Từ gian khó đến khát vọng đổi mới

4 giờ trướcBài gốc

Nhóm tác giả Báo Giáo dục và Thời đại nhận giải Nhất, Giải Báo chí “Vì sự nghiệp phát triển giáo dục TPHCM” lần thứ 3 năm 2025. Ảnh: BTC.

Hành trình 50 năm ấy được tái hiện sinh động qua loạt bài “Giáo dục TPHCM 50 năm sau ngày thống nhất đất nước” của Báo Giáo dục và Thời đại, phản ánh tinh thần tận tụy của hàng vạn nhà giáo cùng tầm nhìn chiến lược của thành phố mang tên Bác trong việc xây dựng một nền giáo dục tiên tiến, công bằng và hiện đại.

Khi người thầy viết báo

Năm 1995, TPHCM đăng ký với Bộ GD&ĐT mục tiêu hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học - một công trình mang ý nghĩa đặc biệt, nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của toàn dân và các ban, ngành theo lời kêu gọi của UBND thành phố.

Khi đó, ông Hồ Thiệu Hùng - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT kiêm Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học, trong các chuyến công tác tại quận, huyện luôn nhấn mạnh: Ngành Giáo dục phải nỗ lực để mọi trẻ em đều được đến trường, được học tập đầy đủ và tốt nghiệp tiểu học. Tinh thần ấy lan tỏa mạnh mẽ trong mỗi mùa tựu trường. Khẩu hiệu “Ngày toàn dân đưa trẻ đến trường” xuất hiện khắp các khu phố, xã, ấp, thể hiện quyết tâm của TPHCM trong hành trình phổ cập giáo dục tiểu học.

“Hổng dám đâu, em còn phải học bài” - câu hát quen thuộc trong bài thiếu nhi “Hổng dám đâu” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Hiên từng vang lên mỗi tối trong chương trình Bông Hoa Nhỏ lúc 19 giờ trên HTV những năm 1990. Đó không chỉ là giai điệu tuổi thơ, mà còn như một lời nhắc dịu dàng gửi đến học sinh về tinh thần siêng năng, tự giác học tập. Câu chuyện này được nhà giáo Lê Ngọc Điệp, nguyên Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học Sở GD&ĐT TPHCM, chia sẻ tại lễ trao Giải Báo chí “Vì sự nghiệp phát triển giáo dục TPHCM” lần thứ 3 năm 2025 (ngày 18/11).

Dưới hội trường, tiếng vỗ tay vang lên nồng nhiệt từ các đại biểu và nhà báo. Đáng chú ý, thầy Điệp cũng là một trong 5 tác giả của tuyến bài “Giáo dục TPHCM 50 năm sau ngày thống nhất đất nước”, cùng nhóm phóng viên, biên tập viên Lê Mạnh Tùng, Nguyễn Ngọc Thùy Linh, Trần Quốc Hải và Hồ Văn Phúc thuộc Cơ quan thường trú Báo Giáo dục và Thời đại tại TPHCM.

Tuyến bài gồm 7 tác phẩm, đăng trên ấn phẩm Đặc biệt tháng của Báo Giáo dục và Thời đại từ giữa tháng 2 đến đầu tháng 5/2025, đã giành giải Nhất Giải Báo chí “Vì sự nghiệp phát triển giáo dục TPHCM” lần thứ 3 năm 2025.

Nhà báo Nguyễn Anh Tú - Phó Trưởng phụ trách Cơ quan thường trú Báo Giáo dục và Thời đại tại TPHCM, cho biết, tuyến bài này thuộc loạt nội dung đặc biệt kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).

Ban Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại đã định hướng và chỉ đạo thực hiện từ rất sớm. Đội ngũ phóng viên, biên tập viên của Cơ quan thường trú tại TPHCM triển khai loạt bài với yêu cầu vừa bảo đảm độ chính xác của tư liệu lịch sử, vừa thể hiện chiều sâu phân tích và giá trị tổng kết thực tiễn.

Tập thể cán bộ, phóng viên Cơ quan thường trú Báo Giáo dục và Thời đại tại TPHCM tại lễ trao giải. Ảnh: Huyên Nguyễn.

Đại thắng Mùa Xuân 1975 đưa non sông thu về một mối, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết xây dựng một nền giáo dục thống nhất. Những năm đầu của chặng đường lịch sử này mang dấu ấn rất đặc biệt, ghi nhận những nỗ lực phi thường của ngành Giáo dục trong bối cảnh đất nước còn bộn bề khó khăn: Hậu quả chiến tranh, tình trạng bị bao vây cấm vận và nhiều hệ lụy kéo dài.

Nhà báo Lê Mạnh Tùng - biên tập viên Cơ quan thường trú Báo Giáo dục và Thời đại tại TPHCM, thông tin, tuyến bài tái hiện bức tranh giáo dục thành phố ngay sau ngày giải phóng, khi cơ sở vật chất còn nghèo nàn, đội ngũ giáo viên vừa thiếu lại chưa được đào tạo bài bản.

