Thể thao học đường được quan tâm phát triển ở Trường trung học phổ thông Thuận Châu (Sơn La).
Để thúc đẩy sự phát triển cho thế hệ trẻ nói chung, xây dựng một nền tảng vững chắc cho thể thao thành tích cao nói riêng, cần có một hệ thống thể thao học đường bài bản, gắn chặt với chương trình giáo dục và được đầu tư đúng mức.
Những câu chuyện vượt khó của các vận động viên trẻ, những mô hình trường học tiêu biểu và định hướng chiến lược từ các nhà quản lý, cho thấy vai trò then chốt của thể thao học đường trong việc ươm mầm tài năng thể thao Việt Nam.
Nơi bắt đầu của sự chuyên nghiệp
Mỗi ngày của Đặng Tâm Bình, học sinh lớp 11 Trường trung học phổ thông Thuận Châu (Sơn La) bắt đầu bằng việc học trên lớp, rồi chiều tối duy trì thói quen luyện tập môn cầu lông đến tận 20 giờ. Trong suốt nhiều năm, bên cạnh em luôn có bố, một giáo viên thể chất, người đã đưa em đến với môn cầu lông từ năm lên 5 tuổi, sát cánh cùng em trên mọi chặng đường thi đấu. Từ những giải cơ sở đến cấp quốc gia, cái tên Tâm Bình đã gắn liền với bảng thành tích dày đặc: hơn 10 Huy chương vàng các cấp, giải thưởng học sinh giỏi, bằng khen của Ủy ban nhân dân tỉnh. Phía sau những tấm huy chương ấy là sự kiên trì không ngơi nghỉ của bản thân Bình và sự hỗ trợ thầm lặng từ nhà trường.
Học sinh Đặng Tâm Bình giành Huy chương vàng môn Cầu lông tại Hội khỏe Phù Đổng toàn quốc năm 2024.
Chia sẻ về những nỗ lực vượt khó để phát triển thể thao học đường ở một trường miền núi, thầy Giang Thái Hưng, Hiệu trưởng Trường trung học phổ thông Thuận Châu cho biết: Nhà trường tận dụng tối đa cơ sở vật chất sẵn có cho các môn cầu lông, bóng chuyền, bóng đá, đồng thời phối hợp các câu lạc bộ (CLB) thể thao trên địa bàn để tổ chức giao lưu, thi đấu. Giáo viên có kinh nghiệm được phân công theo dõi, phát hiện học sinh có tố chất từ khối lớp 10, nắm bắt năng lực học sinh từ các trường trung học cơ sở và xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cụ thể. Học sinh năng khiếu được nhà trường tạo điều kiện tham gia các giải đấu để rèn luyện, tích lũy kinh nghiệm và khẳng định tài năng. Theo thầy Hưng, dù trong điều kiện nào, nếu có quyết tâm và kế hoạch phù hợp thì vẫn có thể nuôi dưỡng niềm đam mê thể thao cho học sinh.
Học sinh Trường trung học phổ thông Thuận Châu (Sơn La) tham gia Giải bóng chuyền hơi trên địa bàn tổ chức.
Trường trung học phổ thông Phan Đình Phùng (Hà Nội) là một trong những điển hình về xây dựng phong trào thể thao học đường chuyên nghiệp và bài bản. Trường hiện có 23 CLB hoạt động trong nhiều lĩnh vực, trong đó, thể thao đặc biệt được chú trọng, nhất là bóng rổ đã phát triển suốt hơn 20 năm qua và đạt thành tích cao tại các giải trẻ và Hội khỏe Phù Đổng quốc gia. Thách thức lớn nhất là việc cân bằng giữa học tập và rèn luyện thể thao, cho nên nhà trường luôn cố gắng phối hợp phụ huynh và học sinh để xây dựng lịch trình hợp lý, tận dụng tối đa mùa hè để các em thi đấu giao lưu.
Cô Đỗ Thị Bẩy, Phó Hiệu trưởng Trường trung học phổ thông Phan Đình Phùng kiến nghị: Nhà nước cần có cơ chế phát hiện và tuyển chọn học sinh năng khiếu ngay từ trường học, chính sách hỗ trợ chuyên môn, huấn luyện viên và cơ sở vật chất, cùng với việc điều chỉnh chương trình học linh hoạt cho học sinh năng khiếu để không bị quá tải. Bên cạnh đó, các chính sách khuyến khích, khen thưởng và định hướng nghề nghiệp rõ ràng là rất quan trọng để học sinh và phụ huynh yên tâm đầu tư cho con đường thể thao lâu dài, chuyên nghiệp.
Trường THPT Phan Đình Phùng (Hà Nội) là một trong những điển hình về việc xây dựng phong trào thể thao học đường.
Trường hợp của những tên tuổi trong làng thể thao thành tích cao Việt Nam như: Đỗ Thị Ánh Nguyệt (bắn cung), Nguyễn Thị Oanh (điền kinh), Nguyễn Thị Ánh Viên (bơi), Nguyễn Thùy Linh (cầu lông), Nguyễn Huy Hoàng (bơi), Lý Hoàng Nam (quần vợt), Châu Tuyết Vân (tekwondo), Phạm Thị Huệ (rowing)… càng làm rõ vai trò của thể thao học đường trong việc phát hiện và bồi dưỡng tài năng. Theo lãnh đạo Cục Thể dục thể thao Việt Nam, nếu không có những buổi học thể dục, những đợt tuyển chọn hoặc sự quan tâm từ thầy cô, thì nhiều bạn trẻ sẽ không biết bản thân hợp với môn nào...
