Tượng Avalokitesvara - báu vật văn hóa Champa

8 giờ trướcBài gốc

Tượng Avalokitesvara Bắc Bình - bảo vật quốc gia đợt 13, năm 2024. Ảnh: Bảo tàng Lâm Đồng

Bảo vật của dân tộc

Trong suốt chiều dài lịch sử, đồng bào Chăm đã sáng tạo ra nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể mang bản sắc riêng biệt, góp phần làm phong phú, đa dạng nền văn hóa Đông Nam tỉnh. Đó là những điệu múa apsara hòa cùng âm hưởng của trống ghi-năng, trống paranưng, kèn saranai... làm say đắm lòng người. Là các công trình kiến trúc đền tháp dù trải qua nhiều thăng trầm, biến cố của thời gian nhưng vẫn vẹn nguyên giá trị. Là tác phẩm điêu khắc đá, đúc đồng, tượng thờ, phù điêu; lễ hội, nghề truyền thống… độc đáo. Trong đó, có tượng Avalokitesvara Bắc Bình niên đại thế kỷ VIII - IX, mang đậm dấu ấn và bản sắc riêng, độc bản. Hiện vật đã bị gãy mất từ dưới cổ chân, phần lớn cánh tay bên phải, tuy nhiên, phần còn lại vẫn phản ánh đầy đủ đặc điểm cơ bản của một bảo vật quốc gia. Đây là 1 trong các bảo vật được Chính phủ công nhận đợt 13 vào cuối năm 2024.

Ông Thông Khói (bên phải) cùng người dân thôn 3, Ma Lâm vui mừng khi tỉnh có thêm 1 bảo vật quốc gia thuộc văn hóa Chăm

Theo tài liệu Bảo tàng tỉnh: Tượng Avalokitesvara Bắc Bình là hiện vật văn hóa Chăm, được chế tác từ đá sa thạch hạt mịn (đá granite hạt nhỏ) màu xám đen, chiều cao 61 cm, trọng lượng 13 kg. Tượng được người dân tình cờ phát hiện trong quá trình làm nương rẫy tại khu vực thôn Thanh Kiết, xã Hồng Thái hiện nay, từ trước năm 1945. Năm 1996, tượng Avalokitesvara được đem chôn giấu trong vườn nhà. Đến năm 2001, ông Ngô Hiếu Học (thôn Hồng Chính, xã Hòa Thắng) trong quá trình đào móng xây trụ cổng đã phát hiện pho tượng này và bàn giao lại cho Bảo tàng tỉnh.

Hiện vật là một tượng tròn, thể hiện Avalokitesvara trong tư thế đứng thẳng có 4 tay, đầu đội mũ, trên vành có 3 bông hoa lớn cách điệu hình lá nhĩ, gồm 1 bông hoa lớn nhất ở chính giữa và 2 bông hoa nhỏ hơn ở 2 bên. Dưới vành mũ lộ ra các nếp chân tóc xếp đều gọn gàng. Trên đầu là tóc búi cao hình tháp cụt, ở giữa mặt trước búi tóc có hình Phật A Di Đà ngồi thiền trên tòa sen, xung quanh là những nếp tóc xếp đều tỏa ra, dọc theo 2 rìa cạnh bên của búi tóc có những lọn nhỏ hình chữ u xếp nếp mềm mại buông đều từ trên xuống, trên đỉnh là một búi tròn...

Nét nổi bật của tượng Avalokitesvara Bắc Bình là vừa có đặc điểm đặc trưng của nghệ thuật điêu khắc Champa, vừa có mối quan hệ gần gũi với các điêu khắc đá đặc trưng của miền hạ lưu sông Mê Kông, thể hiện đậm nét ở chất liệu sa thạch mịn màu xám đen cùng với cấu trúc cung đỡ phía sau tượng tròn.

“Những bảo vật quốc gia này không chỉ là “ngọn lửa” thắp sáng niềm tự hào dân tộc, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về trách nhiệm bảo tồn và lan tỏa giá trị lịch sử, để các bảo vật mãi trường tồn cùng sự phát triển của đất nước”.

Sư cả Thường Xuân Hữu, Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Bàlamôn giáo tỉnh

Giá trị kết nối

Về giá trị lịch sử, tượng Avalokitesvara Bắc Bình là hiện vật tiêu biểu cho quá trình phát triển mang tính chất chuyển biến từ phong cách nghệ thuật tạo hình thế kỷ VII - VIII, sang giai đoạn phát triển đỉnh cao của nghệ thuật tạo hình văn hóa Champa, là phong cách nghệ thuật Trà Kiệu (thế kỷ IX) và phong cách nghệ thuật Đồng Dương (thế kỷ IX - X).

Đón nhận tin vui, ông Thông Khói - người có uy tín trong đồng bào Chăm, thôn 3, Ma Lâm, xã Hàm Thuận chia sẻ: “Như vậy, đây là bảo vật quốc gia thứ 2 của văn hóa Chăm khu vực Đông Nam tỉnh được công nhận sau Linga vàng phát hiện trong đợt khai quật khảo cổ tại tháp Pô Dam (xã Tuy Phong). Sự kiện khẳng định giá trị đặc biệt và tầm quan trọng của các hiện vật trong lịch sử, văn hóa Việt Nam, từ đó nâng cao ý thức của cộng đồng trong tuyên truyền phát huy di sản”.

Tượng Avalokitesvara Bắc Bình giờ đây trở thành tài sản chung của cả dân tộc, là sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại và tương lai, giúp mỗi người hiểu rõ hơn về lịch sử tộc người, vùng đất. Vì thế, giá trị của bảo vật quốc gia sẽ góp phần đưa văn hóa trở thành động lực quan trọng trong sự phát triển bền vững của tỉnh, thu hút sự quan tâm du khách trong và ngoài nước.

Thùy Linh.

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/tuong-avalokitesvara-bau-vat-van-hoa-champa-389734.html