Cơ hội học tập còn hạn chế, đặc biệt với người dân ở vùng sâu, vùng xa. Tuy vậy, chính trong gian khó, tinh thần hiếu học và khát vọng tri thức đã thổi bùng phong trào xóa mù chữ sôi nổi, đặt nền móng cho sự chuyển mình mạnh mẽ của giáo dục. Từ những lớp học đơn sơ thuở đầu đến hệ thống trường học ngày càng hoàn thiện, giáo dục TPHCM liên tục đổi mới và phát triển.

Ấn tượng về những người thầy

Dù trực tiếp hay gián tiếp, hình ảnh những người thầy tận tụy, hết lòng vì sự nghiệp trồng người luôn hiện diện như “trái tim” của toàn tuyến bài do nhóm tác giả Báo Giáo dục và Thời đại thực hiện. Nhà giáo Nguyễn Văn Ngai, nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT, người đã sống qua thời kỳ chuyển giao đầy thử thách của ngành, bồi hồi kể lại với phóng viên Nguyễn Ngọc Thùy Linh.

Sau ngày 30/4/1975, cơ sở vật chất, trường lớp và đất đai của các trường công lập lẫn tư thục tôn giáo được bàn giao khá thuận lợi, nhưng nhiều trường ở ngoại thành vẫn chỉ là những dãy nhà cấp 4, tranh tre nứa lá, bàn ghế thiếu thốn và không đúng chuẩn. Đời sống giáo viên những năm đầu sau giải phóng vô cùng khó khăn. Thế nhưng, trong khí thế cách mạng, thầy cô vẫn kiên trì bám trường, bám lớp.

“Ngày lễ hay Chủ nhật, khoảng 70% giáo viên nội thành đạp xe ra ngoại thành để dạy học. Hai bên đường chỉ là ruộng trống, gặp mưa gió rất nguy hiểm. Giáo viên phụ đạo cho học sinh yếu không nhận tiền; học trò trả công bằng hoa màu, lúa, gà, thầy cô cũng không đòi hỏi. Lớp nào yếu môn nào, giáo viên chủ nhiệm đều nhờ đồng nghiệp hỗ trợ thêm”, thầy Ngai nhớ lại.

Vượt qua những gian khó ban đầu, giáo dục miền Nam nói chung và TPHCM nói riêng không chỉ từng bước ổn định, phát triển, mà còn nuôi dưỡng khát vọng vươn ra biển lớn. Những chuyến công tác nghiên cứu giáo dục tại các nước tiên tiến - để học hỏi mô hình, mở rộng tầm nhìn được nhà giáo Chu Xuân Thành, nguyên Trưởng phòng Giáo dục Trung học Sở GD&ĐT TPHCM, kể lại sinh động với phóng viên Thùy Linh.

Mỗi chuyến công tác đều mang đến cho nhà giáo Chu Xuân Thành những cảm nhận sâu sắc và khác biệt. “Học hỏi là cần thiết, nhưng liệu những điều mình tiếp thu có thể áp dụng tại quê nhà hay không?”, ông luôn tự vấn sau mỗi chuyến đi. Suy tư ấy không chỉ phản ánh nỗi trăn trở trước bài toán chuyển hóa kinh nghiệm quốc tế thành giải pháp phù hợp với thực tiễn Việt Nam, mà còn trở thành động lực thôi thúc ông tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của giáo dục nước nhà.

Trở thành phóng viên Báo Giáo dục và Thời đại ngay sau khi tốt nghiệp ngành Báo chí, Thùy Linh đã có nhiều kỷ niệm khó quên trong hành trình thực hiện tuyến bài. Khi đến nhà riêng nhà giáo Nguyễn Văn Ngai để phỏng vấn, cô đi cùng nhà giáo Chu Xuân Thành - đồng nghiệp cũ từng gắn bó với ngành Giáo dục TPHCM suốt nhiều thập niên. Khoảnh khắc hai nhà giáo lão thành tay bắt mặt mừng, xúc động gặp lại sau bao năm xa cách khiến nữ phóng viên trẻ 22 tuổi không khỏi bồi hồi. Thầy Ngai hiền hậu, gần gũi; còn thầy Thành trong mắt cô là hình ảnh của sự uyên bác, nghiêm cẩn và dày dạn trải nghiệm.

Phóng viên Nguyễn Ngọc Thùy Linh trong buổi phỏng vấn tại tư gia nhà giáo Nguyễn Văn Ngai. Ảnh: T.L.

Nhà giáo Chu Xuân Thành kể về quãng thời gian tham gia lực lượng thanh niên xung phong tiếp quản Thủ đô tháng 10/1954. Khi ấy, còn rất trẻ, ông cùng đội thanh niên được giao nhiệm vụ giúp người dân hiểu, tin tưởng và đồng hành với chính quyền mới.

Họ sơn lại các khẩu hiệu, biểu ngữ ở khu chợ Đồng Xuân, dọn dẹp đường phố, treo cờ hoa, dựng cổng chào để đón đoàn quân chiến thắng, biến Hà Nội thành một thành phố rực rỡ, tràn ngập niềm tự hào trong ngày giải phóng. Nghe ông kể, Thùy Linh cảm nhận rõ niềm tự hào vẫn vẹn nguyên trong giọng nói của ông, như thể mùa Thu lịch sử năm ấy chưa hề xa.

