Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng ví tự phê bình và phê bình giống như việc "rửa mặt hằng ngày". Kế thừa và phát triển tư tưởng đó, các dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng nhấn mạnh yêu cầu phải "tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác kiểm điểm, phê bình, tự phê bình".
Điều này cho thấy, Đảng ta luôn nhìn thẳng vào sự thật. Bởi trên thực tế, như chính dự thảo văn kiện đã chỉ rõ, tự phê bình và phê bình ở không ít nơi còn hình thức, tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm còn diễn ra, tính chiến đấu còn thấp. Một nghịch lý được các chuyên gia chỉ ra, đó là dù nguyên tắc này rất rõ ràng và được đa số cán bộ, đảng viên thấu hiểu, nhưng việc áp dụng vào thực tế lại vô cùng khó khăn.
Bà Nguyễn Thị Vân Hằng - Phó Hiệu trưởng Trường Chính trị tỉnh Lào Cai
Theo bà Nguyễn Thị Vân Hằng, Phó Hiệu trưởng Trường Chính trị tỉnh Lào Cai, vấn đề không nằm ở chỗ không hiểu, mà là ở chỗ có dám làm hay không: "Bản chất người ta không muốn thực hiện nó, chứ không phải không hiểu. Tức là đều hiểu, nhưng trong quá trình thực hiện ấy, người ta có thể ngại va chạm, ngại nói ra những suy nghĩ của mình, ngại phê bình người khác và cũng ngại ngay cả việc tự phê bình bản thân mình. Tức là chưa có một sự quyết liệt trong thực hiện tự phê bình và phê bình".
Rõ ràng, tâm lý e dè, ngại va chạm đã tạo ra một "vùng an toàn" giả tạo, làm suy giảm sức chiến đấu của tổ chức đảng. Và sự suy yếu của một nguyên tắc sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ công tác xây dựng Đảng.
Bởi theo bà Nguyễn Thị Vân Hằng, 5 nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Đảng, gồm tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình, đoàn kết thống nhất, gắn bó mật thiết với nhân dân và hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật, có mối quan hệ biện chứng, hỗ trợ chặt chẽ lẫn nhau.
Bà Nguyễn Thị Vân Hằng khẳng định: "Tức là năm nguyên tắc này phải được thực hiện đồng thời, khi cả năm nguyên tắc đều thực hiện tốt thì nguyên tắc nọ sẽ bổ trợ cho nguyên tắc kia và ngược lại".
Vậy, làm thế nào để phá vỡ rào cản tâm lý, đưa nguyên tắc tự phê bình và phê bình đi vào thực chất? Theo bà Hoàng Thị Kim Thanh, Phó Trưởng khoa Xây dựng Đảng, Trường Chính trị tỉnh Lào Cai, giải pháp phải bắt đầu từ vai trò của người đứng đầu và việc tạo ra một môi trường dân chủ thực sự.
"Đầu tiên phải là xuất phát từ nhận thức của những người đứng đầu, đặc biệt đối với tổ chức Đảng là Bí thư, phải quyết liệt, rõ ràng. Cái thứ hai là chất lượng sinh hoạt chi bộ, làm sao để người ta dám nói ra, người ta dám đứng lên để đấu tranh. Vậy thì thay vào đó mình cũng lại phải có cơ chế, làm thế nào để người ta không sợ?", bà Hoàng Thị Kim Thanh nhấn mạnh.
Bà Hoàng Thị Kim Thanh - Phó Trưởng khoa Xây dựng Đảng, Trường Chính trị tỉnh Lào Cai
"Làm thế nào để người ta không sợ?" - câu hỏi đó cũng chính là yêu cầu cấp thiết đặt ra. Để hiện thực hóa điều đó, không cần những giải pháp đâu xa vời. Bà Hoàng Thị Kim Thanh cho rằng, chỉ cần thực hiện nghiêm túc các quy định hiện hành, đặc biệt là nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát, để biến việc làm tốt nguyên tắc này trở thành một phong trào sâu rộng.
Bà Hoàng Thị Kim Thanh cho rằng: "Từ cá nhân, tổ chức, đơn giản như đối với sinh hoạt chi bộ, trong sinh hoạt chi bộ thì có sinh hoạt thường kì và sinh hoạt chuyên đề. Nếu như làm đúng, làm theo kế hoạch, có kiểm tra giám sát thì đảm bảo sẽ có kết quả. Tuy nhiên, trên thực tế không có nhiều tổ chức Đảng thực sự quyết liệt, mà thường theo thời điểm, thời vụ".
Và một trong những đổi mới quan trọng về tư duy, theo các chuyên gia, là phải hiểu đúng và đầy đủ bản chất của tự phê bình và phê bình. Đó không chỉ là việc chỉ ra khuyết điểm, mà còn là để phát hiện, nhân rộng những điều tốt đẹp.
Bà Nguyễn Thị Vân Hằng phân tích: "Không phải tự phê bình, phê bình là chỉ chỉ ra khuyết điểm mà phải thấy được cái tích cực, sự tiến bộ hay là mô hình hay, cách làm hay, để từ đó đó nhân rộng. Tức là phải lấy xây làm gốc".
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, mục đích của phê bình cốt là để "giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ". Đó mới chính là cái đích nhân văn của tự phê bình và phê bình, chứ không phải để "bới lông tìm vết", trù dập lẫn nhau.
Hy vọng rằng, với sự quyết tâm chính trị cao, cùng những giải pháp đồng bộ được cụ thể hóa trong Văn kiện Đại hội XIV, công tác tự phê bình và phê bình sẽ có những chuyển biến mạnh mẽ, thực chất, góp phần xây dựng Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với niềm tin của nhân dân.
An Kiên/VOV-Tây Bắc