Tự lực công nghệ: Trung Quốc dồn sức xây 'pháo đài' ứng phó Mỹ

10 giờ trướcBài gốc

Tên lửa đẩy CERES-1 mang theo 4 vệ tinh được phóng lên từ vùng biển gần tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc ngày 19/5/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Wall Street Journal ngày 22/5, kể từ tháng 5/2018, trong bối cảnh Mỹ bắt đầu siết chặt các biện pháp hạn chế công nghệ, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã triệu tập các nhà khoa học hàng đầu nước này tại Đại lễ đường nhân dân, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tự lực để bảo vệ an ninh kinh tế quốc gia. Kể từ thời điểm đó, Trung Quốc đã khởi động một chiến dịch mạnh mẽ nhằm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ và nguồn lực bên ngoài, xây dựng một "pháo đài" vững chắc để đối phó với những thách thức từ cuộc chiến thương mại và các chính sách ngăn chặn từ phương Tây.

Cuộc đua công nghệ và kinh tế

Trung Quốc đã đạt được những bước tiến đáng kể trong nhiều lĩnh vực chiến lược. Các công ty xe điện (EV) của nước này hiện nằm trong số những doanh nghiệp hàng đầu thế giới. Trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), các startup Trung Quốc đang cạnh tranh trực tiếp với những gã khổng lồ như OpenAI và Google. Ngành sinh học đang đẩy mạnh nghiên cứu dược phẩm, và các nhà máy đang được trang bị robot tiên tiến. Trên biển, tàu chở hàng Trung Quốc chiếm ưu thế trong vận tải toàn cầu, trong khi hàng trăm vệ tinh đã được phóng lên không gian để giám sát mọi ngóc ngách của Trái đất.

Những thành công này không chỉ giúp củng cố Trung Quốc mà còn giảm sự phụ thuộc vào thế giới bên ngoài. Tổng lượng nhập khẩu của Trung Quốc đã giảm xuống dưới 18% GDP vào năm 2023, so với khoảng 22% một thập kỷ trước đó. Tuy nhiên, việc tự chủ hoàn toàn là một thách thức lớn do quy mô dân số khổng lồ và nhu cầu nhập khẩu hàng hóa lên tới hơn 2,5 nghìn tỷ USD vào năm ngoái, trong đó có 164 tỷ USD từ Mỹ.

Giới lãnh đạo Trung Quốc dường như tin rằng hệ thống xã hội chủ nghĩa và kế hoạch nhà nước của nước này phù hợp để chiến thắng trong cuộc đua công nghệ tương lai, cho phép nhà nước tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực ưu tiên. Trước cả khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phát động cuộc chiến thương mại vào năm 2018, Trung Quốc đã có chính sách "Made in China 2025" (năm 2015) nhằm xác định 10 lĩnh vực ưu tiên quốc gia, bao gồm robot, hàng không vũ trụ và xe năng lượng mới.

Trung Quốc cũng đã đầu tư một khoản tiền khổng lồ vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Năm ngoái, con số này đạt 500 tỷ USD, gấp ba lần so với năm 2012 khi ông Tập Cận Bình nhậm chức. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), chi tiêu R&D của Trung Quốc, khi điều chỉnh theo sức mua tương đương, gần bằng Mỹ.

Đầu tư vào AI là một trọng tâm lớn. Một nghiên cứu năm ngoái cho thấy các quỹ đầu tư mạo hiểm của Chính phủ Trung Quốc đã rót gần 200 tỷ USD vào 9.600 công ty AI từ năm 2000 đến năm 2023. Các quỹ đầu tư địa phương cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các công ty như Zhipu AI, một trong những đối thủ cạnh tranh AI của Trung Quốc với các công ty Mỹ.

Từ xe điện, AI đến vệ tinh và robot, Trung Quốc đang đổ vốn khổng lồ để giảm phụ thuộc phương Tây và củng cố vị thế cường quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Tăng cường năng lực sản xuất và củng cố sức mạnh

Sự phát triển công nghệ của Trung Quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ năng lực sản xuất của đất nước. Các công ty Trung Quốc đã mua số lượng robot công nghiệp nhiều hơn tổng số robot của phần còn lại của thế giới cộng lại, cho phép các chủ nhà máy thử nghiệm các nhà máy tự động hóa cao. Đến năm 2023, các nhà sản xuất robot Trung Quốc đã chiếm gần một nửa thị trường nội địa, so với ba phần tư số robot được lắp đặt tại Trung Quốc đến từ các nhà sản xuất nước ngoài trong phần lớn thập kỷ trước.

Trong lĩnh vực robot hình người, các công ty Trung Quốc như UBTech đang cạnh tranh với Tesla của tỷ phú Elon Musk, với hơn 90% nhà cung cấp của UBTech có trụ sở tại Trung Quốc, cho thấy một hệ sinh thái nhà cung cấp nội địa đang phát triển mạnh mẽ.

