Tư duy mới trong thiết kế bộ máy, lựa chọn cán bộ

6 giờ trướcBài gốc

LTS: Dự thảo Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng đang được lấy ý kiến đóng góp của toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhằm tập hợp và phát huy trí tuệ, quyền làm chủ của nhân dân cùng tham gia đóng góp với Đảng trong việc hoạch định đường lối, chủ trương, quyết sách quan trọng của đất nước.

Báo Pháp Luật TP.HCM đã phỏng vấn, lấy ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, kiều bào… để góp ý những vấn đề mới, định hướng quan trọng của Đảng như xây dựng Đảng, khoa học công nghệ, phân cấp, phân quyền xuống địa phương… góp phần nâng cao chất lượng dự thảo văn kiện, củng cố, bồi đắp niềm tin của Nhân dân đối với Đảng.

******

“Đã đến lúc Trung ương cần giao quyền quyết định về tài chính - ngân sách và biên chế cho chính quyền địa phương để mô hình chính quyền hai cấp thực hiện trách nhiệm tự quản, hoạt động thông suốt và hiệu quả hơn” - TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, nói với báo Pháp Luật TP.HCM trong cuộc trò chuyện góp ý vào dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng.

Tổng Bí thư Tô Lâm cùng Đoàn Công tác Trung ương thăm Trung tâm hành chính công phường Xuân Hòa, TP.HCM, trước thềm vận hành chính thức mô hình chính quyền 2 cấp, ngày 29-6. Ảnh: THUẬN VĂN

Chính quyền mạnh: Không ngại giám sát và phản biện

. Phóng viên: Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Điểm cần làm rõ trong văn kiện lần này là gì, để tổ chức bộ máy không chỉ tinh gọn mà thực sự vận hành thông suốt, hiệu quả, thưa ông?

+ TS Trần Anh Tuấn: Tinh gọn bộ máy không phải là cắt giảm, sáp nhập cơ học về đầu mối và con người, mà phải hướng đến tính hợp lý trong cấu trúc, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức và tính hiệu quả khi vận hành.

Tôi cho rằng điều quan trọng nhất là cần tránh tình trạng gọn bộ máy nhưng đội ngũ không tinh do “giảm người mà không đánh giá, phân loại” và dễ sa vào tình trạng “người tốt ra đi, người yếu ở lại”. Hệ quả làm bộ máy hành chính và hoạt động công vụ vẫn bị chậm, ách tắc do còn “rào cản” về quy trình, thủ tục và hạn chế về năng lực thực thi.

Điều cốt lõi là xác định rõ chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của từng cấp, từng cơ quan, tổ chức, bảo đảm không trùng lặp, không có “khoảng trống” trách nhiệm. Mỗi cơ quan phải làm “đúng vai” - mọi hoạt động phải gắn với yêu cầu và mục tiêu của quản trị quốc gia, quản trị địa phương theo hướng hiện đại, hiệu quả.

Theo đó, cơ quan nào làm chính sách thì tập trung vào xây dựng pháp luật, hoạch định, chiến lược và hướng dẫn thi hành, kiểm tra, kiểm tra; cơ quan nào thực thi thì giao đủ thẩm quyền gắn với nhiệm vụ rõ ràng và có đủ nguồn lực để thực hiện.

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nên khẳng định chủ trương thực hiện nguyên tắc: Phân cấp, phân quyền phải gắn với phân bổ nguồn lực và có cơ chế kiểm soát quyền lực hữu hiệu. Không thể “trao quyền mà không tạo điều kiện”. Khi cấp dưới được giao thẩm quyền, phải được giao đủ ngân sách, nhân lực và công cụ để bảo đảm điều kiện thực hiện. Như vậy, mới thực hiện được phương châm “việc của địa phương để địa phương làm” và thuận lợi trong thực hiện các mục tiêu phát triển.

Cơ chế kiểm tra, giám sát cần chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với kết quả cuối cùng - xóa bỏ thủ tục “hỏi ý kiến”, xin “thỏa thuận”... là các biểu hiện của cơ chế “xin-cho” trước kia. Từ đó, sẽ tạo động lực, tăng niềm tin, gắn tự quản địa phương với trách nhiệm giải trình.

