Từ thiện mùa bão lũ: Lòng tốt cần đi cùng trách nhiệm

21 giờ trướcBài gốc

Nhiều năm nay, từ thiện mùa bão đã trở thành một phản xạ cộng đồng. (Ảnh: Nhật Anh)

Mỗi mùa bão về, nhìn những mái nhà trơ khung, những cánh đồng chìm trong nước, ai cũng thấy lòng mình xót xa. Từ miền Trung đến miền Bắc, những vùng đất oằn mình trong giông gió luôn trở thành tâm điểm của lòng nhân ái - hàng trăm chuyến xe cứu trợ nối đuôi nhau, hàng ngàn tấm lòng gom góp tiền, gạo, áo quần gửi đi. Nhưng giữa biển tình ấy, có một câu hỏi cần được đặt lại: từ thiện là cứu người hay cứu cảm xúc của chính mình? Và trách nhiệm xã hội, đặc biệt của những người có tầm ảnh hưởng, đang được thực hiện như thế nào?

Nhiều năm nay, từ thiện mùa bão đã trở thành một phản xạ cộng đồng. Khi bão đến, mạng xã hội dậy sóng kêu gọi quyên góp, hàng hóa ùn ùn gửi về vùng lũ. Hành động ấy xuất phát từ lòng trắc ẩn, từ văn hóa “lá lành đùm lá rách” vốn là một nét đẹp của dân tộc Việt.

Nhưng cái tốt, nếu thiếu trí tuệ, đôi khi lại sinh ra hệ quả ngược. Nhiều chuyến hàng đi không đúng nơi, cứu trợ trùng lặp, hàng hóa chất đống nơi này trong khi nơi khác đói khát, thậm chí có trường hợp vật phẩm bị bỏ hư thối do thiếu tổ chức. Có lẽ đã đến lúc, từ thiện không chỉ cần tấm lòng, mà cần cả sự hiểu biết và kỷ luật.

Lòng tốt không thể là ngẫu hứng. Bão lũ không chỉ lấy đi cơm áo, mà còn lấy đi cả sinh kế, niềm tin. Vì thế, từ thiện bền vững phải bắt đầu từ tư duy dài hơi: Giúp người dân khôi phục đời sống, hỗ trợ tái thiết nhà cửa, xây lại cầu đường, tạo việc làm sau bão. Không ít tổ chức quốc tế đã đi theo hướng ấy, xem mỗi đồng quyên góp như một hạt giống gieo cho tương lai. Còn ở ta, phần nhiều hoạt động vẫn dừng lại ở “cứu đói khẩn cấp” cần thiết nhưng chưa đủ.

Ở góc độ khác, trong thời đại mạng xã hội, từ thiện còn đi kèm một yếu tố mới: Ánh nhìn của công chúng. Người nổi tiếng - ca sĩ, diễn viên, cầu thủ... với sức lan tỏa của họ, có thể huy động hàng chục tỷ đồng chỉ trong vài ngày. Khi họ kêu gọi, hàng trăm nghìn người tin tưởng chuyển khoản. Họ trở thành “ngọn đuốc nhân văn” giữa cơn bão. Nhưng cũng chính vì thế, mỗi hành động của họ đều chịu soi xét khắt khe. Nếu họ không minh bạch, không công khai tài chính, không có sự phối hợp với cơ quan chức năng, lòng tin ấy dễ dàng tan vỡ.

Đã từng có những vụ việc gây tranh cãi, khi nghệ sĩ kêu gọi quyên góp rồi chậm công bố kết quả, hoặc không có kế hoạch sử dụng rõ ràng. Dư luận khi đó không chỉ phẫn nộ vì tiền, mà vì niềm tin bị tổn thương. Khi niềm tin bị đánh mất, người dân trở nên dè dặt, e ngại cả những hành động thiện lành thật sự. Và đó là điều đáng tiếc nhất. Bởi từ thiện không phải là nơi để thử thách lòng tin, mà là nơi để hàn gắn nó.

Người nổi tiếng, khi dấn thân vào công việc xã hội, không chỉ là người làm từ thiện - họ là người đại diện cho văn hóa trách nhiệm. Một bài đăng của họ có thể lan ra hàng triệu người; một lời nói có thể khơi dậy cả phong trào. Nhưng cũng chỉ cần một sơ suất, mọi nỗ lực nhân đạo có thể bị nghi ngờ. Vì vậy, minh bạch không phải là lựa chọn, mà là nghĩa vụ. Mỗi đồng tiền nhận từ công chúng phải được công khai - thu bao nhiêu, chi bao nhiêu, chuyển đến đâu, có biên bản xác nhận không. Chỉ khi đó, niềm tin xã hội mới được củng cố.

