Từ Gaza nhìn ra toàn cầu: Gìn giữ hòa bình là trách nhiệm chung

7 giờ trướcBài gốc

Trước viễn cảnh đó, không chỉ các nước trong khu vực Trung Đông mà cả các cường quốc toàn cầu buộc phải để mắt và can dự. Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo cuộc khủng hoảng ở Trung Đông “có thể gây ra một cơn sốc kinh tế toàn cầu”, khi giá dầu có thể vọt lên đến 150 USD/thùng và hàng triệu người trên thế giới đối mặt với tình trạng thiếu lương thực do đứt gãy chuỗi cung ứng. Thực tế vừa trải qua một cú “sốc” năng lượng do chiến tranh Ukraine, giờ đây nếu xung đột Gaza mở rộng hoặc kéo dài, nền kinh tế toàn cầu sẽ phải hứng chịu đồng thời hai cú sốc năng lượng - từ châu Âu và Trung Đông. Trong bối cảnh ấy, các nước sản xuất dầu mỏ như Saudi Arabia và Iran trở nên cực kỳ nhạy cảm với chính sách dầu khí; giá xăng và giá thực phẩm trên thị trường thế giới đã bắt đầu tăng trở lại sau khi căng thẳng ở Gaza lên cao.

Chuyên gia tại Wilson Center tổng kết rằng “chiến tranh Israel-Hamas đã lan ra sân khấu toàn cầu”, chính trị quốc tế vì thế càng phân cực hơn ở những nơi rất xa khu vực xung đột. Ở các thủ đô và cộng đồng người dân trên khắp thế giới, cuộc chiến này đã nhóm lên những tranh cãi sâu sắc về quan điểm ủng hộ Israel hay ủng hộ Palestine. Từ những cuộc biểu tình ủng hộ Palestine ở London đến Kuala Lumpur, đến việc một nhóm người phản đối chiến tranh tiếp tục hô vang khẩu hiệu “ngưng bắn ngay” trong cuộc điều trần của Ngoại trưởng Mỹ trước Quốc hội, xung đột ở Gaza đã chia rẽ dư luận tại nhiều quốc gia phương Tây. Ngay trong NATO, Thổ Nhĩ Kỳ tuy là đồng minh nhưng Tổng thống Recep Tayyip Erdogan cũng công khai gọi Israel là thế lực “chiếm đóng” và từ chối coi Hamas là tổ chức khủng bố, tạo ra bất đồng mới với các đồng minh phương Tây.

Bên cạnh yếu tố chính trị, nguy cơ an ninh toàn cầu cũng gia tăng. Nhà Trắng đã điều động các nhóm tác chiến tàu sân bay và hàng nghìn binh sĩ đến Trung Đông để ngăn chặn việc xung đột lan rộng. Tuy vậy, sự hiện diện của quân đội Mỹ ở Iraq và Syria đồng thời lại khiến lực lượng này bị tấn công bởi các nhóm tay súng được Iran hậu thuẫn. Từ giữa tháng 10/2023, đã có khoảng 23 vụ tấn công bằng rocket và máy bay không người lái nhắm vào lính Mỹ tại Iraq và Syria.

Các quan sát cho rằng tham chiến quá sâu ở Trung Đông có thể cuốn hút Mỹ vào một cuộc đối đầu trực tiếp với Iran hoặc các bên thân Iran nếu tình hình tiếp tục leo thang. Vì vậy, tác động của chiến tranh Gaza với tranh chấp Iran-Israel thậm chí được đánh giá là mối nguy lớn hơn đối với an ninh khu vực và toàn cầu so với bản thân xung đột Israel-Hamas hiện tại. Ngoài ra, cuộc chiến ở Trung Đông còn làm rõ xu hướng nổi lên của các tổ chức vũ trang phi nhà nước trong chiến tranh hiện đại.