Công tác kiểm soát quyền lực phải được thiết kế hai chiều: Vừa tự kiểm soát trong nội bộ tổ chức và hệ thống, vừa chịu sự giám sát, phản biện của nhân dân, MTTQ, các hội quần chúng, báo chí và các tổ chức xã hội, xã hội nghề nghiệp.

Một chính quyền mạnh là chính quyền không ngại giám sát, phản biện và người lãnh đạo giỏi là người biết lắng nghe. Chính quyền càng minh bạch thì sẽ càng đoàn kết, quy tụ, thu hút nhân tài, giữ chân người giỏi, tăng động lực làm việc của đội ngũ công chức và củng cố niềm tin của nhân dân.

TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ.

Không đẩy rủi ro cho cấp dưới

. Trong phát biểu mới đây trước Quốc hội, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh rằng “nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn cấp trên thì phải mạnh dạn giao quyền; nhưng giao quyền không phải là “đẩy việc xuống”, “đẩy rủi ro xuống” cho cán bộ dưới cơ sở”. Từ thực tiễn công tác, ông thấy tình trạng Tổng Bí thư đề cập có phổ biến không?

+ Tôi thấy việc giải quyết nhanh các nhu cầu của người dân chính là mục tiêu xây dựng một nền hành chính kiến tạo và phục vụ nhân dân, đáp ứng sự hài lòng của người dân - thể hiện tư tưởng Nhà nước của dân, do dân và vì dân.

Việc đùn đẩy, né tránh, sợ trách nhiệm cũng là một xu hướng dễ nảy sinh trong hoạt động công vụ nhưng các biểu hiện này có cả hai chiều. Không chỉ có chiều từ cấp trên “đẩy việc xuống” hoặc “đẩy rủi ro xuống” cho cấp dưới mà kể cả chiều từ cấp dưới “đùn việc lên”, “đẩy rủi ro lên” cho cấp trên.

Chẳng hạn, chúng ta vẫn thấy có tình trạng đẩy việc từ chính quyền cấp xã lên sở, ngành hoặc cấp tỉnh, đẩy việc từ địa phương lên các bộ hoặc lên Thủ tướng. Nếu bỏ được tình trạng này chính là xóa bỏ tình trạng kéo dài thời gian xử lý công việc, tăng trách nhiệm, phục vụ phát triển kinh tế, phục vụ nhân dân được tốt hơn.

Quan điểm của Tổng Bí thư Tô Lâm mang tầm tư tưởng chỉ đạo chung trong thực thi công vụ, phục vụ nhân dân, đáp ứng sự hài lòng của người dân. Để thực hiện được, tôi cho rằng cần có tư duy mới trong thiết kế bộ máy và công tác lựa chọn cán bộ.

Thứ nhất, về tổ chức - phải quy định rõ ràng, cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp, từng cơ quan, đơn vị. Thẩm quyền phải gắn với chức năng, nhiệm vụ. Thứ hai, cán bộ, công chức (CBCC) phải lựa chọn những người có đủ năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Nói cách khác, phải có đủ phẩm chất, kiến thức và kỹ năng là những tố chất tạo nên năng lực.

Cán bộ, công chức tại Trung tâm phục vụ hành chính công phường Tân Sơn Nhất, TP.HCM đang hỗ trợ người dân làm thủ tục hành chính. Ảnh: BẢO PHƯƠNG

Lãnh đạo phải “dám dùng người giỏi chuyên môn hơn mình”

. CBCC ở xã, phường là nơi trực tiếp gần dân, sát dân nhưng cũng đang là khâu yếu nhất. Theo ông, cần làm gì để biến khâu yếu đó thành điểm mạnh?

+ Đội ngũ CBCC ở cấp xã luôn có vai trò rất quan trọng và nhiều cống hiến trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong điều kiện tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp, CBCC ở xã, phường hiện nay gồm CBCC ở cấp huyện và cấp xã trước đây hợp thành, vẫn còn “xôi đỗ” cho nên nói “là khâu yếu nhất” thì không đúng.

Do chưa đánh giá, phân loại nên CBCC ở xã, phường hiện nay đương nhiên sẽ có một bộ phận chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Còn lại, tôi cho rằng đa số anh em đều có kinh nghiệm, có trình độ và nghiệp vụ, chuyên môn tốt, làm việc trách nhiệm, tận tụy. Tuy nhiên, đội ngũ này đang chịu áp lực rất lớn, như công việc nhiều, yêu cầu tiến độ nhanh và chất lượng cao, chế độ tiền lương chậm cải cách...

