Tuyển trợ lý 0 đồng: 'Canh bạc' mạo hiểm hay thương vụ đầu tư sòng phẳng?

5 giờ trướcBài gốc

Những ngày cuối năm, cộng đồng mạng lại được phen "dậy sóng" trước bài đăng tuyển dụng của đạo diễn . Vị trí được gọi tên là " Chuyên môn", với hàng loạt yêu cầu kỹ năng từ tổng hợp tư liệu, ghi chú đến sử dụng AI cho các dự án, nhưng thù lao lại là con số 0 tròn trĩnh, đi kèm ghi chú những ai "có điều kiện".

Bài đăng gây tranh cãi của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng.

Ngay lập tức, hai luồng ý kiến trái chiều nổ ra. Một bên phẫn nộ vì cho rằng đây là hành vi xem thường sức lao động, "bình thường hóa" việc bóc lột chất xám người trẻ dưới danh nghĩa đam mê. Bên còn lại gật gù coi đó là cái giá hợp lý, là cơ hội "ngàn năm có một" để bước chân vào "giới" mà trường lớp không thể dạy.

Tuy nhiên, nếu gạt bỏ những tranh cãi bề mặt để nhìn sâu vào bản chất, đây thực tế là câu chuyện về sự lựa chọn và năng lực chuẩn bị của người trẻ trước những cơ hội mang tính đánh đổi.

"Tấm vé thông hành" cần được mua bằng sự tích lũy

Trong thị trường lao động, khái niệm "nghề dạy nghề" hay không lương vẫn tồn tại như một "luật chơi ngầm" ở nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, để trụ vững trong giai đoạn "học việc" khắc nghiệt đó, đam mê thôi là chưa đủ, người trẻ cần một "đường băng" tài chính vững chắc do chính mình kiến tạo.

Thực tập không lương vẫn tồn tại như một "luật chơi ngầm" ở nhiều lĩnh vực. Ảnh: Internet

Phương Uyên, một chuyên viên trong ngành giải trí, đối diện với vấn đề này bằng tâm thế của người đã chủ động "lót đường" cho chính mình. Phương Uyên từng chấp nhận làm không lương 3 tháng đầu khi rẽ hướng trái ngành. Nhưng đó không phải là quyết định bốc đồng hay mù quáng.

"Tâm thế của mình lúc đó là đi học vì chưa có kinh nghiệm thực chiến, nên thử thách 3 tháng là hợp lý", Phương Uyên chia sẻ. Dù gia đình có hỗ trợ một phần, nhưng phần lớn "lộ phí" để trang trải giai đoạn không thu nhập này đến từ khoản tiền tiết kiệm Phương Uyên đã chắt chiu suốt 4 năm đi làm thêm thời Đại học.

Nhiều bình luận cho đây là cơ hội cho những ai thực sự đam mê.

Cô gái trẻ còn chủ động chọn cách đi về 20km mỗi ngày để cắt giảm chi phí thuê trọ. Câu chuyện của Phương Uyên cho thấy: Cơ hội làm việc với người giỏi là miễn phí, nhưng chi phí để duy trì cuộc sống trong lúc nắm bắt cơ hội đó là thứ cần sự tính toán và tích lũy từ trước.

Hiểu mình có gì để chốt một cái "deal" sòng phẳng

Đồng quan điểm về tư duy chủ động, Hoàng Thông - một nhiếp ảnh gia xuất thân từ thiết kế - gọi giai đoạn làm không công là một cái "deal" cho tương lai.

Hoàng Thông chấp nhận đi theo các đàn anh để học những thứ trường lớp khó dạy hết: Cách xử lý tình huống thực tế, kỹ năng quản lý hay tư duy thẩm mỹ. Nhưng quan trọng hơn cả, Hoàng Thông nhấn mạnh vào sự tỉnh táo của người trong cuộc.

Cơ hội học hỏi từ thực tế luôn nhiều người được đánh giá cao. Ảnh: Internet

Theo anh, không ai ép buộc người lao động phải làm không công, trừ khi họ tự đánh giá thấy giá trị nhận lại tương xứng với công sức bỏ ra. Khi người trẻ đã có định hướng rõ ràng và nguồn lực dự phòng đủ tốt, họ sẽ biết cách cân bằng và ra quyết định.

Chính nhờ tư duy sòng phẳng này, khi đã làm nghề, Hoàng Thông lại chọn cách hành xử khác với thế hệ đi trước. Anh luôn có trợ cấp xăng xe cho các bạn trợ lý theo từng buổi làm việc, bởi anh hiểu rõ sự vất vả và những chi phí không tên của vị trí này.

Nhiệt huyết vẫn cần được bảo vệ bằng luật pháp

Dù người lao động có sự chuẩn bị kỹ lưỡng đến đâu, thì từ phía doanh nghiệp và người sử dụng lao động, tính chuyên nghiệp vẫn phải được đặt lên hàng đầu để đảm bảo một môi trường làm việc lành mạnh.

Chị Christine, chuyên viên C&B (Lương và Phúc lợi) nhận định: Dưới góc độ nhân sự, khi bài đăng tuyển dụng dùng từ "Trợ lý", "Part-time" và yêu cầu các đầu việc chuyên môn cụ thể, quan hệ lao động đã được xác lập. Lúc này, cụm từ "không lương" trở nên nhạy cảm và rủi ro về mặt pháp lý.

Câu chuyện về những rủi ro theo Luật Lao động cũng được netizen đề cập trong bài đăng.

"Với thực tập sinh hỗ trợ đơn giản, cơ chế có thể linh hoạt. Nhưng khi nhân sự đã trực tiếp tạo ra giá trị sản phẩm, việc có thù lao là cần thiết", chị Christine phân tích.

Chị cũng chia sẻ thêm một thực tế: Nhiều nhân sự khi chuyển ngành chấp nhận "lùi một bước", giảm bậc lương để học hỏi. Tuy nhiên, dù chấp nhận mức lương thấp hơn so với năng lực cũ, người lao động vẫn cần một khoản thu nhập đảm bảo nhu cầu sinh hoạt tối thiểu, cùng các phúc lợi bắt buộc như Bảo hiểm xã hội hay nghĩa vụ Thuế.

"Giá trị đổi lấy giá trị. Một hợp đồng minh bạch về quyền lợi và trách nhiệm sẽ giúp cả hai bên dễ dàng đối thoại, tránh những rắc rối về sau", chị Christine kết luận.

Câu chuyện của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng có thể gây tranh cãi, nhưng nó là hồi chuông nhắc nhở thực tế: Cơ hội "ngàn vàng" thường không dành cho những tay mơ thiếu sự chuẩn bị. Người trẻ hoàn toàn có quyền chọn dấn thân, miễn là họ đã chuẩn bị đủ "vốn" để chơi cuộc chơi đó, đủ tỉnh táo để biết khi nào sự đánh đổi ấy là một thương vụ đầu tư xứng đáng cho tương lai.