Ứng phó thảm họa 'kép' động đất - sóng thần: Từ cảnh báo đến hành động

một ngày trướcBài gốc

Báo động toàn vành đai Thái Bình Dương

Chỉ trong vòng vài phút sau trận động đất vào sáng 30-7, một loạt cảnh báo sóng thần đã được phát đi tại nhiều quốc gia ven biển Thái Bình Dương, từ Nhật Bản, Nga, Mỹ, Ecuador đến Philippines, Indonesia, New Zealand, Trung Quốc và nhiều vùng lãnh thổ như Guam, Polynesia thuộc Pháp, Đài Loan (Trung Quốc). Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), tâm chấn nằm cách vùng Petropavlovsk 136 km về phía Đông - Đông Nam, với độ sâu 19,3 km, một vị trí gần tương đương với trận động đất năm 1952 cũng từng gây sóng thần khắp Thái Bình Dương. Trung tâm Cảnh báo Sóng thần Thái Bình Dương (PTWC) tại Hawaii cảnh báo nguy cơ sóng cao từ 1-3 m có thể xảy ra tại các vùng ven biển Nga, Hawaii, Ecuador, Chile và bờ Tây nước Mỹ, từ Alaska đến California.

Trận động đất ngoài khơi Kamchatka - Nga ngày 30-7 gây sóng thần ở nhiều nơi trong Thái Bình Dương

Tại Nga, hơn 2.700 cư dân thị trấn Severo - Kurilsk đã được sơ tán đến nơi an toàn sau khi sóng thần cao 3-4 m tràn vào khiến nhiều khu vực ngập lụt. Một trường mẫu giáo tại Kamchatka bị sập tường, nhiều cơ sở hạ tầng bị hư hại, tuy nhiên rất may không có thương vong. Tại Nhật Bản, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) phát đi cảnh báo sóng thần ngay từ sáng 30-7, với dự báo sóng cao đến 3 m có thể ập vào bờ biển phía Bắc và phía Đông nước này. Hơn 356.000 người tại 6 tỉnh ven Thái Bình Dương được lệnh sơ tán khẩn cấp. Các đợt sóng cao 300-500 mm đã được ghi nhận tại các cảng ở tỉnh Miyagi, Ibaraki và Hokkaido. Hệ thống tàu cao tốc Shinkansen tại vùng Tohoku và một số tuyến tại Tokyo tạm ngừng hoạt động. Nhà máy điện hạt nhân Fukushima nhanh chóng sơ tán công nhân để đảm bảo an toàn.

Tại các khu vực khác như Philippines, Indonesia, New Zealand, Trung Quốc, Mỹ và nhiều quốc đảo Thái Bình Dương, hàng loạt biện pháp phòng ngừa được triển khai đồng loạt: đóng cảng, cấm tàu thuyền ra khơi, phong tỏa các bãi biển, sơ tán người dân, phát cảnh báo trên điện thoại di động và truyền hình quốc gia.

Điều đáng ghi nhận trong trận động đất - sóng thần sáng 30-7 là hầu hết các quốc gia trong vùng ảnh hưởng đều đã nhanh chóng triển khai các biện pháp ứng phó hiệu quả. Không để xảy ra thảm kịch lớn về người như các sự kiện trong quá khứ là thành quả của nhiều năm đầu tư vào hệ thống cảnh báo sớm, xây dựng chiến lược quản lý rủi ro thiên tai và nâng cao ý thức cộng đồng.

Tại Nga, Bộ Tình trạng Khẩn cấp đã huy động lực lượng ứng phó khẩn cấp tại vùng Kamchatka, khẩn trương sơ tán dân cư, kiểm tra kết cấu hạ tầng, nhà máy, cảng cá và đảm bảo an toàn cho các trường học, bệnh viện. Hệ thống phát tin khẩn cấp qua điện thoại, truyền hình, mạng xã hội được kích hoạt chỉ trong vòng vài phút.

Tại Nhật Bản, cơ chế ứng phó thảm họa quốc gia lập tức được kích hoạt. Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi thông báo thành lập trung tâm ứng phó đặc biệt tại Văn phòng Thủ tướng. Thủ tướng Shigeru Ishiba chỉ đạo thực hiện mọi biện pháp nhằm bảo đảm an toàn tối đa cho người dân. 41 tuyến đường sắt tạm dừng hoạt động, sân bay Sendai đóng cửa, hàng loạt doanh nghiệp như Nissan, Kirin, FamilyMart tạm thời ngưng hoạt động để tránh rủi ro.

Ở Mỹ, người dân tại California, Hawaii, Guam được cảnh báo qua hệ thống điện thoại và tin nhắn khẩn cấp. Cảng tại Hawaii bị đóng cửa, các chuyến bay đến và đi từ đảo Maui tạm ngưng. Các bang ven biển tây nước Mỹ lập tức tiến hành kiểm tra hệ thống lưới điện, giao thông và các khu vực ven biển có khả năng bị sóng thần tấn công.