Nhiều vấn đề cần phải giải quyết ngay, như chưa có quy định về danh mục vị trí việc làm ở xã, ở phường; thẩm quyền quản lý biên chế vẫn chưa thay đổi; biên chế hiện nay vẫn mang tính “cào bằng”, bình quân; thẩm quyền tuyển dụng, sử dụng, quản lý và nhất là đánh giá, xếp loại chất lượng công chức, viên chức chậm đổi mới.

Vì vậy, dự thảo văn kiện cần khẳng định rõ chủ trương tiếp tục cải cách chế độ công vụ theo vị trí việc làm - một nền công vụ hướng tới mục tiêu trách nhiệm, năng động, liêm chính, hiệu quả, hiện đại và phục vụ nhân dân. Đặc biệt là nâng cao chất lượng đội ngũ CBCC ở xã, phường, đặc khu.

Từ các chủ trương của Đảng trong văn kiện, sau đại hội, các cơ quan nhà nước mới có căn cứ để triển khai thực hiện. Theo tôi, trước tiên cần quy định Chính phủ thống nhất quản lý hệ thống vị trí việc làm. Tiếp đó là cải cách chế độ tiền lương để CBCC, viên chức sống được bằng lương, tăng thêm động lực làm việc, yên tâm công tác.

Bên cạnh đó, phải đổi mới công tác bồi dưỡng công chức, thu hút, trọng dụng người có tài năng; người lãnh đạo phải “dám dùng và trọng dụng người giỏi chuyên môn hơn mình” để không chỉ đội ngũ công chức mà cả người ở khu vực ngoài nhà nước đều có cơ hội cống hiến.

Phương pháp đánh giá CBCC phải thực sự đổi mới với việc ứng dụng các công cụ đánh giá như phản hồi 360 độ, OKR (mục tiêu và kết quả then chốt), KPI (chỉ số đo lường hiệu quả công vụ) để bảo đảm nguyên tắc công bằng, khách quan, chính xác. Và chỉ khi đánh giá đúng thì mới tuyển dụng đúng, bổ nhiệm đúng, bố trí đúng - có như vậy mới tạo động lực làm việc, thu hút, giữ chân người giỏi và khích lệ tinh thần cống hiến.

Chính phủ cần có quy định cụ thể, rõ ràng hơn các nội dung về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức theo vị trí việc làm.

Phân cấp quản lý biên chế - đột phá xây dựng nền công vụ hiện đại

. Ông vừa đề cập đến việc cần cải cách chế độ tiền lương theo vị trí việc làm. Nhưng đây cũng là vấn đề chúng ta loay hoay suốt nhiều năm qua, đến nay vẫn chưa thực hiện được…

+ Nền công vụ của chúng ta chuyển từ chế độ chức nghiệp sang chế độ việc làm từ năm 2008, với việc ban hành Luật CBCC. Từ năm 2010 đến 2016, Chính phủ - mà trực tiếp là Bộ Nội vụ - đã triển khai việc xây dựng vị trí việc làm theo luật này. Tuy nhiên, sau đó giao việc xây dựng, thẩm định và phê duyệt vị trí việc làm về các bộ, ngành và địa phương, dẫn đến thiếu sự quản lý của Chính phủ, vì vậy đến nay vẫn còn nhiều lúng túng.

Đó cũng là lý do cho tới nay, sau 17 năm, việc quản lý công chức, viên chức, nhất là cải cách tiền lương theo vị trí việc làm, vẫn chưa thực hiện theo Luật CBCC. Tiền lương CBCC, viên chức vẫn hưởng theo ngạch, bậc của chế độ chức nghiệp.

Có thể nói dự thảo Báo cáo chính trị đưa vấn đề vị trí việc làm và phân cấp quản lý biên chế (tôi hiểu là quyền quyết định về biên chế) cho các cấp ủy trực thuộc Trung ương là một tư tưởng, một chủ trương có tính đột phá mạnh mẽ, để xây dựng một nền công vụ hiện đại, thực hiện tính tự quản của địa phương.

Việc cấp thiết hiện nay, theo tôi, Chính phủ cần thống nhất quản lý danh mục vị trí việc làm trong các cơ quan hành chính nhà nước từ Trung ương đến cấp xã; đồng thời quy định cụ thể, rõ ràng hơn các nội dung về tuyển dụng, sử dụng và quản lý công chức theo vị trí việc làm. Điều này sẽ ăn khớp ngay với giao quyền quyết định về biên chế cho các địa phương.

