Từ 'Mưa đỏ' đến nghịch lý phòng vé: Điện ảnh Việt cần gì để phát triển bền vững?

6 giờ trướcBài gốc

Ngày 25/10, tại Hà Nội, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học "Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp".

Sự kiện thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà quản lý, nhà nghiên cứu, văn nghệ sĩ, doanh nhân, giảng viên các trường đại học, viện nghiên cứu.

Toàn cảnh Hội thảo khoa học "Phát triển thị trường nghệ thuật ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp". (Ảnh: BTC).

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Đỗ Thị Thanh Thủy - Trưởng ban Nghiên cứu Văn hóa, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho biết, những năm gần đây, thị trường nghệ thuật Việt Nam đã từng bước hình thành và phát triển, với các sản phẩm, dịch vụ ngày càng phong phú về nội dung và hình thức, đáp ứng nhu cầu đa dạng của công chúng, đồng thời bước đầu vươn ra thị trường quốc tế.

Tuy nhiên, quá trình phát triển này vẫn đang ở giai đoạn ban đầu, còn tồn tại nhiều điểm nghẽn, hạn chế về thể chế, cơ chế quản lý, hạ tầng, nguồn lực và tính liên kết trong hệ sinh thái nghệ thuật.

Điều này đòi hỏi Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý, đồng thời thiết lập và bảo đảm sự đồng bộ giữa các thành tố, cấu trúc thị trường.

Qua đó, hướng tới xây dựng thị trường nghệ thuật Việt Nam chuyên nghiệp, lành mạnh và bền vững, thúc đẩy sự liên thông trong chuỗi chu trình sản xuất, tạo hệ sinh thái gắn kết giữa các chủ thể và tác nhân liên quan, nâng cao giá trị đa chiều và sức lan tỏa của nghệ thuật Việt Nam trong bối cảnh kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và kỷ nguyên kỹ thuật số.

PGS.TS Đỗ Thị Thanh Thủy - Trưởng ban Nghiên cứu Văn hóa, Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam chủ trì hội thảo. (Ảnh: BTC).

Tại hội thảo, các đại biểu tập trung trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn, kinh nghiệm quốc tế và những bài học có thể vận dụng trong điều kiện Việt Nam thuộc các lĩnh vực: Điện ảnh, hội họa và các chương trình, sự kiện âm nhạc trực tiếp.

Nghịch lý của phim điện ảnh Việt

Trình bày tham luận tại hội thảo, nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2025, phòng vé trong nước đã thu về 3.017 tỷ đồng, tăng gần 270 tỷ đồng so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong giai đoạn này, có khoảng 130 phim được phát hành tại rạp, trong đó 19 phim Việt, thuộc các thể loại như: Kinh dị, tâm lý, tình cảm, gia đình, hoạt hình và hành động.

Mặc dù chỉ chiếm chưa đến 1/6 tổng số phim phát hành, phim Việt lại mang về 1.800 tỷ đồng (tương đương 72 triệu USD), chiếm 67% thị phần. Đáng chú ý, 8 trong số 10 phim có doanh thu cao nhất nửa đầu năm 2025 là phim nội địa.

Tính đến tháng 10, điện ảnh Việt đã có 13 phim Việt đạt doanh thu trên 100 tỷ đồng. Trong đó, có 5 phim top phim ăn khách nhất thời đại.

Nhà báo - nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm. (Ảnh: BTC).

Ông Lâm đánh giá, đây là cột mốc chưa từng có trong nhiều năm gần đây và dự đoán, năm nay, doanh thu phòng vé sẽ chạm mốc 6.000 tỷ đồng. Năm ngoái, doanh thu phòng vé tại Việt Nam đạt khoảng 4.700 tỷ đồng.

Cũng theo nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm, 2025 là một năm đặc biệt của thị trường điện ảnh Việt Nam khi có 3 bộ phim thuộc thể loại chiến tranh hoặc lấy cảm hứng từ những sự kiện có thật trong lịch sử, xã hội Việt Nam ăn khách lớn tại phòng vé và lập nên nhiều kỷ lục mới.

Đó là "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối" (hơn 172 tỷ đồng) của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, "Mưa đỏ" (gần 714 tỷ đồng) của đạo diễn Đặng Thái Huyền và "Tử chiến trên không" (gần 248 tỷ đồng) của đạo diễn Hàm Trần.

Nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm cho rằng những con số kể trên cũng cho thấy thị trường phim nội địa rất mạnh. Ông dự đoán thị trường Việt Nam vẫn còn cơ hội phát triển trong 5-10 năm nữa.

Tuy nhiên, ông Lê Hồng Lâm cho rằng sau loạt phim thành công kể trên, có rất nhiều bộ phim doanh thu chỉ vài trăm tỷ đồng.

"Thực trạng này cho thấy một sự phát triển không lành mạnh. Bởi kinh phí trung bình các phim được sản xuất tại Việt Nam dao động từ 15-20 tỷ đồng. Những bộ phim như "Mưa đỏ" có kinh phí có thể lên đến gần 100 tỷ đồng. Nhưng doanh thu giữa các phim lại có sự chênh lệch quá lớn", ông Lâm bày tỏ.

Một số hình ảnh trong phim "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối", "Mưa đỏ", "Tử chiến trên không".

Đề xuất giải pháp để điện ảnh tiếp đà phát triển, ông Lâm nêu 3 ý chính.

Cụ thể, từ thành công của ba bộ phim "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối", "Mưa đỏ", "Tử chiến trên không" các hãng phim Nhà nước nên nắm bắt thời cơ này. Cơ quan quản lý văn hóa cũng nên có những chính sách đầu tư mới cho điện ảnh để không bỏ lỡ thời cơ vàng này giúp điện ảnh Việt tăng trưởng.

Bên cạnh đó, ông Lâm cho rằng, hợp tác sản xuất quốc tế vẫn là một giải pháp hiệu quả đối với điện ảnh Việt.

"Nhiều bộ phim hợp tác với Hàn Quốc đã gặt hái được những thành công đáng khích lệ, như "Mang mẹ đi bỏ".

Việt Nam còn được hưởng lợi từ công nghệ làm phim hiện đại và mạng lưới toàn cầu của Hàn Quốc, trong khi Hàn Quốc tận dụng được thị trường tăng trưởng mạnh và nguồn nhân lực địa phương, một mô hình hợp tác đôi bên cùng có lợi", ông Lâm nêu ví dụ.

Ngoài ra, ông Lê Hồng Lâm cũng lưu ý, điện ảnh Việt thường chậm hơn điện ảnh Trung Quốc hoặc Hàn Quốc khoảng 10-20 năm. Chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng chính sách "đi trước đón đầu" để giữ chân khán giả, bằng việc nhìn vào bài học thực tế của các nền điện ảnh nước bạn.

Làm gì để thị trường điện ảnh Việt Nam phát triển bền vững?

Ông Đỗ Quốc Việt, Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh (thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cũng đồng quan điểm với nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm là: Phim điện ảnh Việt đang có sự phát triển không lành mạnh, vì có sự chênh lệch doanh thu.

Phân tích sâu hơn, ông Việt đánh giá, sự phát triển của điện ảnh Việt vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

Hiện nay, thị trường tập trung chủ yếu ở đô thị lớn, dòng phim nghệ thuật và thiếu nhi thiếu quan tâm, vi phạm bản quyền diễn biến phức tạp, nguồn nhân lực chưa đáp ứng hội nhập, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt từ phim ngoại nhập và nền tảng xuyên biên giới (OTT).

Nhìn về tương lai, ông Đỗ Quốc Việt kỳ vọng điện ảnh Việt Nam sẽ tiếp tục mở rộng quy mô thị trường nhờ phục hồi rạp chiếu, mở rộng nền tảng số, và nhu cầu giải trí tăng cao khi Việt Nam hướng tới nền kinh tế thu nhập cao.

Đa dạng hóa sản xuất – từ phim thương mại, độc lập đến hợp tác quốc tế - sẽ giúp giữ bản sắc dân tộc đồng thời hòa nhập toàn cầu. Chuyển đổi số với công nghệ AI, VFX, VR/AR sẽ mở ra không gian sáng tạo mới, thay đổi phương thức phát hành và phổ biến phim.

Ngành sẽ trở thành trụ cột công nghiệp văn hóa, đóng góp kinh tế, quảng bá hình ảnh quốc gia và ngoại giao văn hóa.

