Từ Martin Luther King đến Charlie Kirk: Ám sát chính trị và vòng xoáy chia rẽ nước Mỹ

3 giờ trướcBài gốc

Ngày 4/4/1968 đã trở thành dấu mốc tang thương trong lịch sử của "Xứ cờ hoa", khi nhà hoạt động xã hội da màu nổi tiếng Martin Luther King Jr. - biểu tượng của phong trào dân quyền, ngã xuống bởi một viên đạn ám sát. Trước nước Mỹ đang bàng hoàng trong nỗi đau và sự phẫn nộ, từ Indianapolis, Thượng nghị sĩ Robert F. Kennedy, khi ấy đang tranh cử Tổng thống, đã lập tức lên tiếng kêu gọi người dân cần phải soi lại mình và tìm con đường vượt lên trên bạo lực.

“Có lẽ chúng ta nên tự hỏi: chúng ta là một quốc gia như thế nào và muốn đi về đâu", ông nói.

Thượng nghị sĩ Robert F. Kennedy. Ảnh: Express

Ông Kennedy thẳng thắn thừa nhận rằng, nỗi đau cùng khát vọng trả thù có thể dễ dàng che mờ lý trí của mỗi một người dân Mỹ, song ông khẳng định không thể và không bao giờ được phép lấy bạo lực để đáp trả bạo lực.

Bài diễn văn ấy được coi là một trong những khoảnh khắc hùng biện vĩ đại nhất của ông Kennedy. Thế nhưng, chỉ vài ngày sau, bạo loạn và cướp bóc bùng nổ tại hơn 100 thành phố trên khắp nước Mỹ và chính ông Kennedy cũng bị ám sát vào tháng 6 cùng năm.

Gần 6 thập kỷ trôi qua, nước Mỹ lại rúng động bởi một bi kịch khác: vụ ám sát Charlie Kirk, nhà hoạt động bảo thủ 31 tuổi, ngay trong khuôn viên một trường đại học ở Utah. Khác biệt về lý tưởng, hai nhân vật này dường như không có điểm chung, ngoại trừ một điều: họ hai đều bị sát hại trong thời điểm nước Mỹ có nhiều biến động rối ren.

Di sản gây tranh cãi của Charlie Kirk

Đối với phe cánh hữu, ông Kirk là nguồn cảm hứng cho một thế hệ Cộng hòa mới. Đối với phe tả, ông là gương mặt gây chia rẽ, công kích quyền công dân, quyền của người chuyển giới, phụ nữ và Hồi giáo. Vụ ám sát khiến xã hội Mỹ chia rẽ sâu hơn. Tổng thống Trump đổ lỗi cho cánh tả, Quốc hội nổ ra những cuộc công kích lẫn nhau, trong khi mạng xã hội ngập tràn cụm từ “nội chiến”. Các nhân vật chỉ trích ông Kirk lập tức trở thành mục tiêu bị công kích bởi lượng lớn những người hâm mộ ông.

Thống đốc Spencer Cox của Utah – một đảng viên Cộng hòa, đã lên tiếng kêu gọi hạ nhiệt tình hình, nhấn mạnh rằng đây không chỉ là cuộc tấn công vào một cá nhân, mà là “cuộc tấn công vào tất cả chúng ta”. Ông cảnh báo: cái chết của ông Kirk, một người từng kịch liệt bảo vệ tự do ngôn luận, lại khiến nhiều người Mỹ lo sợ rằng chính họ sẽ không còn có thể cất tiếng nói.

Nhưng di sản mà đồng minh của Tổng thống Mỹ Trump để lại cũng gây ra nhiều tranh cãi. Ông Kirk từng công khai chỉ trích Martin Luther King Jr. là “người tồi tệ”, coi Đạo luật Dân quyền là một “sai lầm lớn”. Ông cũng khẳng định Hồi giáo “không phù hợp với văn minh phương Tây”, cáo buộc “các nhà tài trợ Do Thái” tiếp tay cho chủ nghĩa cực đoan qua giáo dục đại học, điện ảnh và các tổ chức phi lợi nhuận.

Trong bối cảnh đó, giới học giả đang nhắc lại câu hỏi của sử gia Jon Meacham rằng, liệu một tội ác chính trị có trở thành ngòi nổ cho nhiều tội ác khác, hay nó sẽ thức tỉnh người Mỹ nhớ rằng họ phải học cách chung sống với những người mà mình căm ghét, mà không cần đến bạo lực?

Trong mắt hàng ngàn sinh viên bảo thủ trẻ tuổi tại các trường đại học Mỹ, Charlie Kirk chẳng khác nào một “ngôi sao lớn”. Ông là một diễn giả đầy năng lượng, luôn sẵn sàng bước vào những cuộc tranh luận gay gắt với những sinh viên mang tư tưởng cánh tả. Tại Đại hội Đảng Cộng hòa năm 2024, ông tuyên bố: “Đảng Dân chủ đã rót hàng trăm tỷ USD cho người nhập cư bất hợp pháp và cho các quốc gia khác, trong khi Thế hệ Z phải chắt chiu từng đồng, không bao giờ có thể sở hữu nhà, không thể lập gia đình và rồi phải làm việc cho đến chết mà không có con".

