Sau cuộc đàm phán hòa bình ngày 2/6 tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, Trợ lý Tổng thống Nga Vladimir Medinsky cho biết phía Nga đã chuyển cho phái đoàn Ukraine một bản ghi nhớ nhằm dàn xếp xung đột. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov – người đứng đầu phái đoàn đàm phán Kiev, đã xác nhận thông tin và cho biết nước này sẽ xem xét tài liệu của Moscow.
Theo bản ghi nhớ do RT tiếp cận, đề xuất của Nga bao gồm các điều kiện để đạt được một giải pháp toàn diện cho cuộc xung đột tại Ukraine; các bước tiến tới lệnh ngừng bắn và lộ trình hòa bình, trong đó có một số hành động đơn phương từ Nga.
Trợ lý Tổng thống Nga Vladimir Medinsky - trưởng đoàn đàm phán Nga, phát biểu với báo chí sau cuộc đàm phán tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 2/6. Ảnh: Reuters
Điều kiện giải quyết xung đột
Bản ghi nhớ chỉ ra rằng, “giải pháp cuối cùng” cho cuộc xung đột hiện nay đòi hỏi sự công nhận quốc tế đối với các vùng lãnh thổ của Ukraine đã sáp nhập vào Nga. Bốn khu vực gồm Kherson, Zaporozhye, Donetsk và Lugansk đã được Nga tuyên bố sáp nhập vào mùa thu năm 2022 sau các cuộc trưng cầu dân ý. Trước đó, bán đảo Crimea cũng đã được Nga sáp nhập năm 2014.
Tài liệu yêu cầu Ukraine phải rút toàn bộ lực lượng và các nhóm vũ trang khỏi những khu vực nói trên. Kiev phải tái khẳng định vị thế trung lập, cấm mọi hoạt động quân sự của các quốc gia thứ ba trên lãnh thổ Ukraine, cũng như rút khỏi những hiệp ước quốc tế mâu thuẫn với vị thế đó. Ukraine cũng phải duy trì trạng thái phi hạt nhân, cấm tiếp nhận, vận chuyển hoặc triển khai vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ mình.
Bản ghi nhớ đồng thời đề xuất Ukraine đặt giới hạn nhất định về quy mô lực lượng vũ trang và trang thiết bị quân sự, song không nêu con số cụ thể. Tất cả các nhóm vũ trang dân tộc chủ nghĩa Ukraine đang hoạt động trong quân đội và lực lượng Vệ binh Quốc gia sẽ phải giải thể.
Quang cảnh cuộc đàm phán tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 2/6. Ảnh: Reuters
Trong khuôn khổ đề xuất hòa bình, Kiev phải bảo đảm quyền lợi của người Nga và cộng đồng nói tiếng Nga tại Ukraine, công nhận tiếng Nga là ngôn ngữ chính thức, chấm dứt việc đàn áp Giáo hội Chính thống Ukraine, cấm tuyên truyền phát xít và các tổ chức dân tộc cực đoan, đồng thời dỡ bỏ các lệnh trừng phạt nhằm vào Nga. Hai bên cũng sẽ từ bỏ yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại liên quan đến cuộc xung đột.
Phương án đạt được lệnh ngừng bắn
Bản ghi nhớ của Nga được cho là đề xuất 2 phương án để đạt được lệnh ngừng bắn. Phương án thứ nhất yêu cầu Ukraine bắt đầu rút quân khỏi các vùng đã sáp nhập vào Nga và di chuyển xa khỏi biên giới Nga trong một khoảng cách nhất định. Toàn bộ quá trình này phải hoàn tất trong vòng 30 ngày.
Phương án thứ hai được gọi là “phương án trọn gói”, bao gồm việc cấm mọi hoạt động điều động quân đội Ukraine (trừ các hoạt động rút quân), ngừng chiến dịch huy động lực lượng và ngừng tiếp nhận viện trợ quân sự từ phương Tây, bao gồm cả vũ khí và chia sẻ thông tin tình báo. Hai bên sẽ thiết lập một trung tâm giám sát chung và trao trả tù binh của nhau. Ukraine cũng sẽ phải dỡ bỏ thiết quân luật và ấn định ngày tổ chức bầu cử tổng thống và quốc hội.
Tiến trình ký kết hiệp ước hòa bình
Theo phần thứ ba của bản ghi nhớ, tiến trình hướng tới hòa bình bắt đầu bằng việc Nga chuyển giao 6.000 thi thể binh sĩ tử trận cho phía Ukraine. Ngay sau đó, hai bên sẽ ký một biên bản ghi nhớ về lệnh ngừng bắn, trong đó nêu rõ mốc thời gian cụ thể để thực hiện các điều khoản và ấn định ngày ký kết hiệp ước.
Sau khi bản ghi nhớ được ký kết, một lệnh ngừng bắn kéo dài 30 ngày sẽ được thiết lập. Tiếp theo, Ukraine sẽ tiến hành các cuộc bầu cử và thành lập chính quyền mới trên lãnh thổ Ukraine, trước khi tiến tới ký kết hiệp ước hòa bình cuối cùng. Chính quyền Ukraine có trách nhiệm thông báo ngày tổ chức bầu cử tổng thống và quốc hội, với hạn chót là 100 ngày kể từ khi thiết quân luật được dỡ bỏ.
Cuối cùng, hiệp ước hòa bình giữa Nga và Ukraine sẽ được phê chuẩn bằng một nghị quyết có tính ràng buộc pháp lý của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Giới chức Ukraine chưa bình luận về các thông tin này.
Vào tuần trước, Reuters đã tiết lộ nội dung được cho là đề xuất hòa bình của Ukraine. Trong đó, Kiev bác bỏ yêu cầu của Moscow về việc công nhận các vùng lãnh thổ đã sáp nhập vào Nga; đồng thời khẳng định không từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO. Phía Ukraine cũng yêu cầu Nga phải bồi thường chiến tranh.
Ngày 2/6, phái đoàn Nga và Ukraine đã kết thúc cuộc đàm phán thứ hai kéo dài gần một giờ đồng hồ tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Hai bên đạt được thỏa thuận trao đổi 1.000 tù binh cùng toàn bộ tù binh là các binh sĩ từ 18-25 tuổi và thi thể của 6.000 binh sĩ mỗi bên.
Bên cạnh đó, Nga và Ukraine đồng ý thành lập các ủy ban y tế nhằm hỗ trợ việc lập danh sách trao đổi các binh sĩ bị thương nặng. Các cuộc trao đổi này sẽ được thực hiện định kỳ.
Moscow cũng đề xuất một lệnh ngừng bắn tạm thời kéo dài 2–3 ngày tại một số khu vực trên tuyến đầu nhằm tạo điều kiện thu gom thi thể binh sĩ và ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch bệnh.
Phía Kiev đã đề xuất tổ chức vòng đàm phán thứ ba trong khoảng thời gian từ ngày 20-30/6.
Đỗ Thảo