Tuy nhiên, để thị trường điện ảnh Việt Nam phát triển bền vững, hội nhập quốc tế nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc, ông Việt cho rằng chúng ta cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.

Ông Đỗ Quốc Việt, Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: BTC).

Từ thực trạng trên, Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh đề xuất 8 giải pháp cụ thể.

Trước tiên là, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người xem để phát triển thị trường. Hoạt động này có thể thực hiện bằng cách tuyên truyền pháp luật và trách nhiệm thông qua tài liệu dễ hiểu, hội thảo, khóa học ngắn hạn hoặc hợp tác báo chí, truyền thông.

Ngoài ra, có thể thực hiện các chiến dịch truyền thông số như xây dựng website quản lý cung cấp thông tin nền tảng hợp pháp, danh sách phim, tạo kênh tương tác với doanh nghiệp, người xem...

Ông Đỗ Quốc Việt cho rằng cần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và xây dựng chính sách quản lý phù hợp với tình hình mới.

Trong đó, Luật Điện ảnh 2022 cần có các văn bản hướng dẫn cụ thể hơn về phát hành phim trực tuyến, cơ chế kiểm duyệt trên OTT, xử lý vi phạm bản quyền.

Có chính sách hỗ trợ (incentive) doanh nghiệp, nhà sản xuất phim, chính sách hoàn thuế khi sản xuất phim, quay phim sử dụng bối cảnh tại Việt Nam...

Cùng với đó là hoàn thiện, triển khai vận hành Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh trên cơ sở là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách để thúc đẩy phát triển điện ảnh.

Ngoài ra, cần tăng cường chống vi phạm bản quyền. Chúng ta có thể sử dụng công nghệ blockchain, watermark để xác định bản quyền đồng thời ngăn chặn, xử lý nghiêm và triệt để những website phổ biến phim lậu. Đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng, của người xem về ý thức tôn trọng bản quyền, trân trọng sự sáng tạo, sản phẩm trí tuệ.

Việc phát triển cơ sở hạ tầng và thị trường điện ảnh cũng được ông Đỗ Quốc Việt nhấn mạnh. Ở đó, cần có chính sách khuyến khích đầu tư xây dựng rạp, cụm rạp tại các tỉnh miền núi, nông thôn. Thay vì chỉ tập trung ở đô thị lớn để vừa mở rộng thị trường, thúc đẩy phát triển và vừa nâng cao khả năng tiếp cận văn hóa của người dân.

Ngoài ra, hoạt động đầu tư xây dựng trường quay hiện đại, đổi mới công nghệ để tận dụng lợi thế của ngành nghệ thuật tổng hợp như thực tế ảo, âm thanh vòm lập thể... thúc đẩy phát triển thị trường phổ biến trực tuyến cũng là giải pháp để phát triển cơ sở hạ tầng và thị trường điện ảnh.

Chính sách đầu tư và huy động nguồn lực xã hội hóa, phát triển nguồn nhân lực điện ảnh cũng cần được chú trọng.

Để hiện thực giải pháp này, ông Đỗ Quốc Việt đề xuất, các cơ sở đào tạo chuyên môn sâu về nghệ thuật điện ảnh như Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, TP.HCM cần đổi mới về mô hình đào tạo, cải tiến chương trình theo chuẩn quốc tế song song với việc hiện đại hóa trang thiết bị phục vụ công tác giảng dạy và thực hành.

Cùng với đó, hoạt động hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng mới, xây dựng đội ngũ chuyên gia quản lý điện ảnh cũng là những giải pháp thiết thực.

Ngoài ra, ông Đỗ Quốc Việt đề xuất việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và phân tích dữ liệu.

Để thị trường điện ảnh Việt Nam phát triển bền vững, ông Việt cho rằng cần xây dựng chiến lược truyền thông và thương hiệu điện ảnh quốc gia, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế.

"Điện ảnh Việt Nam cần được định vị không chỉ là một ngành nghệ thuật mà còn là một ngành công nghiệp văn hóa, ngành kinh tế sáng tạo – đóng góp cho phát triển văn hóa, kinh tế và quảng bá hiệu quả hình ảnh quốc gia", Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh nói.

Dung Nguyễn

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/tu-mua-do-den-nghich-ly-phong-ve-dien-anh-viet-can-gi-de-phat-trien-ben-vung-19225102517141274.htm