Truy tố cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT và 26 bị can trong vụ án đất hiếm

10 giờ trướcBài gốc

Ngày 11/03, Viện KSND tối cao đã ban hành cáo trạng truy tố cựu thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc trong vụ án xảy ra tại Công ty Thái Dương và các đơn vị khác, liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc. Bị can Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch Công ty Thái Dương) bị truy tố về 3 tội danh "Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên", "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" và "Gây ô nhiễm môi trường". Cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT Nguyễn Linh Ngọc bị truy tố tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”.

Một số bị can khác tại Bộ TN&MT bị đề nghị truy tố cùng tội danh trên như: Nguyễn Văn Thuấn (cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản); Hoàng Văn Khoa (cựu Vụ trưởng Vụ Khoáng sản)...

Cựu Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Yên Bái Hồ Đức Hợp cũng bị truy tố về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”. Các bị can còn lại trong vụ án bị truy tố về các tội: Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có; Gây ô nhiễm môi trường; Vi phạm quy định kế toán...

Đoàn Văn Huấn (trái) và Nguyễn Văn Chính, Phó Tổng giám đốc Công ty Thái Dương

Cựu Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc tại cơ quan điều tra

Theo cáo trạng, với vai trò lãnh đạo Công ty Thái Dương, Đoàn Văn Huấn đã tổ chức, chỉ đạo khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú (Yên Bái) trong thời gian năm 2019 - 2023. Số khoáng sản bị khai thác trái phép có tổng giá trị hơn 864 tỷ đồng; trong đó Huấn cùng đồng phạm đã tiêu thụ số quặng trị giá hơn 763 tỷ đồng. Bên cạnh đó, Đoàn Văn Huấn chỉ đạo lập 2 hệ thống sổ sách kế toán, gây thiệt hại hơn 9,6 tỷ đồng tiền thuế cho Nhà nước.

Tại thời điểm tháng 6/2013, việc cấp phép được thực hiện theo quy định của Luật Khoáng sản năm 2010 nên Dự án Khai thác, chế biến đất hiếm của Công ty Thái Dương đã thay đổi cả về quy mô và tính chất, không chỉ có dự án khai thác, tuyển quặng như khi xin cấp phép năm 2011.

Dự án này phải gồm ba thành phần không thể tách rời là "Khai thác, tuyển quặng"; "Nhà máy thủy luyện Yên Bái" và "Nhà máy chiết tách Hải Phòng". Tuy nhiên, trong hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương mới có Giấy chứng nhận đầu tư Dự án Khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp năm 2011, hết hạn năm 2012.

Cáo trạng nêu rõ, vốn chủ sở hữu của Công ty Thái Dương chỉ có 200 tỷ đồng, không bảo đảm tỷ lệ vốn ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án (1.953 tỷ đồng) theo quy định tại Luật Khoáng sản năm 2010.

Nhóm cựu cán cán bộ Tổng cục Địa chất và Khoáng sản được giao nhiệm vụ thẩm định hồ sơ, đứng đầu là bị can Nguyễn Văn Thuấn (khi đó là Tổng cục trưởng) dù biết Công ty Thái Dương không đủ điều kiện nhưng vẫn đề xuất lãnh đạo Bộ TN&MT cấp giấy phép. Bị can Nguyễn Linh Ngọc (khi đó là Thứ trưởng Bộ TN&MT) ký giấy phép này.

Mỏ đất hiếm ở Yên Bái

Bị can Nguyễn Linh Ngọc khai, đã nghiên cứu tờ trình của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ký giấy phép cho doanh nghiệp. Bị can Ngọc thừa nhận hành vi của mình là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc Công ty Thái Dương khai thác trái phép đất hiếm, gây thất thoát hơn 864 tỷ đồng. Bị can Nguyễn Văn Thuấn khai, quá trình giúp Công ty Thái Dương xin giấy phép, được Đoàn Văn Huấn đến phòng làm việc, "cảm ơn" 500 triệu đồng. Thuấn đã nộp lại số tiền này cho cơ quan điều tra.

Tại tỉnh Yên Bái, kết quả điều tra cho thấy, sau khi được cấp phép, Công ty Thái Dương không thực hiện đúng các nội dung theo quy định, đặc biệt là không tinh luyện quặng đất hiếm trước khi bán mà tiêu thụ quặng thô. Sở TN&MT tỉnh Yên Bái biết những sai phạm của Công ty Thái Dương nhưng không tổ chức thanh tra, kiểm tra; không có biện pháp xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý để ngăn chặn, chấn chỉnh.

Năm 2021, khi Công ty Thái Dương làm thủ tục xin gia hạn Giấy phép khai thác khoáng sản, Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Yên Bái khi đó là Hồ Đức Hợp còn báo cáo không trung thực tới UBND tỉnh Yên Bái, che giấu sai phạm của Công ty Thái Dương. Đó là tiền đề để Bộ TN&MT tiếp tục cấp Giấy phép khai thác khoáng sản (gia hạn) số 134/GP-BTNMT, ngày 06/8/2021, dẫn đến việc Công ty Thái Dương tiếp tục khai thác trái phép đất hiếm.

