào về hiệu quả của công tác bảo tồn hiện nay?

+ Việt Nam đã có nhiều bước tiến tích cực, như hoàn thiện pháp luật, tăng cường truyền thông và huy động sự tham gia của các tổ chức xã hội. Tuy nhiên, công tác bảo tồn vẫn đang đối mặt với hàng loạt thách thức. Thống kê từ 2018 đến 2023, cho thấy số vụ khởi tố và bị can liên quan đến ĐVHD liên tục tăng. Đặc biệt, các hành vi như săn bắt, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ và nuôi nhốt chiếm tới hơn 90% số bị can bị khởi tố trong giai đoạn gần đây.

Vấn đề cốt lõi là chúng ta đang thiếu nguồn lực thực thi – cả về tài chính lẫn nhân sự. Các khu bảo tồn rộng lớn, địa hình phức tạp trong khi lực lượng kiểm lâm lại mỏng, còn các tổ chức hỗ trợ thì đang chịu áp lực từ việc cắt giảm viện trợ quốc tế.

Phóng viên báo Pháp Luật TP.HCM phát hiện con nai bị bắn thoi thóp. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN

Tăng chế tài, giảm cầu tiêu thụ

. Theo bà, nguyên nhân sâu xa nào khiến tình trạng "bẫy thú như mắc cửi" vẫn tồn tại?

Có ba lý do chính. Thứ nhất là vì lợi nhuận, nhu cầu tiêu thụ thịt rừng còn tồn tại ở cả thành thị lẫn nông thôn, dẫn đến việc nhiều đối tượng sẵn sàng bất chấp để săn bắt. Thứ hai là yếu tố địa lý, các khu rừng như Cát Tiên rất rộng lớn, giáp ranh nhiều tỉnh, địa hình hiểm trở, trong khi lực lượng bảo vệ lại quá mỏng. Thứ ba là đời sống người dân vùng đệm còn khó khăn, thiếu sinh kế thay thế nên vẫn phụ thuộc vào việc khai thác tài nguyên rừng, trong đó có săn bắt thú.

Ngoài ra, việc mua bán bẫy và thịt thú rừng đang được tiếp tay qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, với sự hỗ trợ từ các dịch vụ vận chuyển. Bên cạnh các vi phạm nhỏ lẻ của người dân, còn có sự tồn tại của các nhóm tội phạm có tổ chức hoạt động bài bản, từ khâu săn bắt đến phân phối.

. Có phải công tác tuần tra đang thiếu hiệu quả, hay là chế tài chưa đủ sức răn đe?

+ Cần nhìn nhận thẳng thắn là cả hai yếu tố đều đang có vấn đề. Tuần tra không phải là không hiệu quả, bằng chứng là hàng ngàn bẫy được tháo gỡ mỗi năm. Tuy nhiên, lực lượng mỏng, địa hình rộng lớn và đối tượng vi phạm ngày càng manh động khiến công tác này bị quá tải. Năm 2023, đã ghi nhận vụ việc kiểm lâm bị tấn công khi làm nhiệm vụ tại Cát Tiên.

Phóng viên Báo Pháp Luật TP.HCM tìm thấy xác con chồn bay bị bắn hạ trước đó tại Vườn quốc gia Cát Tiên. Ảnh: MINH HẬU - NGUYỄN TIẾN.

Về chế tài, có những cơ sở từng bị xử phạt vì buôn bán ĐVHD, nhưng sau đó vẫn ngang nhiên hoạt động lại dưới tên khác. Điều đó cho thấy sự răn đe còn chưa đủ mạnh, việc áp dụng pháp luật chưa triệt để.

Cần kết hợp ba trụ cột

. Bà có đề xuất cụ thể nào nhằm chấm dứt tình trạng này?

+ Chúng tôi cho rằng cần kết hợp ba trụ cột: hoàn thiện pháp luật – đầu tư nguồn lực – thay đổi nhận thức cộng đồng. Cụ thể, cần sửa đổi các Điều 234 và Điều 244 trong Bộ luật Hình sự, nâng mức xử phạt đối với hành vi đặt bẫy trong rừng và có chế tài xử lý hành vi tiêu thụ ĐVHD. Đồng thời, cần trang bị thêm thẩm quyền điều tra cho lực lượng kiểm lâm, nâng cao kỹ năng chuyên môn, đầu tư trang thiết hỗ trợ giám sát.

Ngoài ra, phải có biện pháp truyền thông bền vững để thay đổi hành vi người tiêu dùng, nhất là tại các vùng giáp ranh rừng. Các tổ chức xã hội cũng cần phối hợp với chính quyền để tổ chức tuần tra cộng đồng, mô hình bảo vệ rừng tại chỗ, hỗ trợ sinh kế thay thế để người dân không còn phụ thuộc vào săn bắt thú rừng.

. Xin cảm ơn bà!.

HỒ VIẾT THỊNH

Nguồn PLO : https://plo.vn/truong-dai-dien-wcs-am-anh-khi-xem-phong-su-tieng-keu-ai-oan-giua-rung-xanh-post855065.html