Từ 'anh thợ điện' đến chủ doanh nghiệp tỏi Lý Sơn OCOP 5 sao, đồng hành cùng nông dân tạo sinh kế

3 giờ trướcBài gốc

Đặc khu Lý Sơn từ lâu được biết đến là vùng trồng tỏi nổi tiếng của cả nước. Tuy nhiên, trong nhiều năm, việc tiêu thụ tỏi của bà con vẫn gặp không ít khó khăn, đầu ra chưa ổn định, giá cả bấp bênh, thương hiệu chưa được bảo vệ tương xứng. Tại vùng đảo nhiều nắng gió này, mô hình sản xuất, chế biến tỏi Lý Sơn đạt chuẩn OCOP của anh Nguyễn Văn Nhật vẫn duy trì hoạt động, từng bước hình thành chuỗi liên kết với nông dân địa phương.

Sinh năm 1987, quê ở đặc khu Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), anh Nguyễn Văn Nhật hiện là người duy nhất trên địa bàn đặc khu có doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh tỏi đạt chuẩn OCOP 5 sao cấp Trung ương. Những năm qua, thông qua việc liên kết sản xuất và chế biến, anh đã đồng hành cùng nhiều hộ dân, góp phần tạo thêm việc làm và nguồn thu nhập ổn định cho bà con trồng tỏi trên đảo.

Từ cửa hàng đồ điện đến mô hình sản xuất tỏi chất lượng cao

Sinh ra và lớn lên tại Lý Sơn, trong gia đình ba đời gắn bó với ruộng tỏi, nhưng con đường của anh Nguyễn Văn Nhật không bắt đầu từ nông nghiệp. Năm 2008, anh tình nguyện nhập ngũ. Những năm tháng trong quân đội đã rèn cho anh ý chí bền bỉ, kỷ luật và tinh thần không lùi bước trước khó khăn.

Sau khi xuất ngũ, anh học hàn tại Trường Cao đẳng Lilama Đồng Nai, tham gia thi công tại Nhà máy lọc dầu Dung Quất, rồi trở lại Quảng Ngãi học thêm nghề điện, làm việc ngày đêm để mưu sinh.

Anh Nhật chia sẻ: “Năm 2016, tôi quay trở về quê nhà tại đặc khu Lý Sơn, mở cửa hàng điện và phụ cha mẹ buôn bán nông sản. Cuộc sống tưởng chừng sẽ an phận trong nhịp sống bình yên của đảo. Nhưng đến năm 2018, trong một lần phụ mẹ bán tỏi, tôi chợt nhận ra tỏi Lý Sơn không chỉ là nông sản, mà là linh hồn của đảo.

Từ nhận thức ấy, tôi bắt đầu trăn trở về giá trị thực của cây tỏi, về cảnh được mùa mất giá, về nông dân lam lũ nhưng thu nhập bấp bênh, và về việc vì sao một đặc sản nổi tiếng cả nước vẫn chưa có thương hiệu xứng tầm”.

Anh Nguyễn Văn Nhật sở hữu công ty sản xuất và kinh doanh tỏi với quy mô lớn. Ảnh: NVCC

Sau nhiều năm tìm hiểu, học hỏi, năm 2021, tròn 32 tuổi, anh Nguyễn Văn Nhật quyết định thành lập Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Thương mại và Dịch vụ Phú Sinh, với mong muốn xây dựng một thương hiệu tỏi tử tế, có trách nhiệm và phát triển bền vững ngay trên quê hương mình. Thay vì chỉ thu mua và bán tỏi thô như cách làm truyền thống, Phú Sinh chọn hướng đi khó hơn: đầu tư chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm.

Cuối năm 2022, với sự hỗ trợ của Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm Thủy sản tỉnh Quảng Ngãi, anh cùng cộng sự xây dựng 1ha tỏi VietGAP đầu tiên. Mùa vụ thành công đã mở ra cánh cửa mới, đặt nền móng cho sản xuất chuyên nghiệp.

Đến năm 2023, công ty Phú Sinh liên kết với 85 hộ dân, hình thành vùng nguyên liệu 39ha tỏi và ký được hợp đồng cung ứng với Masan. Đây là một cột mốc mà anh thừa nhận trước đó “chưa từng dám nghĩ tới”.

Chia sẻ về giai đoạn nhiều áp lực khi bắt tay vào chế biến sâu, anh Nguyễn Văn Nhật cho biết, từ tháng 5/2023, anh cải tạo gian bếp nhỏ của gia đình thành xưởng thử nghiệm. Do chưa có nền tảng về công nghệ thực phẩm, quá trình thử nghiệm gặp nhiều thất bại, tỏi đen hỏng do sai nhiệt độ, nhiều mẻ sấy bị cháy, chi phí tăng lên theo từng lần làm lại.