Ông Charlie Kirk trước thời điểm bị ám sát Ảnh: Reuters

Ông Brad Parscale, giám đốc chiến dịch đầu tiên của Tổng thống Donald Trump năm 2020, coi ông Kirk là một nhân vật “yêu nước Mỹ và thực sự đáng chú ý”. Ông nhớ lại lần gặp gỡ năm 2018, khi ông Kirk – nhà sáng lập tổ chức thanh niên bảo thủ Turning Point USA – ngỏ ý muốn tham gia trực tiếp vào chiến dịch tranh cử của ông Trump.

Khi đó, ông Parscale đã khuyên ông Kirk nên chọn con đường độc lập: “Hãy tự đi theo hướng của mình và anh sẽ giúp Tổng thống (Trump) nhiều hơn gấp trăm lần. Chiến dịch sẽ chỉ kìm chân anh. Anh có thể vươn xa hơn thế này". Quả đúng như vậy, ông Kirk đã xây dựng một phong trào trẻ trung và đầy sức hút, vượt ra ngoài biên giới của bất kỳ chiến dịch cá nhân nào.

Nhưng với Dan T. Carter – tác giả cuốn “Chính trị của Cơn thịnh nộ: George Wallace, Nguồn gốc của Chủ nghĩa Bảo thủ Mới và Sự chuyển đổi của Chính trị Mỹ”, di sản của ông Kirk lại được nhìn dưới lăng kính u ám hơn. Ông coi nhân vật này là một “thế lực đen tối” trong nền chính trị Mỹ.

"Vụ ám sát ông ấy là một bi kịch, nhưng sẽ sai lầm nếu ta nhìn nhận ông như một nhân vật có đóng góp tích cực và có công củng cố nền dân chủ", ông Carter nhận định.

Một con đường vượt lên trên bạo lực

Giám mục Mariann Edgar Budde của Giáo phận Episcopal Washington – người từng khiến Tổng thống Trump phẫn nộ khi kêu gọi ông thể hiện lòng thương xót với người nhập cư và cộng đồng LGBTQ ngay sau lễ nhậm chức lần thứ hai, lại có quan điểm ôn hòa hơn. Theo bà, sự phẫn nộ từ những người đau buồn trước cái chết của ông Kirk là điều dễ hiểu, nhưng cũng cần có không gian cho mọi sắc thái cảm xúc.

“Đây là lúc những người yêu mến và ngưỡng mộ Charlie Kirk được bày tỏ sự tiếc thương công khai. Với những ai từng bị tổn thương bởi quan điểm của ông, hãy coi đây là thời điểm để khoan dung", bà Budde nói.

Ở một góc nhìn khác, Dannagal Goldthwaite Young, Giáo sư truyền thông tại Đại học Delaware, người chuyên nghiên cứu về tâm lý dư luận, nhận thấy báo chí chính thống đã cố tình tiết chế khi đưa tin về cái chết của ông Kirk. “Mọi người đều ý thức rằng đây là một thời khắc mong manh, đất nước như một thùng thuốc súng. Các nhà báo hiểu rằng họ có trách nhiệm hạ nhiệt tình hình", bà Young nói.

Dẫu vậy, giữa làn sóng phẫn nộ và chỉ trích, Giáo sư Young vẫn giữ lạc quan. Từ kinh nghiệm nghiên cứu dư luận, bà tin rằng công chúng Mỹ đã mệt mỏi với bạo lực chính trị: “Tôi biết điều mà người dân thực sự mong muốn. Người Mỹ, nhìn chung, phản đối những khoảnh khắc như thế này. Họ phát ốm vì bạo lực".

Cùng ngày công bố việc bắt giữ nghi phạm sát hại Charlie Kirk, Thống đốc Utah Spencer Cox đã gửi một thông điệp thẳng thắn tới thế hệ trẻ. Ông thừa nhận, có người yêu mến Kirk, cũng có người căm ghét ông.

Nhưng trên hết, ông vẫn nhắc lại tuyên bố của ông Kirk: “Charlie từng nói: ‘Hãy tha thứ cho kẻ thù của mình; không gì khiến chúng khó chịu bằng điều đó’. Gửi những người bạn trẻ của tôi, các bạn đang thừa hưởng một đất nước mà chính trị giống như một cơn thịnh nộ. Dường như giận dữ là lựa chọn duy nhất. Nhưng qua những lời ấy, chúng ta được nhắc rằng vẫn còn một con đường khác".

“Thế hệ trẻ có cơ hội để xây dựng một nền văn hóa khác, hoàn toàn khác, so với thực tại bạo lực mà chúng ta đang phải đối diện", ông Cox nhấn mạnh.

Diệp Thảo/VOV.VN (Tổng hợp) Theo The New Yorsk Times

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/tu-martin-luther-king-den-charlie-kirk-am-sat-chinh-tri-va-vong-xoay-chia-re-nuoc-my-post1229935.vov