Tại châu Á, các nước như Philippines, Indonesia, Trung Quốc phát lệnh cảnh báo sóng thần với mức độ khác nhau. Cơ quan Địa vật lý Philippines (PHIVOLCS) khuyến cáo người dân rời xa bãi biển, tránh các khu vực cửa sông và đề phòng các đợt sóng bất thường kéo dài hàng giờ. Trung Quốc phát cảnh báo vàng, mức độ nguy hiểm cao thứ hai trong hệ thống bốn cấp độ.

New Zealand gửi cảnh báo sóng thần tới điện thoại di động của người dân sống ở các khu vực ven biển. Cơ quan phòng vệ dân sự của nước này dự báo các dòng chảy mạnh và đợt sóng bất thường sẽ diễn, đồng thời khuyến cáo không cần sơ tán nhưng tuyệt đối tránh xa bờ biển.

Những hồi chuông cảnh tỉnh từ quá khứ

Trận động đất - sóng thần ngày 30-7 một lần nữa gợi nhắc về những ký ức đau thương trong quá khứ, khi nhân loại từng phải đối mặt với các thảm họa “kép” động đất - sóng thần khủng khiếp. Ngày 11-3-2011, một trận động đất 9 độ richter ngoài khơi Nhật Bản đã tạo ra những cơn sóng thần cao đến 40 m tàn phá Đông Bắc nước này. Thảm họa khiến gần 20.000 người thiệt mạng hoặc mất tích, phá hủy hàng loạt thị trấn, và dẫn đến sự cố nghiêm trọng tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima Dai-ichi. Hơn 160.000 cư dân phải sơ tán, nhiều khu vực nhiễm xạ đến nay vẫn chưa thể khôi phục. Chính phủ Nhật Bản đã phải chi hơn 300 tỷ USD để khắc phục hậu quả.

Trước đó, ngày 26-12-2004, một trận động đất 9,1 độ ngoài khơi đảo Sumatra, Indonesia gây ra sóng thần trên toàn Ấn Độ Dương. Hơn 230.000 người tại 17 quốc gia thiệt mạng, hàng triệu người mất nhà cửa, nền kinh tế khu vực bị tàn phá nặng nề. Thiệt hại vật chất khoảng 13 tỷ USD. Những thảm họa này cho thấy động đất - sóng thần có thể xảy ra vô cùng bất ngờ, hiện chưa dự báo trước được, chỉ trong vài phút có thể khiến hàng trăm nghìn người rơi vào thảm cảnh. Chính vì thế, sự chuẩn bị và cảnh giác phải luôn ở mức cao nhất, dù đã có những tiến bộ vượt bậc trong dự báo và ứng phó.

Trận động đất - sóng thần ngày 30-7 cũng nhắc nhở rằng, ứng phó với thiên tai không thể chỉ là phản ứng tình thế. Các quốc gia cần xây dựng một chiến lược toàn diện dựa trên nhiều trụ cột. Trước hết, cần có một hệ thống cảnh báo sớm. Cần đầu tư mạnh vào mạng lưới đo địa chấn, phao cảnh báo sóng thần, vệ tinh quan sát, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn (big data) để dự báo chính xác và nhanh chóng phát tín hiệu đến người dân.

Đồng thời, nâng cao năng lực cộng đồng, giáo dục cộng đồng về kỹ năng ứng phó, diễn tập sơ tán định kỳ, đưa kiến thức về phòng chống thiên tai vào trường học và truyền thông đại chúng để người dân luôn sẵn sàng. Cần xây dựng một hạ tầng có khả năng chống chịu cao, quy hoạch lại khu dân cư ven biển, xây dựng hệ thống đê chắn sóng, nhà cao tầng làm nơi trú ẩn, tăng cường tiêu chuẩn thiết kế công trình để chịu được động đất và sóng thần.

Trên bình diện quốc tế, cần sự phối hợp, tham gia vào mạng lưới cảnh báo sóng thần toàn cầu do UNESCO và các tổ chức quốc tế điều phối, chia sẻ dữ liệu, hỗ trợ kỹ thuật giữa các quốc gia. Các nước phát triển như Nhật Bản, Mỹ, Đức có thể giúp đỡ các nước đang phát triển về công nghệ, nhân lực và tài chính.

Chỉ một ngày sau, tất cả các quốc gia, vùng lãnh thổ trong vành đai Thái Bình Dương đã dỡ bỏ cảnh báo sóng thần, tuy nhiên trận động đất 8,8 độ ngày 30-7 vẫn là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ. Nhân loại không thể ngăn cản động đất hay sóng thần, nhưng hoàn toàn có thể giảm thiểu thiệt hại nếu chủ động chuẩn bị, ứng phó kịp thời và hợp tác quốc tế hiệu quả.

Thảm họa thiên nhiên là điều không thể tránh khỏi, nhưng thảm họa nhân đạo là điều có thể phòng ngừa. Đó là bài học lớn rút ra từ quá khứ và cần được khắc ghi cho hiện tại và tương lai. Trước “cơn thịnh nộ” bất ngờ của thiên nhiên, thứ vũ khí mạnh mẽ nhất mà con người có trong tay chính là sự chuẩn bị. Và sự chuẩn bị ấy phải được xây dựng từ hôm qua tới hôm nay trước khi quá muộn.

Hoàng Tuấn

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/ung-pho-tham-hoa-kep-dong-dat-song-than-tu-canh-bao-den-hanh-dong-post619279.antd