Có những ngày đứng nhìn cả thùng tỏi không đạt yêu cầu, anh không khỏi xót xa, nhưng vẫn tự nhủ phải kiên trì theo đuổi hướng đi đã chọn. Sau hơn 300 lần thử nghiệm, anh đã hoàn thiện 8 dòng sản phẩm như tỏi đen, cao tỏi, tỏi ngâm mật ong…, qua đó góp phần nâng cao giá trị tỏi và giúp người trồng tỏi có thêm lợi ích từ khâu chế biến.

Tỏi Lý Sơn đạt chuẩn OCOP 5 sao có đầu ra thị trường rộng rãi.

“Cuối năm 2024 đánh dấu cột mốc công ty Phú Sinh bước vào đường đua OCOP. Hệ thống tiêu chí khắt khe buộc doanh nghiệp phải làm lại gần như toàn bộ như xây dựng nhà xưởng đạt chuẩn an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, tem chống hàng giả, bao bì, kiểm nghiệm chất lượng, hoàn thiện hồ sơ ISO - ATTP, xây dựng câu chuyện sản phẩm.

Riêng chi phí hồ sơ và bao bì đã vượt 150 triệu đồng. Nhờ sự hỗ trợ của chương trình OCOP tỉnh Quảng Ngãi, huyện đoàn Lý Sơn và gia đình, đầu năm 2025, các sản phẩm của Phú Sinh đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh và được đề xuất nâng hạng.

Đến tháng 6/2025, tỏi Lý Sơn Phú Sinh chính thức được công nhận OCOP 5 sao quốc gia - sản phẩm đầu tiên của Lý Sơn đạt danh hiệu cao nhất trong chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”. Hiện doanh nghiệp sở hữu 1 sản phẩm OCOP 5 sao với sản lượng khoảng 200 tấn tỏi/năm; 2 sản phẩm OCOP 4 sao và 1 sản phẩm OCOP 3 sao đang tiếp tục hoàn thiện để nâng hạng”, anh Nguyễn Văn Nhật chia sẻ.

OCOP 5 sao không chỉ mở ra cơ hội xuất khẩu sang Nhật Bản, EU, mà còn tạo đầu ra ổn định cho hàng trăm hộ dân, góp phần nâng tầm thương hiệu tỏi Lý Sơn và xây dựng kinh tế biển bền vững.

Sản phẩm OCOP 5 sao tạo bệ đỡ sinh kế cho người trồng tỏi Lý Sơn

Hiện nay, Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Thương mại và Dịch vụ Phú Sinh đang liên kết với khoảng 100 hộ dân trên địa bàn đặc khu Lý Sơn, hình thành vùng sản xuất hơn 50ha tỏi sạch.

Mô hình liên kết được xây dựng trên nguyên tắc rõ ràng: người dân có đất, doanh nghiệp có quy trình, kỹ thuật và cam kết đầu ra. Nông dân tham gia chuỗi sản xuất sẽ canh tác theo công thức và tiêu chuẩn kỹ thuật do doanh nghiệp hướng dẫn, bảo đảm đồng bộ từ giống, quy trình chăm sóc đến thu hoạch.

Anh Nguyễn Văn Nhật bộc bạch: “Trong nhiều năm trước khi có chứng nhận OCOP 5 sao, các sản phẩm tỏi Lý Sơn chủ yếu được tiêu thụ dựa trên uy tín truyền thống làm tỏi. Tuy nhiên, sản phẩm lại chưa có một bộ tiêu chuẩn cụ thể, rõ ràng để chứng minh chất lượng, truy xuất nguồn gốc và nâng cao giá trị.

Có thời điểm, tỏi Lý Sơn chưa được nhận diện đúng mức. Người tiêu dùng chỉ nghe tên, nhưng không hiểu rõ tỏi được trồng theo tiêu chuẩn gì, chất lượng ra sao, khác biệt thế nào so với tỏi ở các vùng khác. Việc thiếu chuẩn hóa khiến giá trị sản phẩm chưa tương xứng, nông dân dễ bị tác động bởi biến động thị trường, còn doanh nghiệp khó tiếp cận các hệ thống phân phối lớn”.

Bước ngoặt chỉ thực sự rõ nét sau khi sản phẩm tỏi Lý Sơn Phú Sinh được công nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia. Theo anh Nhật, sự thay đổi diễn ra trên nhiều phương diện, trước hết là đối với người trồng tỏi. Nhờ mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ bền vững, đầu ra của nông dân trở nên ổn định hơn. Khi đã tham gia chuỗi liên kết, doanh nghiệp cam kết bao tiêu sản phẩm theo hợp đồng, giúp bà con không còn nỗi lo “được mùa mất giá”.

