Từ vòng vây Gaza City đến lằn ranh hòa bình - chiến tranh

một ngày trướcBài gốc

Các học giả luật quốc tế lập tức cảnh báo, đây là một động thái có thể vi phạm trắng trợn những nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc (LHQ) và luật nhân đạo quốc tế, thậm chí mang dáng dấp của tội ác chiến tranh. Với hàng nghìn thường dân vốn đã kiệt quệ sau gần hai năm giao tranh, mọi cuộc tiến công quy mô lớn đều tiềm ẩn nguy cơ tạo ra làn sóng di cư cưỡng bức mới, đẩy những người vô tội vào cảnh màn trời chiếu đất.

Các chuyên gia nhân đạo không giấu nổi lo ngại: khi lộ trình chính trị còn mờ mịt, việc quân sự hóa lãnh thổ sẽ chỉ nuôi dưỡng thêm căm phẫn, gia cố tâm lý kháng cự và làm sâu thêm hố ngăn cách. Ở Israel, kế hoạch này không nhận được sự đồng thuận tuyệt đối. Trong khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu coi đây là cơ hội để củng cố vị thế và chứng minh quyết tâm “đi đến cùng”, thì phe đối lập và gia đình các con tin lại nhìn thấy bóng đen rủi ro phủ xuống.

“Chúng tôi không thể chờ đợi vô thời hạn, nhưng mạng sống của người thân không thể đem ra đánh cược trong một chiến dịch đầy bất trắc”, một đại diện gia đình con tin nói. Những lời ấy chạm vào nỗi chia rẽ sâu sắc giữa lý do an ninh và nghĩa vụ nhân đạo, đặt ra câu hỏi liệu mục tiêu quân sự có xứng đáng với cái giá con người phải trả.

Thành phố Gaza đổ nát sau nhiều tháng giao tranh.

Cộng đồng quốc tế gần như đồng loạt lên tiếng. Cao ủy Nhân quyền LHQ Volker Türk gọi đây là bước leo thang vượt giới hạn, đi ngược phán quyết của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), cảnh báo nguy cơ tản cư quy mô lớn và kêu gọi Israel hủy bỏ kế hoạch ngay lập tức. Bày tỏ “quan ngại sâu sắc”, Tổng Thư ký LHQ António Guterres nhấn mạnh rằng bất kỳ hành động quân sự nào ở khu vực đô thị đông dân như Gaza City đều tiềm ẩn “thảm họa nhân đạo tức thì”.

Cao ủy Liên minh châu Âu (EU) về chính sách đối ngoại và an ninh Josep Borrell khẳng định, EU sẽ tiếp tục gây sức ép ngoại giao, đồng thời cân nhắc các biện pháp bổ sung để buộc Israel tuân thủ luật quốc tế. Anh, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Australia, Phần Lan, Indonesia… đồng loạt phản đối, cho rằng động thái này làm suy yếu mọi nỗ lực hòa bình và đẩy bất ổn lan rộng. Ngoại trưởng Australia Penny Wong mô tả kế hoạch chiếm đóng là “vi phạm nghiêm trọng luật quốc tế và các chuẩn mực nhân đạo cơ bản”. Bộ Ngoại giao Trung Quốc kêu gọi Israel “kiềm chế tối đa” và tái khởi động đàm phán, nhấn mạnh rằng an ninh lâu dài không thể đạt được bằng sức mạnh quân sự thuần túy.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan thì cáo buộc đây là “hành vi xâm lược trắng trợn” và cảnh báo Ankara sẽ thúc đẩy vấn đề này tại Hội đồng Bảo an. Giới phân tích quốc tế cũng lên tiếng. Một nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Hoàng gia Anh (Chatham House) nhận định: “Bằng việc chọn Gaza City làm tâm điểm, Israel đã đẩy chính mình vào một thế trận vừa mang tính biểu tượng vừa đầy rủi ro. Đây không còn là vấn đề an ninh thuần túy, mà là bài kiểm tra niềm tin đối với toàn bộ trật tự quốc tế”.

Tại Washington, một cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cảnh báo rằng nếu chiến dịch này không được kiềm chế và kèm theo giải pháp chính trị khả thi, “sự ủng hộ quốc tế dành cho Israel sẽ tiếp tục xói mòn, thậm chí ngay cả từ những đồng minh lâu năm”.

Không thể tách rời chiến dịch này khỏi bối cảnh lịch sử và vị thế đặc biệt của Gaza City. Nằm sát biên giới Israel - Ai Cập, thành phố này vừa là trung tâm đô thị lớn nhất Dải Gaza, vừa là biểu tượng của ý chí tồn tại của người Palestine. Mỗi lần quân đội Israel tiến vào đây, ký ức tập thể của cư dân lại khắc sâu thêm những hình ảnh về sự đổ nát, mất mát và kháng cự. Do đó, quyết định lần này mang nhiều tầng ý nghĩa: vừa là một thông điệp răn đe chính trị, vừa là minh chứng cho tham vọng kiểm soát trái tim của vùng đất bị bao vây. Song song với tiếng súng, mặt trận ngoại giao đang rạn vỡ.

