Tục vào nhà mới của người Dao Đỏ

2 ngày trướcBài gốc

Lễ vào nhà mới của người Dao là một trong những nghi lễ đặc sắc mang ảnh hưởng của nền văn minh lúa nước và các quan niệm về thế giới đa thần, quan niệm phong thủy. Người Dao Đỏ rất chú trọng việc dựng nhà vì đó là nơi an cư, lạc nghiệp, là nơi cư trú của gia đình, khi tìm được chỗ ưng ý để dựng nhà, người chủ gia đình mời thầy cúng đến vị trí dựng nhà, thầy sẽ chấm vị trí thổ cư theo quy chuẩn của người Dao, nếu tổng số thầy chấm trên 70 điểm thì chỗ đất tốt dựng được nhà, nếu số điểm thầy chấm dưới 40 điểm thì người Dao Đỏ không dựng nhà ở vị trí đó. Có những gia đình người Dao Đỏ tự lấy đất ở vị trí muốn dựng nhà rồi đem vào một cái chậu hay một cái bát rồi gieo giống thóc vào đó, để một thời gian nếu chỗ thóc này nảy mầm thì đó là vị trí đất tốt, dựng được nhà, nếu thóc không nảy mầm thì không dựng nhà ở vị trí này.

Khi chọn được vị trí đẹp ưng ý để dựng nhà, trước tiên người Dao Đỏ mời thầy đến làm lễ động thổ. Theo tiếng Dao lễ động thổ là “khăn tồm vươm”, thầy sẽ đứng làm lễ ở giữa vị trí đám đất dựng nhà, tay cầm một bát nước, miệng khấn: “Hôm nay là ngày lành tháng tốt, chủ nhà tên là… cư ngụ tại… kính xin thổ địa cai quản vùng đất này về ngự tại đây, kính mời sư phụ đến tại địa điểm này để hỗ trợ đuổi ma, trừ tà ra khỏi mảnh đất này. Cúi xin thổ địa che chở cho toàn gia đình và những người thợ đến dựng nhà tại đây được mạnh khỏe và bình an…”. Thầy làm lễ động thổ xong, chủ nhà mới hạ nhát cuốc đầu tiên để rắc móng.

Trong quan niệm của người Dao Đỏ, nhà chưa dựng xong thì không được cho bất cứ ai vào trong nhà để nấu nướng hay ngủ tạm, kể cả đó là thợ xây nhà, vì vậy nhiều nhà người Dao Đỏ sẽ làm lễ vào nhà mới ngay cả khi ngôi nhà chưa dựng xong. Để chọn được ngày đẹp vào nhà mới, người chủ nhà đến nhà thầy để xem ngày. Trong quan niệm của người Dao, chọn ngày vào nhà mới phải không trùng với ngày tháng của những thành viên trong gia đình, vì trùng với ngày sinh của ai trong gia đình thì người đó sẽ bị ốm. Thống nhất được ngày đẹp vào nhà mới, chủ nhà bàn với các thành viên trong gia đình chọn người để xông nhà, người được chọn là những người có mệnh hợp với chủ nhà, vui vẻ, dễ tính, có khả năng giao tiếp tốt, biết làm ăn, gia đình có kinh tế vững vàng và phải là nam giới. Ngoài một người xông nhà chính, gia chủ lựa chọn 5 người đến cùng xông nhà, đó là những người mang 5 mệnh: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ tương ứng với ngũ hành để gia đình thuận hòa.

Chủ nhà và mọi người chuẩn bị xông nhà mới.

Lễ vào nhà mới theo tiếng Dao Đỏ là “Pịa pè lào”, ông chủ nhà là người bước vào nhà trước, vai phải đeo tay nải - là chiếc tạp dề của vợ được cuộn thành tay nải đeo vai, bên trong là 5 đồng xu bạc và áo của tất cả các thành viên trong gia đình. Trên thắt lưng của chủ nhà đeo một con dao chặt củi, tay cầm 1 lồng gà, theo sau là những người được chọn để xông nhà, mỗi người cầm 1 thứ tượng trưng cho mệnh của mình. Người mệnh mộc cầm theo cây mía, người mệnh thủy cầm ống tre đựng nước, người mệnh hỏa cầm theo bó đuốc, riêng mệnh hỏa thì 1 nam, 1 nữ, người mệnh thổ cầm theo bó thóc nếp cùng vài quả ngô giống, trên vai quàng ách trâu và mõ dao, những thứ này tượng trưng cho ước vọng của gia chủ tăng gia sản xuất được nhiều ngô, lúa, gia súc mạnh khỏe, có sức kéo dồi dào để thực hiện mùa vụ. Bà chủ nhà tay ôm 1 con gà mái tượng trưng cho gia đình luôn nuôi gia cầm được sinh sôi, nảy nở, gà, vịt… đầy chuồng.

Vào đến chỗ vị trí đặt bàn thờ, chủ nhà treo tay nải có đựng quần áo của các thành viên trong gia đình lên tường, để lồng gà cạnh tường, vợ của chủ nhà ôm gà đến nhốt vào lồng, người cầm mía đến dựng để góc nhà, mía là cây có lá xanh trên ngọn, dưới ngọn là một túm lá mía gấp gọn lại trông như một bắp ngô. Cây mía được cắm trong ống tre đựng nước, cây mía xanh tốt với ý nghĩa mùa màng của gia đình luôn tươi tốt. Sau đó, người mệnh hỏa châm lửa vào đống củi đã được chụm sẵn ngay giữa nhà, mọi người sắp bàn ghế ở giữa nhà, trên bàn bày 2 bọc xôi cẩm được gói trong lá chuối, phía trước có 3 chén rượu, người bày mâm là phụ nữ (có thể là mẹ hoặc bà của chủ nhà), người phụ nữ Dao Đỏ rót rượu mời thần thổ địa và tổ tiên của dòng họ đến chứng kiến, sau đó chủ nhà mời rượu cảm ơn mọi người đã đến giúp xông nhà, rồi mọi người ngồi vào bàn cùng thụ lộc và chúc cho chủ nhà cùng gia đình mạnh khỏe, gia súc, gia cầm sinh sôi, nảy nở, cây trồng tươi tốt, đời đời ấm no. Sau lễ vào nhà mới thợ xây có thể vào trong nhà nghỉ tạm, đun nấu bên trong tùy ý.

Từ bao đời nay, người Dao Đỏ luôn duy trì và thực hiện lễ vào nhà mới (pịa pè lào) mang niềm mong ước của cư dân nông nghiệp, mong cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Mỗi dịp vào nhà mới anh em trong họ đến chúc mừng cho gia chủ, là dịp để gặp gỡ người thân, thể hiện tình đoàn kết, thắm đượm tình làng, nghĩa xóm và cũng là nét đẹp văn hóa của người Dao Đỏ.

Ngân Hà

Nguồn Cao Bằng : https://baocaobang.vn/tuc-vao-nha-moi-cua-nguoi-dao-do-3175688.html