Giá trị nông sản được nâng lên cũng giúp nông dân yên tâm đầu tư canh tác theo quy trình chuẩn. Không chỉ bán sản phẩm, người trồng tỏi còn trở thành một mắt xích trong chuỗi giá trị minh bạch, có trách nhiệm. Từ việc ghi chép nhật ký canh tác, tuân thủ quy trình sản xuất sạch, hạn chế hóa chất, đến bảo đảm chất lượng đầu ra, nông dân dần thay đổi tư duy sản xuất, hiểu rõ hơn vai trò và trách nhiệm của mình đối với sản phẩm mang thương hiệu chung của địa phương.

Về phía doanh nghiệp, chứng nhận OCOP 5 sao giúp uy tín và niềm tin trên thị trường được nâng cao rõ rệt. Thương hiệu Phú Sinh thuận lợi hơn trong việc mở rộng hệ thống phân phối, tiếp cận các đối tác lớn, đồng thời dễ dàng tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, hỗ trợ đổi mới công nghệ.

Song song với liên kết sản xuất trên ruộng tỏi, mô hình của Phú Sinh còn mở ra sinh kế cho những lao động không có đất canh tác. Những người không sở hữu ruộng tỏi có thể đăng ký làm lao động thời vụ tại xưởng, tham gia các khâu như cắt tỏi, sơ chế, đóng gói sản phẩm.

Mô hình liên kết sản xuất tỏi Lý Sơn giúp nhiều lao động địa phương có việc làm ổn định. Ảnh: NVCC

Mỗi ngày, lao động có thể làm việc vài tiếng, thu nhập khoảng 200.000 - 300.000 đồng, vừa bảo đảm an toàn, vừa có thêm nguồn thu nhập tại chỗ. Hình thức này giúp nhiều lao động nhàn rỗi, đặc biệt là phụ nữ và người lớn tuổi có thêm việc làm ổn định mà không phải rời đảo.

Trong bối cảnh nhiều lao động trẻ rời Lý Sơn để tìm việc làm ở đất liền, anh Nhật kỳ vọng mô hình liên kết sản xuất - chế biến sẽ góp phần giữ chân người dân. Khi có đầu ra ổn định, có việc làm tại chỗ và thu nhập cải thiện, người dân sẽ yên tâm gắn bó với ruộng tỏi, với quê hương. Theo anh, phát triển kinh tế địa phương không chỉ là tăng sản lượng, mà là tạo ra sinh kế đủ bền để người dân không phải rời đi.

Để đạt được OCOP 5 sao và xây dựng thương hiệu tỏi Lý Sơn, anh Nhật cho biết doanh nghiệp đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ chính quyền tỉnh Quảng Ngãi và các cơ quan chuyên môn. Các cấp, ngành đã hỗ trợ mời chuyên gia tư vấn hoàn thiện hồ sơ OCOP, rà soát các tiêu chí còn thiếu, hướng dẫn doanh nghiệp xây dựng vùng nguyên liệu, hoàn thiện nhà xưởng, quy trình sản xuất theo đúng yêu cầu.

“Những nội dung nào chưa đạt, từ mặt bằng sản xuất đến vùng nguyên liệu, đều được tư vấn cụ thể để doanh nghiệp điều chỉnh, hoàn thiện. Trong thời gian tới, tôi mong chính quyền địa phương tiếp tục đồng hành với doanh nghiệp thông qua việc hỗ trợ mặt bằng sản xuất ổn định, tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, đào tạo nhân lực tại chỗ, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu tỏi Lý Sơn trên các kênh trong và ngoài nước.

Đây được xem là động lực quan trọng để doanh nghiệp phát triển bền vững, tạo thêm việc làm và giữ chân người dân gắn bó lâu dài với đảo. Về lâu dài, tôi xác định Phú Sinh không chỉ hướng đến giá trị kinh tế, mà còn góp phần xây dựng sinh kế bền vững cho cộng đồng Lý Sơn bằng cách nâng cao giá trị cây tỏi theo hướng xanh và có trách nhiệm.

Doanh nghiệp đặt mục tiêu giúp người dân ổn định thu nhập, giữ nghề truyền thống, an tâm sản xuất và gắn bó với quê hương. Đồng thời, từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, tôi mong muốn lan tỏa ý thức gìn giữ biển đảo, gắn phát triển kinh tế với trách nhiệm cộng đồng”, anh Nhật khẳng định.

Ngọc Huyền

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/tu-anh-tho-dien-den-chu-doanh-nghiep-toi-ly-son-ocop-5-sao-dong-hanh-cung-nong-dan-tao-sinh-ke-post256747.gd