Ông từng là một trong những nhà giáo “đi B”, rời miền Bắc vào miền Nam công tác trong những năm tháng đất nước còn ngổn ngang sau chiến tranh. Nhà giáo Chu Xuân Thành kể rằng quyết định ấy đầy gian nan, nhưng hành trang mang theo khi lên đường chỉ là vài bộ tư trang và một tinh thần duy nhất: Đem tri thức đến nơi đang cần thầy, cần chữ. Ông vẫn cẩn thận lưu giữ những giấy tờ của các nhà giáo đi B và tận tình đưa cho Thùy Linh xem, như một minh chứng sống động về những năm tháng thử thách nhưng cũng vô cùng tự hào ấy.

Nhà giáo Chu Xuân Thành (trái) và nhà giáo Nguyễn Văn Ngai, hai nhân vật trong tuyến bài đoạt giải của Báo Giáo dục và Thời đại.

“Nói là phỏng vấn, nhưng thật ra tôi chỉ ngồi bên các thầy, lắng nghe họ kể về một thời gắn với bảng đen, phấn trắng, với công tác quản lý và khát vọng đổi mới giáo dục. Tôi thấy mình may mắn, vì được làm nghề, và vì còn được ghi lại ký ức của những người thầy đã lặng thầm gìn giữ ngọn lửa tri thức cho đất nước”, Thùy Linh chia sẻ.

Bức tranh tươi sáng

Từ năm 1996 đến nay, ngành Giáo dục TPHCM đã cơ bản đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng tăng của người dân. Dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, từ thiếu thốn cơ sở vật chất đến hạn chế về đội ngũ, song chính trong gian khó ấy, tinh thần trách nhiệm, sự quan tâm sâu sát của lãnh đạo thành phố cùng lòng yêu nghề, sự dấn thân của hàng vạn nhà giáo đã giúp giáo dục TPHCM vượt qua giai đoạn thử thách nhất trong chặng đường 50 năm phát triển.

Nhà giáo Lê Ngọc Điệp chia sẻ câu chuyện về phong trào phổ cập giáo dục tiểu học. Ảnh: Mạnh Tùng.

Phóng viên Hồ Văn Phúc và Trần Quốc Hải đã phác họa bức tranh tươi sáng ấy qua loạt bài phản ánh nỗ lực vượt khó của ngành Giáo dục, với trọng tâm là nâng cao dân trí và bồi dưỡng nhân tài.

Sau khi sắp xếp lại địa giới hành chính, TPHCM trở thành địa phương có quy mô giáo dục lớn nhất cả nước với hơn 3.500 trường và 2,6 triệu học sinh. Hiện nay, ngành GD-ĐT thành phố là một trong những đơn vị dẫn đầu cả nước về chất lượng giáo dục. Chất lượng và công bằng giáo dục được duy trì; công tác phổ cập từ mầm non đến phổ thông tiếp tục được bảo đảm.

Bên cạnh đó, TPHCM vẫn giữ vai trò tiên phong trong đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo; mở rộng các mô hình trường học thông minh, trường học số, trường học hạnh phúc. Thành phố cũng triển khai nhiều chương trình liên kết đào tạo, mở ra cơ hội học tập đa dạng và linh hoạt hơn cho học sinh.

Giải Báo chí ‘Vì sự nghiệp phát triển giáo dục TPHCM’ do Hội Nhà báo TPHCM, Tạp chí Giáo dục TPHCM và Sở GD&ĐT TPHCM phối hợp tổ chức. Theo Ban Tổ chức, giải thưởng lần thứ 3 năm 2025 ghi nhận sự tham gia tích cực, trách nhiệm và tâm huyết của đội ngũ nhà báo mảng giáo dục.

Trong tổng số 18 tác phẩm của 58 tác giả được trao giải, có 1 giải Nhất (thuộc về Báo Giáo dục và Thời đại), 3 giải Nhì, 5 giải Ba và 10 giải Khuyến khích. Cùng với giải Nhất ở tuyến bài ‘Giáo dục TPHCM 50 năm sau ngày thống nhất đất nước’, Báo Giáo dục và Thời đại còn được trao giải Khuyến khích với loạt bài ‘Từ gian nan đến vinh quang: Dấu ấn những thủ khoa tốt nghiệp’ của tác giả Nguyễn Ngọc Thùy Linh.

Giải thưởng là nguồn động lực lớn đối với toàn thể Cơ quan thường trú Báo Giáo dục và Thời đại tại TPHCM, bởi nó ghi nhận những nỗ lực bền bỉ của tập thể trong suốt quá trình tác nghiệp. Phần thưởng này khích lệ đội ngũ tiếp tục giữ vững tinh thần trách nhiệm, nâng cao chất lượng thông tin và bám sát thực tiễn giáo dục của thành phố.

Lê Nam

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/tu-gian-kho-den-khat-vong-doi-moi-post759389.html