Nền tảng phát triển toàn diện
Cục trưởng Cục Thể dục thể thao Việt Nam Nguyễn Danh Hoàng Việt khẳng định, thể thao học đường là nền tảng đầu tiên, giữ vai trò quan trọng trong việc phát hiện và nuôi dưỡng tài năng. Định hướng của ngành trong giai đoạn tới là phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo để nâng cao chất lượng giáo dục thể chất, mở rộng hoạt động thể thao ngoại khóa và đưa các môn thể thao phù hợp vào chương trình học chính khóa.
Cục trưởng Nguyễn Danh Hoàng Việt cũng chỉ ra khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu đồng bộ về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên thể chất có chuyên môn sâu. Nhiều trường thiếu sân chơi, dụng cụ tập luyện đúng chuẩn, giáo viên thể chất đảm nhiệm đa môn, chưa được đào tạo chuyên sâu về phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu. Sự phối hợp giữa ngành giáo dục và ngành thể thao ở nhiều địa phương vẫn còn lỏng lẻo. Để tháo gỡ, cần có chính sách đầu tư cụ thể từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa, cùng với hướng dẫn liên ngành thống nhất quy định rõ vai trò, trách nhiệm của từng cấp, từng ngành.
Khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu đồng bộ về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên thể chất có chuyên môn sâu. Nhiều trường thiếu sân chơi, dụng cụ tập luyện đúng chuẩn, giáo viên thể chất đảm nhiệm đa môn, chưa được đào tạo chuyên sâu về phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu. Sự phối hợp giữa ngành giáo dục và ngành thể thao ở nhiều địa phương vẫn còn lỏng lẻo. Để tháo gỡ, cần có chính sách đầu tư cụ thể từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa, cùng với hướng dẫn liên ngành thống nhất quy định rõ vai trò, trách nhiệm của từng cấp, từng ngành.
Cục trưởng Cục Thể dục thể thao Việt Nam Nguyễn Danh Hoàng Việt
Cục Thể dục thể thao Việt Nam đã và đang tiếp tục triển khai Đề án phát triển thể lực, tầm vóc học sinh giai đoạn 2021-2030, trong đó có nội dung trọng tâm về phát hiện sớm tài năng thể thao. Cục phối hợp hướng dẫn các địa phương xây dựng mô hình CLB thể thao trong trường học, kết hợp hệ thống các trung tâm huấn luyện và trường năng khiếu để đào tạo, bồi dưỡng. Các giải thể thao học đường như Hội khỏe Phù Đổng, Giải thể thao học sinh toàn quốc là kênh đánh giá quan trọng để tuyển chọn những gương mặt tiềm năng và đưa vào chương trình huấn luyện chuyên sâu.
Trường THPT Phan Đình Phùng hiện có 23 câu lạc bộ hoạt động trong nhiều lĩnh vực
Cục cũng phối hợp xây dựng văn bản hướng dẫn, tổ chức tập huấn, đề xuất chính sách đầu tư cơ sở vật chất tại các vùng khó khăn, khuyến khích mô hình “một trường-một môn thể thao đặc trưng” và hỗ trợ tổ chức các giải thể thao học sinh. Trong bối cảnh chuyển đổi số, Cục Thể dục thể thao Việt Nam khuyến khích các địa phương số hóa dữ liệu năng khiếu thể thao học đường, giúp kết nối tốt hơn giữa nhà trường, ngành thể thao và các cơ sở đào tạo vận động viên.
Tiến sĩ Trần Văn Lam, Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đạt nhiều kết quả tích cực trong việc xây dựng hệ thống thể thao học đường, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu. Sự hợp tác này đã góp phần nâng cao chất lượng giáo dục thể chất và tạo nền tảng để phát triển thể thao thành tích cao, hướng tới mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện về tri thức, thể chất và kỹ năng sống.
Định hướng chiến lược của sự phối hợp dựa trên các văn bản quan trọng như Chiến lược phát triển thể dục, thể thao Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và tầm vóc người Việt Nam. Hai Bộ cũng phối hợp đổi mới chương trình giáo dục thể chất theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, trọng tâm là cá thể hóa hoạt động thể thao, phù hợp sở thích, tâm sinh lý và điều kiện của học sinh, tăng cường đầu tư và tận dụng các cơ sở vật chất sẵn có ở các địa phương. Hai Bộ cũng khuyến khích thành lập và duy trì các CLB thể thao trong và liên trường, tạo sân chơi lành mạnh và cơ hội phát hiện năng khiếu. Đến nay, 100% trường học từ tiểu học đến trung học phổ thông trên cả nước đã thành lập các CLB thể thao.
Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng Đề án đổi mới công tác giáo dục thể chất và thể thao trường học giai đoạn 2026-2035, tầm nhìn đến 2045. Các định hướng trọng tâm bao gồm: Xây dựng chiến lược phát triển thể thao trường học dài hạn, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phát triển đội ngũ giáo viên, đổi mới nội dung và phương pháp tổ chức hoạt động thể thao, kết hợp chặt chẽ thể thao và giáo dục thể chất với đánh giá rèn luyện đạo đức, tăng cường phối hợp liên ngành và xã hội hóa, đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức.
HOÀI THU