Đêm 23 rạng sáng 24/10, bầu trời miền Nam Nga sáng rực bởi nhiền vụ nổ đồng loạt. Theo Tổng cục Tình báo Ukraine, các đặc nhiệm nước này đã phá hủy một bệ phóng tên lửa Buk-M3 và hai radar tầm xa Nebo-SVU tại Zaporizhzhia, Kherson và Crimea - ba mắt xích trọng yếu trong lưới phòng không Nga.
Những mục tiêu bị phá hủy đều là “xương sống” trong lớp phòng thủ nhiều tầng của Moscow ở miền Nam. Theo Tổng cục Tình báo Ukraine (GUR), chiến dịch này được phối hợp giữa các đơn vị trinh sát, UAV cảm tử và tên lửa hành trình, nhằm “làm mù” mắt thần radar của đối phương trước khi mùa đông đến.
Buk-M3 là biến thể tiên tiến nhất trong họ Buk. Hệ thống này sử dụng sáu tên lửa 9M317M đặt trong ống phóng kín, có thể tấn công máy bay, tên lửa hành trình hoặc bom dẫn đường ở khoảng cách tới 70 km và độ cao 35 km. Một khẩu đội Buk-M3 có thể cùng lúc theo dõi và tấn công hàng chục mục tiêu, vì vậy mà nó trở thành mục tiêu mà Ukraine muốn triệt hạ nhất.
Theo Tổng cục Tình báo Ukraine, bệ phóng bị trúng đòn khi đang triển khai gần bờ sông Dnipro. Cú nổ dây chuyền làm các ống phóng bốc cháy liên hoàn, tạo quả cầu lửa khổng lồ - minh chứng cho việc tổ hợp này bị phá hủy hoàn toàn, không còn khả năng khôi phục.
Song giá trị lớn hơn nằm ở hai radar 1L119 Nebo-SVU, “đôi mắt tầm xa” của phòng không Nga. Hoạt động ở băng tần VHF, radar này có thể phát hiện cả mục tiêu tàng hình, đóng vai trò cảnh báo sớm và dẫn bắn cho các hệ thống tên lửa. Mỗi tổ hợp Nebo là tài sản hiếm, trị giá hàng chục triệu USD và cần kíp kỹ thuật viên dày dạn kinh nghiệm để vận hành.
Việc hai radar bị tiêu diệt trong vòng 48 giờ khiến chuỗi “tìm - khóa - bắn” của Nga bị đứt gãy. Không còn dữ liệu từ Nebo-SVU, các khẩu đội Buk buộc phải dựa vào radar tầm ngắn, kéo dài thời gian phản ứng và tạo ra khoảng trống chết người trong vùng phủ sóng phòng không.
Một sĩ quan Ukraine giấu tên nói: “Khi radar tắt, không còn gì che chở cho bầu trời. Đó là lúc chúng tôi đi qua”. Hiện tại, phía Nga chưa xác nhận tổn thất này trong vụ tấn công trên, song các kênh Telegram thân Điện Kremlin thừa nhận “mất tín hiệu” ở khu vực Zaporizhzhia và Crimea trong đêm tấn công.
Về mặt chiến lược, đây là đòn đánh mở đường cho UAV và tên lửa hành trình Ukraine xuyên sâu vào bán đảo Crimea, nơi Nga tập trung hậu cần và cơ sở chỉ huy. Mỗi radar bị loại bỏ tạo ra “cửa sổ” tạm thời trong phòng không - đủ để các đòn đánh kế tiếp luồn qua.
Nga sẽ phải rút các hệ thống phòng không khác từ những khu vực xa để bù vào lỗ hổng này. Việc dịch chuyển như vậy làm suy yếu các hướng phòng thủ khác, từ Donetsk tới Belgorod và đẩy mạng lưới phòng không Nga vào thế căng mỏng.
Các nhà phân tích quân sự nhận định, việc phá hủy được một Buk-M3 - loại mới chỉ biên chế từ năm 2016, là minh chứng cho năng lực phối hợp giữa tình báo, UAV và vũ khí chính xác của Ukraine. Một chuyên gia phương Tây nhận xét: “Đây không chỉ là đòn đánh vào phần cứng, mà là đòn đâm thẳng vào lòng tự tin công nghệ của Nga”.
Cả Buk-M3 lẫn Nebo-SVU đều tượng trưng cho niềm kiêu hãnh công nghiệp quốc phòng Nga. Giờ đây, khi những “mắt thần” ấy bị đốt cháy ngay trên đất Crimea, cán cân điện tử trên bầu trời phía Nam đã bắt đầu dịch chuyển.
Cuộc chiến trong bóng đêm vẫn tiếp diễn, nơi mỗi tia sáng lóe lên trên bầu trời không chỉ là tên lửa, mà còn là minh chứng cho cuộc đấu trí, đấu công nghệ không khoan nhượng giữa hai bên.
Lê Quang