Úc, Singapore lao đao vì thị trường chợ đen thuốc lá điện tử

6 giờ trướcBài gốc

Ngày càng có nhiều báo cáo cho thấy chính phủ các nước trên đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng, không chỉ gây tổn thất về mặt con người mà còn đe dọa đến tính mạng. Các sản phẩm lậu, vốn nằm ngoài mọi quy trình kiểm định chất lượng, không chỉ làm suy yếu mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng ban đầu, mà còn tạo ra gánh nặng chồng chất cho chính quyền và hệ thống y tế.

Vape lậu: "Kẻ thù" của chính sách sức khỏe cộng đồng tại Úc

Úc là một trong những quốc gia có chính sách kiểm soát thuốc lá nghiêm ngặt nhất trên thế giới. Mặc dù không hoàn toàn cấm TLĐT (vape), nhưng nước này chỉ cho phép sử dụng sản phẩm này như một loại thuốc kê đơn, dành riêng cho những người đang trong quá trình cai thuốc lá điếu và có sự xác nhận từ bác sĩ. Điều này cũng gián tiếp thừa nhận tiềm năng hỗ trợ cai nghiện của TLĐT.

Tuy nhiên, đến năm 2024, trước tình trạng buôn lậu TLĐT gia tăng mạnh mẽ và người dùng vẫn tìm mọi cách tiếp cận sản phẩm bất chấp rủi ro và quy định, chính phủ Úc đã buộc phải nới lỏng một phần chính sách. Theo đó, một số loại TLĐT có hàm lượng nicotine thấp được phép bán mà không cần kê đơn.

Dù vậy, sự điều chỉnh này không mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc kiểm soát thị trường chợ đen. Theo nghiên cứu từ Independent Economics, chỉ 8% người mua có toa thuốc hợp lệ, đồng nghĩa có đến 92% giao dịch bất hợp pháp.

Bộ trưởng Y tế Úc Mark Butler từng cảnh báo rằng các cửa hàng tiện lợi hoặc đại lý thuốc lá nếu tiếp tục bán TLĐT có thể đối mặt với mức phạt lên tới 2 triệu đô Úc và án tù lên tới 7 năm. Đồng thời, ông cũng công bố việc thành lập một chức vụ mới – Ủy viên Thuốc lá và TLĐT bất hợp pháp – để tập trung giám sát và phát hiện các hoạt động buôn bán trái phép trên thị trường chợ đen.

Thị trường TLĐT tại Úc được dự kiến sẽ bùng nổ mạnh mẽ với doanh thu 790 triệu USD vào 2033 bất chấp quy định nghiêm ngặt. Nguồn: imarc

Từ kỳ vọng đến thực tế: Các quốc gia đang bị cuốn vào vòng xoáy chống buôn lậu

Dù Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn không ngừng khen ngợi các chính sách kiểm soát thuốc lá của Úc, nhưng thực tế cho thấy cuộc chiến chống buôn lậu tại quốc gia này chưa bao giờ là dễ dàng. Hiện chính phủ tốn thất từ nguồn thu thuế, cho đến phải tăng chi ngân sách để chống buôn lậu.

Trong năm tài chính hiện tại, nguồn thu từ thuế thuốc lá tại Úc chỉ đạt 7,4 tỷ AUD, giảm mạnh so với 12,6 tỷ AUD năm 2022–2023 và 16,3 tỷ AUD năm 2019–2020. Trước tình trạng thất thu nghiêm trọng, chính phủ buộc phải tăng chi ngân sách, với khoản tài trợ 188,5 triệu AUD dành cho chương trình kiểm soát thuốc lá lậu giai đoạn 2023–2027.

Tính đến nay, Úc đã báo cáo có khoảng 1,5 triệu người từ 14 tuổi trở lên sử dụng TLĐT, tăng gấp 3 lần so với năm 2019. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ sử dụng trong nhóm 14–17 tuổi đã tăng gấp 5 lần, trong đó phần lớn sử dụng sản phẩm lậu, cho thấy những thách thức nghiêm trọng trong việc kiểm soát và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Ông Butler cũng lo ngại thị trường chợ đen TLĐT đang bị các tổ chức tội phạm lợi dụng để tài trợ cho các hoạt động buôn ma túy, buôn người và nhiều hành vi trái pháp luật khác, khiến cuộc chiến chống buôn lậu trở nên phức tạp và đầy rủi ro.