Chiến dịch tự cung tự cấp còn mở rộng đến các lĩnh vực nhạy cảm như năng lượng hạt nhân. Tại nhà máy điện hạt nhân Sanmen, hai lò phản ứng mới nhất sẽ hoàn toàn là sản phẩm của Trung Quốc, được gọi là Hualong One. Điều này giúp Bắc Kinh kiểm soát tốt hơn chi phí và thời gian xây dựng, đồng thời loại bỏ rủi ro Mỹ có thể từ chối bán thêm lò phản ứng trong tương lai. Sự phối hợp hiệu quả giữa chính phủ, nguồn tài chính sẵn có từ các ngân hàng nhà nước và chuỗi cung ứng hạt nhân phát triển cao đã giúp Trung Quốc xây dựng một số lò phản ứng Hualong One trong khoảng 5 đến 6 năm, nhanh hơn nhiều so với các dự án tương tự ở Mỹ.

Trong nhiều lĩnh vực mới nổi, Trung Quốc còn khuyến khích các công ty cạnh tranh lẫn nhau để tăng hiệu quả và đổi mới sáng tạo. Hai nhà sản xuất pin hàng đầu là Contemporary Amperex Technology (CATL) và BYD, dù nhận được hàng tỷ USD trợ cấp, cũng đã chi hơn 20 tỷ USD cho R&D, dẫn đến việc phát triển hệ thống sạc nhanh xe điện chỉ trong 5 phút.

Trong phát triển không gian, Trung Quốc tập trung cải thiện các vệ tinh chụp ảnh và dữ liệu cho cả ngành dân sự và quốc phòng. Năm ngoái, các công ty Trung Quốc đã giành được 5 trên 11 giải thưởng hàng đầu trong bảng xếp hạng các hệ thống vệ tinh thương mại tốt nhất thế giới của các nhóm nghiên cứu Mỹ. Công ty Chang Guang Satellite Technology, với 117 vệ tinh đã ở trên quỹ đạo, có thể quan sát bất kỳ điểm nào trên Trái đất tới 40 lần một ngày, được một số người dùng Trung Quốc tuyên bố đã sử dụng để theo dõi máy bay ném bom tàng hình mới nhất của Mỹ.

Trung Quốc cũng đang tích lũy trữ lượng ngô khổng lồ, chiếm khoảng hai phần ba trữ lượng toàn cầu dù chỉ chiếm 17% dân số thế giới, và đã xây dựng các kho dự trữ dầu và kim loại lớn. Nước này đang mở rộng việc sử dụng đồng nhân dân tệ trong thương mại quốc tế và phát triển các giải pháp thay thế cho các hệ thống thanh toán tài chính phương Tây. Bộ Quốc phòng Mỹ ước tính Trung Quốc đã tăng gấp ba kho dự trữ đầu đạn hạt nhân lên hơn 600 trong những năm gần đây.

Năng lực đóng tàu của Trung Quốc cũng là một minh chứng rõ ràng cho sự phát triển vượt bậc. Năm ngoái, các xưởng đóng tàu Trung Quốc đã cung cấp 53% trọng tải toàn cầu, so với chỉ 8% vào năm 2002. Năng lực này đã giúp Trung Quốc xây dựng lực lượng hải quân lớn nhất thế giới với hơn 370 tàu chiến và tàu ngầm.

Mặc dù có những tiến bộ đáng kinh ngạc, Trung Quốc vẫn đối mặt với những thách thức kinh tế to lớn, với tốc độ tăng trưởng chậm lại và nỗi lo ngày càng tăng về mức sống có thể không theo kịp Mỹ. Các nhà kinh tế cho rằng các vấn đề cấu trúc như mức nợ cao và giá bất động sản giảm đang lấn át lợi ích từ những cải tiến công nghệ. Việc phân bổ tiền không hiệu quả đã góp phần làm chậm tốc độ tăng trưởng năng suất.

Theo các nhà kinh tế tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nếu không có cải cách, Trung Quốc có thể chỉ duy trì được mức tăng trưởng GDP trung bình là 2,8% từ năm 2031-2040, so với mức trung bình khoảng 6% trong thập kỷ qua. "Ở mọi quốc gia, ngay cả một quốc gia rộng lớn như Trung Quốc, tài nguyên đều có hạn. Nếu chúng được sử dụng không hiệu quả, điều này sẽ kìm hãm mức sống trong dài hạn", nhà kinh tế Lee Branstetter của Carnegie Mellon nhận định.

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/tu-luc-cong-nghe-trung-quoc-don-suc-xay-phao-dai-ung-pho-my-20250522213045744.htm