Để đồng bộ, cần đổi mới đánh giá công chức theo kết quả thực hiện công vụ, phân quyền cho người đứng đầu các cơ quan được quyền tuyển dụng công chức theo nguyên tắc: “Ai dùng thì người đó sử dụng”.

Trước mắt, khi chưa cải cách tiền lương theo vị trí việc làm, hằng năm nâng lương tối thiểu cho CBCC theo tốc độ tăng của chỉ số giá sinh hoạt, thu hẹp khoảng cách giữa tiền lương danh nghĩa với tiền lương thực tế để CBCC yên tâm làm việc.

Về lâu dài, tiền lương CBCC phải trả theo vị trí việc làm và phải có tiền thưởng để khích lệ và tạo động lực tiếp tục cống hiến. Tiền thưởng phải gắn với tiến độ, kết quả, chất lượng công việc. Khi tiền lương phản ánh đúng giá trị lao động theo quy luật thị trường mới khuyến khích tính trách nhiệm và đổi mới sáng tạo.

. Xin cảm ơn ông.

Lấy chế độ công vụ làm trung tâm của cải cách

TS Trần Anh Tuấn khẳng định cải cách hành chính là nhiệm vụ thường xuyên nhưng nếu không thay đổi tư duy, mãi đi theo “lối mòn” lấy thủ tục làm khâu đột phá mà bỏ quên yếu tố con người thì khó thực hiện được mục tiêu cải cách. Do đó, cần lấy chế độ công vụ, công chức làm trung tâm của cải cách.

“Ai cũng hiểu, mọi vấn đề thể chế, tổ chức bộ máy, thủ tục hành chính, hiện đại hóa, tài chính công, đổi mới sáng tạo đều bắt đầu từ yếu tố con người, do con người thực hiện” - ông nói.

Theo ông Tuấn, một nền hành chính chỉ thực sự hiện đại, trách nhiệm, liêm chính, hiệu quả và phục vụ tốt nhân dân khi mỗi công chức thực sự là “công bộc” của dân, hiểu rõ bổn phận, trách nhiệm của mình, chịu trách nhiệm về kết quả công vụ, được đánh giá công bằng, khách quan, chính xác trên cơ sở thực thi công vụ, bằng sản phẩm đầu ra, bằng sự hài lòng của người dân…

*****

Năm điều kiện để chính quyền hai cấp vận hành hiệu quả

Mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một đổi mới sáng tạo, một tư duy đột phá đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Mô hình này phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước, phù hợp với thời đại, nhằm rút ngắn dòng chảy quản lý, đưa các chính sách triển khai hiệu quả hơn, phục vụ dân tốt hơn. Tuy nhiên, đây không phải là bài toán thuần túy về tổ chức, mà là vấn đề đổi mới nhận thức, đổi mới tư duy, chuyển từ quản lý hành chính mệnh lệnh truyền thống sang quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả.

Để mô hình chính quyền địa phương hai cấp tiếp tục hoạt động theo hướng hiện đại, hiệu quả, dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng nên xác định rõ năm điều kiện tiên quyết.

(1) Nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật theo hướng “dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện”, ít sửa đổi, bổ sung; mỗi lĩnh vực chỉ cần một bộ luật điều chỉnh.

(2) Chính quyền địa phương cấp xã cần hoàn thiện cơ cấu tổ chức bên trong cho phù hợp với mô hình mới, nhiệm vụ phải gắn với quyền hạn, kể cả thẩm quyền quản lý các cơ sở dịch vụ công trên địa bàn và thực hiện chính sách chuyển giao dịch vụ công cho các tổ chức xã hội thực hiện.

(3) Tiếp tục xây dựng chế độ công vụ việc làm, nâng cao năng lực của đội ngũ CBCC, nhất là văn hóa công vụ, kỹ năng hành chính và năng lực số.

(4) Quản lý hiệu quả hạ tầng số, kết nối liên thông đồng bộ hạ tầng công nghệ thông tin giữa các cấp, các ngành, các lĩnh vực; thực hiện việc tích hợp và xây dựng nền tảng dữ liệu số quốc gia và bảo vệ an ninh mạng.

