Vài năm gần đây, một số ứng dụng bị phát hiện bí mật ghi lại hoạt động trên màn hình - hành vi thường được che giấu trong vô vàn điều khoản sử dụng phức tạp mà người dùng không nhận thức đầy đủ khi họ nhấn nút... đồng ý. Như T-Life (ứng dụng hỗ trợ kỹ thuật của nhà mạng Mỹ T-Mobile) - một phần mềm ghi lại hoạt động trên màn hình ngay khi được mở, tính năng cài đặt ở chế độ mặc định. Phía T-Mobile giải thích làm như vậy giúp nhanh chóng xử lý sự cố mà người dùng báo cáo, T-Life chỉ ghi lại dữ liệu thuộc phạm vi hoạt động trong ứng dụng chứ không truy cập bất cứ thông tin cá nhân nào.
Khi công nghệ phát triển, loạt phương pháp thu thập - phân tích dữ liệu người dùng cũng phát triển theo. Khả năng công nghệ tiên tiến được dùng để thực hiện tác vụ mà người dùng không hay biết (chẳng hạn Youtube sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) chỉnh sửa video không cần sự đồng ý của người dùng mà đài BBC phát hiện) càng khiến lo ngại về quyền riêng tư trên không gian số tăng cao.
Không ít ghi lại hoạt động trên màn hình mà người dùng không hay biết - Ảnh: Freepik
Hệ quả nghiêm trọng
Hành vi bí mật ghi lại hoạt động trên màn hình có thể đem lại hệ quả nghiêm trọng, đặc biệt với quyền riêng tư và bảo mật. Ứng dụng hoàn toàn có khả năng truy cập thông tin cá nhân nhạy cảm như mật khẩu, thông tin tài chính, thông tin liên lạc riêng tư. Nguy cơ bị đánh cắp danh tính trở thành mối đe dọa thực sự vì bên không được ủy quyền dễ dàng lấy số thông tin này thực hiện hành vi xấu.
Khi phát hiện quyền riêng tư bị xâm phạm, niềm tin mà người dùng dành cho ứng dụng, cho nhà phát triển thậm chí cho công nghệ sẽ bị xói mòn. Họ có thể trở nên e ngại hơn khi tương tác với các nền tảng kỹ thuật số, cản trở sự tiến bộ và đổi mới công nghệ.
Pháp lý và đạo đức
Khung pháp lý xoay quanh quyền riêng tư trên không gian số rất phức tạp và khác biệt tùy quốc gia. Một số luật hiện hành như Quy định Bảo vệ dữ liệu tổng quát (GDPR) vẫn chưa được thực thi đúng mức.
Về mặt đạo đức, nhà phát triển và công ty công nghệ có trách nhiệm tôn trọng quyền riêng tư của người dùng cũng như đảm bảo hoạt động của họ phù hợp. Đây là điều họ phải cân nhắc trong quá trình phát triển để duy trì niềm tin từ người dùng lẫn tiêu chuẩn về quyền riêng tư.
Cách phát hiện ứng dụng ghi lại hoạt động trên màn hình
Theo công ty phần mềm an ninh mạng Bitdefender, người dùng nên cảnh giác khi thiết bị xuất hiện hành vi bất thường như mức sử dụng dữ liệu tăng vọt, hao pin hay pop-up quá nhiều. Tất cả đều báo hiệu có phần mềm gián điệp hoặc hoạt động ghi dữ liệu trái phép.
Người dùng nên thường xuyên kiểm tra quyền cấp cho ứng dụng để hạn chế chúng truy cập thông tin nhạy cảm. Vô hiệu hóa quyền không cần thiết và ưu tiên ứng dụng bảo vệ quyền riêng tư. Ta cũng cần cập nhật thông tin về các mối đe dọa mới lẫn biện pháp bảo mật phù hợp.
Cẩm Bình