Nhân viên Liên hợp quốc và các y, bác sĩ sơ tán bệnh nhân khỏi một bệnh viện ở miền Bắc Gaza vào cuối tháng 5/2025.

Đối đầu với một nhà nước có quân đội quy ước hùng mạnh, nhóm vũ trang Hamas, như trước đây là Hezbollah hay Taliban, đã cho thấy sức mạnh của cuộc chiến du kích, bất chấp việc lực lượng này không có hạm đội hay không quân hùng hậu. Từ sự kiện này, nhiều chuyên gia lo ngại xu hướng gia tăng của các lực lượng vũ trang không chính quy trên toàn cầu: Afghanistan, Syria, Libya, Yemen… đã có lịch sử lâu dài cho thấy những tổ chức vũ trang địa phương có thể khuấy động xung đột với quy mô rất lớn, bất chấp so sánh lực lượng áp đảo.

Ở quy mô kinh tế và địa chính trị, những căng thẳng tại Trung Đông đang góp phần định hình lại cục diện toàn cầu. Trong khi Mỹ phải chia sẻ nguồn lực để hỗ trợ đồng minh ở khu vực này và Nga dồn phần lớn năng lực vào chiến sự tại Ukraine, Trung Quốc đang tận dụng thời điểm để gia tăng vai trò trong các thể chế quốc tế. Nhiều chuyên gia nhận định Bắc Kinh đang tranh thủ làn sóng ủng hộ Palestine tại các nước đang phát triển để mở rộng ảnh hưởng với nhóm quốc gia Global South, đồng thời củng cố quan hệ song phương thông qua các diễn đàn hợp tác Nam–Nam. Khi các siêu cường phương Tây bị phân tán nguồn lực bởi những điểm nóng song song, cán cân địa chính trị toàn cầu có thể dịch chuyển theo những chiều hướng khó đoán định.

Nếu nhìn rộng hơn, ngoài Trung Đông ra, trên toàn thế giới hiện vẫn có nhiều điểm nóng xung đột khác cũng đang gây lo ngại. Đơn cử như cuộc chiến tại Ukraine: đã gần hai năm kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt, hơn 10 triệu người Ukraine đã bị buộc phải chạy loạn - trong đó khoảng 6,3 triệu người tị nạn ở nước ngoài và 3,7 triệu người phải di dời trong nước. Xung đột này vẫn khiến LHQ nhận định đó là cuộc khủng hoảng di cư lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến II, đồng thời tiếp tục tác động mạnh mẽ lên thị trường năng lượng và lương thực thế giới.

Tương tự, ở châu Phi, cuộc nội chiến ở Sudan từ tháng 4/2023 đến nay đã khiến nửa dân số nước này - tức khoảng 25 triệu người - lâm vào cảnh đói nghèo nghiêm trọng và cần viện trợ khẩn cấp. Hàng triệu người Sudan đã phải rời nhà cửa, bao gồm gần 11 triệu người phải di tản nội địa và gần 3 triệu người tị nạn ở nước ngoài. LHQ gọi đây là “khủng hoảng tị nạn lớn nhất thế giới” hiện nay, với nguy cơ lan tràn căng thẳng sang các nước láng giềng như Chad, Ethiopia, và Libya.

Các ví dụ khác cũng không ít: tại Cộng hòa Dân chủ Congo, xung đột vũ trang kéo dài đã tạo ra cuộc khủng hoảng nhân đạo lan rộng nhất châu Phi, khiến hơn 25 triệu dân cần hỗ trợ và một số lượng kỷ lục người phải di tản. Ở châu Á, ở Myanmar cuộc xung đột nội bộ kể từ cuộc đảo chính 2021 vẫn diễn biến gay gắt, đẩy hàng triệu người vào cảnh thiếu đói và tị nạn. Ngay cả khu vực Mỹ Latinh cũng chứng kiến bạo lực leo thang ở Haiti do khủng hoảng chính trị, hay cướp biển đang gia tăng tại vùng Caribe và bờ biển Phi.