Kịch bản tương tự tại nhiều nước châu Á khi càng áp dụng các chính sách thắt chặt, lại càng khiến tình trạng tồi tệ thêm.

Điển hình, tại Singapore – quốc gia nổi tiếng với các chính sách kiểm soát nghiêm ngặt – tình trạng buôn lậu và sử dụng TLĐT vẫn diễn ra phức tạp, dù sản phẩm này đã bị cấm từ tháng 2/2018.

Trước thực trạng số vụ buôn lậu tăng 2,3% so với năm 2024, Cơ quan Quản lý Xuất nhập cảnh (ICA) đã tăng cường giám sát tại Trạm kiểm soát Woodlands. Từ tháng 1/2024 đến tháng 3/2025, Cơ quan Khoa học Y tế (HSA) ghi nhận 18.000 trường hợp sử dụng TLĐT và thu giữ lượng hàng lậu trị giá 41 triệu đô Singapore – gần gấp 5 lần tổng giá trị giai đoạn 2019–2023. Singapore cũng ghi nhận hơn 2.600 học sinh, sinh viên bị phát hiện sử dụng TLĐT từ đầu năm 2024 đến tháng 3/202, với nhiều người tái phạm.

Nhận thấy biện pháp cấm đoán bằng mệnh lệnh không hiệu quả, vừa qua chính phủ Singapore đã triển khai Singapore triển khai chương trình "Bin the Vape" nhằm khuyến khích người dân tự nguyện cai bỏ TLĐT. Theo đó, từ ngày 25/7/2025, 24 thùng rác chuyên dụng đã được lắp đặt trên toàn quốc để người dùng vứt bỏ thiết bị TLĐT. Những người giao nộp sẽ không bị xử phạt, và các thùng rác được khóa chặt để ngăn việc thu hồi hoặc tái sử dụng thiết bị.

Singapore lắp đặt thùng rác chuyên dụng khắp cả nước để người dùng tự nguyện vứt bỏ thiết bị TLĐT. (Ảnh: channelnewsasia.com)

Tại Mexico, báo cáo năm 2024 của Đại học Bath (Anh) chỉ ra rằng, hơn 60.000 sản phẩm lậu đã bị tịch thu chỉ trong vòng 18 tháng sau lệnh cấm. Không chỉ là thị trường tiêu thụ, Mexico cũng trở thành điểm trung chuyển chiến lược trong mạng lưới buôn lậu TLĐT, TLNN tại Mỹ Latinh. Số liệu cũng ghi nhận, các tổ chức buôn lậu ma túy lớn trong khu vực này đang chuyển hướng sang TLĐT lậu – vốn là mặt hàng có rủi ro pháp lý thấp nhưng lợi nhuận cao.

Các động thái của những nước đang áp dụng lệnh cấm với kỳ vọng sẽ loại bỏ được các sản phẩm thuốc lá mới ra khỏi thị trường. Tuy nhiên, thực tế việc duy trì lệnh cấm cũng là đồng thời mắc kẹt trong vòng xoáy chống buôn lậu. Do vậy, thay vào đó, nhiều nước chuyển hướng từ cấm tuyệt đối sang quản lý hợp pháp có điều kiện.

Mới nhất, vào ngày 29/07, Cục Quản lý Sức khỏe Đài Loan đã chính thức thông qua 14 sản phẩm TLNN được phép lưu hành có điều kiện tại quốc gia này. Đây là một trong những động thái đáng chú ý kể từ khi chính quyền Đài Loan thông qua Đạo luật Phòng, chống Tác hại thuốc lá sửa đổi vào tháng 01/2023 để đưa TLNN vào diện quản lý có điều kiện – đánh dấu bước chuyển quan trọng sau hơn 14 năm tồn tại khoảng trống pháp lý với TLNN.

Mai Anh

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/uc-singapore-lao-dao-vi-thi-truong-cho-den-thuoc-la-dien-tu-204250808095836771.htm