Từ thiện cũng cần tri thức. Không phải cứ cho đi là tốt, mà phải biết cho đúng cách. Có nơi đang cần thuyền cứu hộ, áo phao, thuốc men; có nơi lại cần giống cây, vật nuôi, hoặc hỗ trợ học phí cho học sinh mồ côi sau lũ. Từ thiện hiệu quả phải dựa trên khảo sát thực tế, có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, tổ chức địa phương và người dân. Chỉ như thế, dòng tiền thiện nguyện mới đến đúng người, đúng chỗ, đúng thời điểm.

Và hơn cả vật chất, người dân vùng bão cần niềm tin. Họ cần thấy rằng mình không bị bỏ rơi. Mỗi chuyến xe cứu trợ đến, không chỉ mang gạo và mì gói, mà mang theo tinh thần “chúng tôi ở bên bạn”. Đó là điều giữ cho xã hội này vẫn còn ấm áp, dù mưa gió bão bùng.

Hội Chữ thập đỏ tỉnh Thái Nguyên chuẩn bị hàng hóa cứu trợ người dân. (Ảnh: Đỗ Thoa)

Trong thời đại truyền thông mạnh mẽ, đôi khi có sự lẫn lộn giữa từ thiện thật và từ thiện biểu diễn. Người làm thiện nguyện cần tự hỏi: mình làm để cứu giúp hay để được công nhận? Hình ảnh đẹp có thể lan tỏa, nhưng nếu hình ảnh ấy không đi kèm hành động thật, thì chỉ là chiếc áo khoác đạo đức mượn tạm. Thật ra, người dân nghèo chẳng cần ai thương hại, họ chỉ cần được đối xử bằng tấm lòng tôn trọng và bình đẳng.

Cũng không thể phủ nhận rằng, nhiều nghệ sĩ, doanh nghiệp, cá nhân đã làm thiện nguyện với tấm lòng chân thành, âm thầm. Có người bỏ tiền xây trường, có người gắn bó hàng chục năm với chương trình “Áo ấm vùng cao” hay “Cơm chay 0 đồng”. Những hành động bền bỉ ấy không cần ồn ào, nhưng lại tạo ra hiệu ứng lâu dài hơn mọi cuộc kêu gọi ngắn hạn. Bởi từ thiện thật sự không nằm ở khoảnh khắc chia sẻ, mà ở sự kiên trì với lòng nhân.

Trong xã hội hiện đại, từ thiện cần được hiểu rộng hơn: không chỉ là cho đi tiền, mà là chia sẻ tri thức, thời gian, và tinh thần trách nhiệm. Một doanh nghiệp đóng góp công nghệ để cảnh báo thiên tai, một nhà báo đưa tin minh bạch về vùng lũ, một sinh viên tình nguyện giúp người dân kê dọn lại nhà cửa - tất cả đều là từ thiện. Lòng tốt, nếu biết tổ chức, có thể trở thành sức mạnh của cả cộng đồng.

Vì vậy, thay vì đợi đến khi bão đến mới cứu trợ, chúng ta nên nghĩ đến việc phòng ngừa và chuẩn bị trước. Xây nhà chống lũ, trồng rừng phòng hộ, hướng dẫn kỹ năng ứng phó thiên tai, hỗ trợ sinh kế bền vững - đó là cách “từ thiện thông minh”. Đó là khi lòng thương và trí tuệ đi cùng nhau, để một ngày nào đó, người dân vùng bão không còn phải sống trong cảnh “mới dựng lại nhà hôm trước, hôm sau bão cuốn trôi”.

Bão lũ là thử thách, nhưng cũng là cơ hội để nhìn lại lòng người. Khi mỗi người làm thiện có thêm một chút hiểu biết, mỗi người nổi tiếng hành động có thêm một chút trách nhiệm, mỗi tổ chức minh bạch thêm một chút, thì xã hội sẽ mạnh mẽ hơn trước bất kỳ cơn bão nào.

Từ thiện, nếu chỉ dừng ở lòng thương, sẽ ngắn ngủi. Nhưng nếu đi cùng trách nhiệm, minh bạch và trí tuệ, nó sẽ trở thành sức mạnh bền vững của cả một dân tộc.

Lưu Đình Long

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/tu-thien-mua-bao-lu-long-tot-can-di-cung-trach-nhiem-331191.html