Theo ước tính của tổ chức Caritas Czech Republic, danh sách xung đột hiện nay sẽ còn dài: Yemen, Niger, Burkina Faso, Nam Sudan - tất cả đều có thể bùng phát những cuộc đối đầu mới. Trong bối cảnh ấy, lòng người quốc tế đang xoay nhiều chiều. Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cảnh báo nguy cơ thiếu lương thực nghiêm trọng nếu các cuộc khủng hoảng nhân đạo đồng loạt bùng nổ; các khoản viện trợ nhân đạo đang được đẩy mạnh với tốc độ chưa từng có. Nhiều quốc gia đang tăng cường hợp tác ngoại giao đa phương để tìm giải pháp ngừng bắn cũng như ổn định nguồn năng lượng và lương thực toàn cầu. Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và LHQ đều nhấn mạnh cần một lệnh ngừng bắn lâu dài ở Gaza và một khung an ninh mới cho Trung Đông.

Khi xung đột vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, việc ngăn chặn hiệu ứng dây chuyền lan rộng ra toàn thế giới trở thành một nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ không chỉ giữa các cường quốc mà còn từ mọi quốc gia đề cao luật pháp quốc tế và nhân phẩm con người. Cuộc chiến bùng phát tại Gaza năm 2023 đã cho thấy rõ rằng đây không còn là một cuộc xung đột mang tính khu vực đơn lẻ, mà đang để lại những hệ lụy sâu rộng về kinh tế, chính trị và an ninh toàn cầu. Dù các bên nỗ lực thúc đẩy các sáng kiến ngoại giao, thì hệ quả của nó đối với trật tự thế giới, sự vận hành của các thiết chế quốc tế và tâm lý xã hội toàn cầu có thể sẽ kéo dài và phức tạp hơn nhiều so với dự đoán ban đầu.

Trong bối cảnh đó, cộng đồng quốc tế tiếp tục phải đối mặt với những thách thức chung: từ việc ngăn chặn khủng hoảng nhân đạo ở các điểm nóng, ổn định chuỗi cung ứng lương thực và năng lượng, đến hạn chế những hệ quả an ninh tiềm ẩn có thể phát sinh ở các khu vực vốn không nằm trong tâm điểm xung đột.

Từ tinh thần đó, có thể thấy rõ hơn ý nghĩa của những nỗ lực cụ thể nhằm duy trì hòa bình, trong đó có sự tham gia chủ động và ngày càng hiệu quả của Việt Nam trong các sứ mệnh gìn giữ hòa bình của LHQ. Thời gian qua, Việt Nam không chỉ cử các sĩ quan tham mưu tới những điểm nóng như Nam Sudan hay Cộng hòa Trung Phi, mà còn thành lập và luân phiên triển khai Bệnh viện Dã chiến Cấp 2, đồng thời tích cực tham gia vào các hoạt động nhân đạo, hỗ trợ hậu cần và nâng cao năng lực tại các phái bộ.

Những bước đi ấy là minh chứng cho cam kết mạnh mẽ của Việt Nam với sứ mệnh bảo vệ hòa bình, thể hiện rõ trách nhiệm quốc tế của một quốc gia yêu chuộng hòa bình, đồng thời gửi đi thông điệp rằng đóng góp vào ổn định toàn cầu không phụ thuộc vào quy mô, mà vào thiện chí và năng lực sẵn sàng hành động. Trong một thế giới đang đối mặt với bất định ngày một lớn, chính những đóng góp thầm lặng nhưng bền bỉ như vậy mới là nền tảng cho một tương lai hòa bình – không phải dưới dạng lời kêu gọi, mà như một nghĩa vụ đạo lý cần được cùng nhau thực hiện.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/tu-gaza-nhin-ra-toan-cau-gin-giu-hoa-binh-la-trach-nhiem-chung-i773153/