Chỉ ít tuần trước, các cuộc tiếp xúc gián tiếp giữa Israel và một số quốc gia Arab, với vai trò trung gian của Mỹ và Ai Cập, vẫn le lói hy vọng về trao đổi con tin và cứu trợ nhân đạo. Kế hoạch chiếm đóng Gaza City có thể xóa sạch đà tiến nhỏ nhoi ấy, khiến những quốc gia Arab ôn hòa như Ai Cập hay Jordan đứng trước áp lực dư luận trong nước và khu vực. Một khi các bên trung gian rút lui, toàn bộ cơ chế đàm phán, vốn đã mỏng manh như sợi chỉ, sẽ sụp đổ. Tác động của chiến dịch này không chỉ đo bằng bản đồ chiến trường, mà còn hiện diện trong tâm lý hai cộng đồng.

Đối với nhiều người Israel, hình ảnh quân đội tiến vào Gaza City có thể thắp lên niềm tin về sức mạnh quốc gia, nhưng cũng kéo theo áp lực từ thương vong và số phận con tin, dễ dàng thổi bùng tranh cãi chính trị. Đối với người Palestine, đặc biệt là thế hệ trẻ trưởng thành trong chiến tranh, đây sẽ là trải nghiệm khắc sâu cảm giác bị bao vây, mất mát và tước đoạt. Không có một chiến lược hàn gắn toàn diện, những vết thương tâm lý ấy sẽ trở thành di sản đắng cay kéo dài qua nhiều thế hệ.

Việc Israel quyết định tiến quân vào Gaza City cũng là phép thử đối với toàn bộ cấu trúc an ninh Trung Đông. Nhiều chuyên gia chiến lược tại châu Âu nhận định, một khi tiền lệ về chiếm đóng toàn diện được thiết lập, các nhóm vũ trang khác trong khu vực có thể sử dụng điều đó như lý do để tăng cường kho vũ khí và củng cố chiến thuật đối phó, kéo theo vòng xoáy chạy đua vũ trang mới. Hệ quả là không gian cho ngoại giao sẽ bị thu hẹp, và mọi sáng kiến hòa bình đều phải vận hành trong bối cảnh “một Gaza hậu chiếm đóng”, nơi những lực lượng trung gian rất khó tìm được đối tác đối thoại tin cậy.

Ở tầm quốc tế, chiến dịch này cũng tiềm ẩn nguy cơ làm xói mòn sự ủng hộ vốn đã giảm sút của các đồng minh phương Tây. Trong bối cảnh dư luận tại Mỹ và châu Âu ngày càng nhạy cảm với vấn đề nhân quyền, hình ảnh về một Gaza City tan hoang dưới sự kiểm soát của quân đội Israel có thể khiến các chính phủ đối tác phải đối diện áp lực rút bớt hỗ trợ, hoặc ít nhất là đặt điều kiện khắt khe hơn.

Một cựu cố vấn an ninh quốc gia của Mỹ nhận xét, “chiến thắng quân sự ở Gaza City nếu không đi kèm giải pháp chính trị sẽ là chiến thắng rỗng. Nó để lại một khoảng trống quyền lực mà Israel sẽ phải trả giá để lấp đầy”. Chính vì thế, câu hỏi không còn nằm ở chỗ Israel có thể chiếm được Gaza City hay không, mà là họ sẽ làm gì sau đó. Nếu câu trả lời chỉ xoay quanh việc duy trì quyền kiểm soát bằng sức mạnh vũ lực, thì chính sức mạnh ấy sẽ trở thành gánh nặng lâu dài, bào mòn cả nguồn lực lẫn uy tín của quốc gia trên trường quốc tế.

Từ mọi góc nhìn - quân sự, nhân đạo, pháp lý và chính trị - kế hoạch chiếm đóng Gaza City là một canh bạc khốc liệt. Không ai phủ nhận quyền tự vệ của Israel, nhưng một chiến lược an ninh thiếu lộ trình chính trị và nhân đạo chỉ làm tăng nguy cơ thất bại toàn diện: mất uy tín, mất cơ hội hòa giải và mất cả nền tảng đạo đức trên trường quốc tế. Trong bối cảnh ấy, thế giới đang dõi theo từng bước đi, tự hỏi liệu Israel có tìm được con đường thoát ra khỏi vòng xoáy bạo lực, hay sẽ để lịch sử một lần nữa ghi dấu một cơ hội hòa bình bị đánh mất.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/the-gioi-24h/tu-vong-vay-gaza-city-den-lan-ranh-hoa-binh-chien-tranh-i777481/