Trong vụ án này, ông Nguyễn Thế Phước, Phó chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái có lời khai thể hiện, ông là người ký văn bản gửi Bộ TN&MT đề nghị gia hạn giấy phép cho Công ty Thái Dương. Tuy nhiên, việc theo dõi, quản lý hoạt động khai thác khoáng sản của Công ty Thái Dương do Sở TN&MT tỉnh Yên Bái trực tiếp thực hiện theo chức năng được phân công nhưng cơ quan này không phản ánh các sai phạm của doanh nghiệp. Ngoài ra, ông Nguyễn Thế Phước không nhận được các kiến nghị hoặc tố giác của nhân dân liên quan đến sai phạm tại mỏ Yên Phú.

Đất hiếm được đóng gói mang nhãn hiệu "chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng"... để tuồn sang Trung Quốc

Trong thời gian từ năm 2019 - 2023, Đoàn Văn Huấn - Chủ tịch hội đồng quản trị, Tổng giám đốc Công ty Thái Dương - đã tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú, với tổng trị giá hơn 864 tỷ đồng. Trong số đó đã bán trái phép hơn 10 triệu kg tinh quặng đất hiếm (hàm lượng TREO 18-20%) và hơn 280 triệu kg tinh quặng sắt (là sản phẩm phụ, được thu hồi trong quá trình khai thác, chế biến quặng đất hiếm), thu lợi bất chính số tiền hơn 736 tỷ đồng. Một trong số các khách hàng mua đất hiếm của Huân là Lưu Đức Hoa (người Trung Quốc).

Kết luận điều tra xác định, Hoa vốn kinh doanh tự do, từng thuê đất, mở xưởng chế biến tinh quặng đất hiếm tại Hải Phòng, chỉ đạo sản xuất, trộn tinh quặng đất hiếm để xuất khẩu sang Trung Quốc. Kết luận điều tra xác định, Lưu Đức Hoa đã mua hơn 2.160 tấn quặng đất hiếm hàm lượng 14-17% (chưa được chế biến sâu) của Đoàn Văn Huấn. Sau đó, Hoa chỉ đạo Nguyễn Thanh Đoàn - Phó giám đốc Công ty CP thương binh Trường Sơn - ký hợp đồng gia công làm giàu tinh quặng đất hiếm với Huấn để vận chuyển từ mỏ Yên Phú về các xưởng chế biến. Bị can Đoàn sau đó làm thủ tục thuê công nhân, gồm cả người Việt Nam và Trung Quốc để tổ chức sản xuất tại Hải Phòng. Từ đó chế biến, nâng hàm lượng đất hiếm lên 20-30%.

Do nguồn gốc quặng của Đoàn Văn Huấn không hợp pháp và theo quy định quặng đất hiếm sau khi chế biến chưa đạt hàm lượng để xuất khẩu, nên Lưu Đức Hoa đã chỉ đạo nhân viên pha trộn thêm các hóa chất và phụ gia tạo thành hỗn hợp chất màu trắng đục. Đất hiếm sau đó được đóng gói trong các bao có sẵn nhãn hiệu "BẢO KHANG RICE, chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng. NET WEIGHT: 50kg". Việc này nhằm để ngụy trang, che giấu quặng đất hiếm.

Lưu Đức Hoa sau đó thuê Khâu Vỹ Bung (sinh sống, kinh doanh tại Trung Quốc) - Giám đốc Công ty GUANGZHOU - làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa, khai báo là "hỗn hợp chất oxalate" từ Việt Nam sang Trung Quốc. Khâu Vỹ Bung liên hệ và thuê Trần Đức - Giám đốc Công ty Dương Liễu - làm thủ tục xuất khẩu mặt hàng "hỗn hợp chất oxalate" theo yêu cầu của Lưu Đức Hoa. Trong quá trình làm thủ tục xuất khẩu, do hàng hóa không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ, nên Đức sử dụng pháp nhân Công ty Dương Liễu. Đức khai báo là chủ hàng, lập các hóa đơn thương mại hợp thức hóa nguồn gốc cho hàng hóa mở tờ khai xuất khẩu trái quy định.

Với thủ đoạn nêu trên, từ ngày 05/5 - 02/9/2023, Trần Đức đã mở 8 tờ khai tại Chi cục Hải quan cảng Đình Vũ (Hải Phòng) khai báo xuất khẩu mặt hàng là "hỗn hợp chất oxalate" tổng khối lượng 200,78 tấn, trị giá 501.950 USD.

Thực tế số hàng hóa trên là đất hiếm đã được Lưu Đức Hoa pha trộn, ngụy trang để xuất khẩu trái phép. Tính theo đơn giá quặng đất hiếm hàm lượng TREO 14-20%, Hoa bị cáo buộc buôn lậu 200,78 tấn với trị giá 341.326 USD (tương đương hơn 7,8 tỷ đồng). Lưu Đức Hoa xuất cảnh về Trung Quốc vào ngày 24/9/2023, nên cơ quan điều tra có văn bản gửi Cục Đối ngoại Bộ Công an, đề nghị phối hợp với Đại sứ quán Trung Quốc xác minh lý lịch, quá trình chấp hành pháp luật của Lưu Đức Hoa nhưng không có kết quả. Ngày 14/12/2024, cảnh sát ra quyết định truy nã trong nước và đề nghị truy nã quốc tế với Lưu Đức Hoa về tội "buôn lậu".

Trúc Giang - Văn Toàn

Phạm Hào

Nguồn CA TP.HCM : http://congan.com.vn/an-ninh-kinh-te/truy-to-cuu-thu-truong-bo-tnmt-va-26-bi-can-trong-vu-an-dat-hiem_175069.html