(5) Giao thẩm quyền quyết định về tài chính - ngân sách và biên chế cho địa phương để địa phương tự quyết, tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

TS TRẦN ANH TUẤN

******

Ý KIẾN:

Đại biểu NGUYỄN TRÚC SƠN, đoàn Vĩnh Long:

Người dân không lên, cán bộ phải xuống

Trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, chúng ta đang đi đúng hướng nhưng việc đầu tư để phục vụ gần dân, sát dân (kể cả về thủ tục hành chính), hay công tác cán bộ phải được nghiên cứu một cách chuẩn mực hơn.

“Gần dân, sát dân”, theo tôi phải được phân tích ở hai góc độ. Một là “gần dân” ở góc độ địa lý, một xã trước đây nhỏ, bây giờ rất rộng, người dân có công việc phải tới trụ sở của xã mới rất xa. Vậy nên cần hết sức lưu ý để làm sao “gần dân, sát dân” phải hiện thực hóa bằng chuyển đổi số, công nghệ thông tin, thủ tục trên mạng phải đơn giản. Bây giờ, những thủ tục trên mạng vẫn phức tạp quá, người dân vào mở mạng làm các thủ tục, biểu mẫu không thật sự nhanh, đây là cái khó.

Hai là, một doanh nghiệp muốn về ở tỉnh cũ thì gần nhưng về tỉnh mới rất xa. Vậy những tỉnh rộng cũng phải nghiên cứu, nên chăng có những bộ phận ở khu vực để tiếp nhận, giải quyết các vấn đề của doanh nghiệp, của người dân, dân không phải đi tới tỉnh. Chẳng hạn, tiếp công dân, người dân tới tỉnh phải đi hàng trăm cây số, người dân không lên, cán bộ phải xuống.

-----

Đại biểu TRIỆU THỊ NGỌC DIỄM (đoàn TP Cần Thơ):

Quan tâm cơ chế khép kín nhiệm vụ, nguồn lực và trách nhiệm

Thực tế hiện nay, nhiều nhiệm vụ mới như chuyển đổi số, dịch vụ công hướng tới không giấy tờ, không dùng tiền mặt, không lên công sở, chỉ giao dịch trực tuyến… được phân quyền nhiều về xã, phường nhưng biên chế tài chính và công cụ số chưa đi kèm tương xứng.

Trong giải pháp cụ thể, phần phương hướng của Báo cáo chính trị cần đặc biệt quan tâm tới cơ chế khép kín nhiệm vụ, nguồn lực và trách nhiệm để phù hợp với tình hình thực tiễn. Đây cũng là điểm khác biệt trong giải pháp cụ thể so với nhiệm kỳ trước.

Đây cũng là điều kiện để cấp cơ sở thực sự là nền tảng kiến tạo không gian phát triển, điểm đến phục vụ cuối cùng cho mọi chính sách hướng về địa bàn gần dân và sát dân.

-----

Đại biểu LÃ THANH TÂN, đoàn TP Hải Phòng:

Dự thảo Báo cáo chính trị chưa đề cập việc thực hiện chính quyền đô thị

Chúng ta đang triển khai chính quyền địa phương 2 cấp, mô hình đang phát huy hiệu lực, hiệu quả. Tuy nhiên, trong thực tế, Hiến pháp đã quy định, xây dựng chính quyền hướng đến đặc điểm đô thị hay nông thôn, hải đảo.

Thời gian qua, Quốc hội có những nghị quyết thí điểm cho một số thành phố thực hiện mô hình chính quyền đô thị, đến nay khi xem trong dự thảo Báo cáo chính trị chưa đề cập đến nội dung này.

Tại Nghị quyết 203 của Quốc hội về sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, sửa đổi Điều 111 vẫn còn ghi nhận cấp chính quyền địa phương gồm HĐND, UBND được tổ chức ở đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm của nông thôn, đô thị, hải đảo do Quốc hội quy định.

Với băn khoăn này, chúng tôi mong muốn cơ quan chủ trì văn kiện cung cấp thông tin, quan điểm trong thời gian tới có kế thừa không và nếu có, cần thiết phải có một phần trong dự thảo Văn kiện.

ĐỨC MINH ghi

THU NGUYỆT thực hiện

Nguồn PLO : https://plo.vn/tu-duy-moi-trong-thiet-ke-bo-may-lua-chon-can-bo-post880593.html