Uống sai có thể biến Paracetamol thành 'chất độc' với gan

4 giờ trướcBài gốc

Paracetamol rất phổ biến trên thị trường với nhiều chế phẩm có dạng bào chế và hàm lượng từ thấp đến cao. Ảnh: Shutterstock.

Cô gái 22 tuổi phải nhập viện trong tình trạng nôn nhiều, mệt lả sau khi uống tới 50 viên Paracetamol 500 mg chỉ trong một ngày. Ngay khi tiếp nhận, các bác sĩ Bệnh viện Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí (Quảng Ninh) đã rửa dạ dày, truyền thuốc giải độc và điều trị tích cực theo phác đồ ngộ độc Paracetamol.

Rất may, sau vài ngày, chức năng gan của bệnh nhân dần hồi phục, cô tỉnh táo, ăn uống được và đã được xuất viện. Các bác sĩ khuyến cáo dù trong hoàn cảnh nào, việc tự ý dùng thuốc quá liều luôn tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc gan cấp, thậm chí nguy hiểm tính mạng.

Vì sao Paracetamol dễ ngộ độc?

Paracetamol, còn gọi là acetaminophen, được sử dụng phổ biến trên toàn thế giới. Tác dụng chính của chúng là giảm đau, hạ sốt nên thuốc được sử dụng rộng rãi trong điều trị các chứng đau và sốt từ nhẹ đến vừa như: cảm cúm, nhức đầu, đau bụng, đau nhức. Tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân gây ngộ độc thuốc thường gặp nhất ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết ngộ độc Paracetamol thường xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân chính. Trường hợp đầu tiên là người bệnh chủ động uống quá liều do nghĩ quẩn thường được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Nhóm thứ hai phổ biến hơn, là người dân tự ý lạm dụng thuốc, dùng sai liều hoặc kết hợp nhiều loại thuốc chứa Paracetamol mà không biết, dẫn đến quá liều khi giảm đau, hạ sốt tại nhà. Những trường hợp này thường gặp ở người bị sốt cao, kéo dài, đau nhiều hoặc mắc bệnh mạn tính.

"Do triệu chứng ngộ độc Paracetamol diễn tiến âm thầm, trong vài ngày đầu hầu như không có biểu hiện cụ thể, nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện khi gan đã tổn thương nặng. Khi xuất hiện vàng da, chán ăn, mệt mỏi là lúc ngộ độc đã tiến triển nặng, có thể dẫn đến suy gan cấp, hôn mê gan và tử vong nếu không được xử trí kịp thời", bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Paracetamol là thuốc không kê đơn, người dân có thể dễ dàng mua ở bất kỳ hiệu thuốc nào để điều trị các triệu chứng đau hoặc sốt thông thường. Trên thị trường hiện có hàng trăm biệt dược khác nhau chứa thành phần chính là Paracetamol, với nhiều dạng bào chế như viên nén, bột, siro hay viên đặt hậu môn.

Người bệnh bị suy gan cấp do ngộ độc Paracetamol được hồi sức bằng phương pháp lọc máu hấp phụ phân tử kép (DPMAS). Ảnh: BVCC.

Một số loại còn phối hợp thêm các hoạt chất khác như codein, tramadol (giảm đau dạng opioid), chlorpheniramine (kháng histamine), phenylephrine (giảm ngạt mũi) hoặc dextromethorphan (giảm ho).

Chính vì sự đa dạng này, người dân rất dễ vô tình uống cùng lúc nhiều loại thuốc có chứa Paracetamol. TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, cho hay khi bệnh không thuyên giảm, không ít người thường tăng liều hoặc đổi sang loại thuốc khác mà không biết rằng vẫn đang sử dụng cùng một hoạt chất.

Việc này khiến tổng liều Paracetamol hàng ngày vượt ngưỡng an toàn, dẫn đến ngộ độc. Ngoài ra, người bệnh còn có nguy cơ bị quá liều với các hoạt chất phối hợp, gây thêm nhiều biến chứng nguy hiểm.

Người gầy yếu, suy nhược, ăn kém, sốt cao kéo dài, uống nhiều rượu bia hoặc đang sử dụng thuốc điều trị lao, động kinh là nhóm có nguy cơ ngộ độc paracetamol cao hơn, ngay cả khi dùng đúng liều. Những trường hợp này nên được bác sĩ thăm khám và hướng dẫn cụ thể, đồng thời chỉ nên sử dụng liều thấp nhất có thể.

Dấu hiệu ngộ độc Paracetamol

Các dấu hiệu ngộ độc ban đầu thường rất kín đáo, dễ nhầm với triệu chứng của bệnh cảm sốt thông thường. Theo bác sĩ Nguyên, khi làm xét nghiệm, men gan sẽ bắt đầu tăng từ ngày thứ hai hoặc thứ ba sau khi dùng thuốc.

"Nếu người bệnh có biểu hiện vàng da, mệt mỏi, chán ăn, tức là gan đã bị tổn thương nghiêm trọng. Khi ngộ độc tiến triển thành viêm gan nặng hoặc suy gan cấp, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 50% hoặc cao hơn", vị chuyên gia nhấn mạnh.

Bên cạnh nguy cơ ngộ độc Paracetamol, việc lạm dụng các loại thuốc phối hợp còn có thể gây ngộ độc các thành phần khác. Nếu dùng quá liều các thuốc giảm đau dạng opioid như codein, tramadol, người bệnh có thể bị ức chế hô hấp, táo bón, run tay chân hoặc nghiện.

Các dấu hiệu ngộ độc ban đầu thường rất kín đáo, dễ nhầm với triệu chứng của bệnh cảm sốt thông thường. Ảnh: Freepik.

Các thuốc co mạch như phenylephrine có thể gây tăng huyết áp, đau tim; thuốc kháng histamine liều cao dễ gây mê sảng, ảo giác, rối loạn nhịp tim; còn dextromethorphan trong thuốc ho có thể khiến người bệnh lẫn lộn, hôn mê, nhịp tim nhanh. Trẻ nhỏ đặc biệt nhạy cảm với các hoạt chất này và có thể gặp tình trạng thở yếu, ngừng thở nếu bị quá liều.

Cách sử dụng đúng

Để sử dụng Paracetamol an toàn, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo người trưởng thành có thể trạng trung bình, không mắc bệnh nền, không nên dùng quá 3 g trong 24 giờ (tương đương 6 viên 500 mg). Trong thực tế, các bác sĩ thường chỉ kê 1-1,5 g mỗi ngày, tức 2-3 viên 500 mg để đảm bảo an toàn. Với trẻ em, liều khuyến nghị là 15 mg/kg mỗi lần, không quá 6 lần trong 24 giờ.

Dược sĩ Lê Thu Thảo, khoa Dược, Bệnh viện Nhi Trung ương, cũng lưu ý người dân cần biết rõ thành phần và tên thuốc đang sử dụng, tránh dùng cùng lúc nhiều sản phẩm có chứa Paracetamol. Không nên tự ý tăng liều, đặc biệt ở người đang uống rượu, mắc bệnh gan, hoặc sử dụng thuốc có thể làm tăng độc tính của Paracetamol.

Ngoài việc dùng thuốc, nên kết hợp các biện pháp hỗ trợ hạ sốt như chườm ấm, uống đủ nước, mặc đồ thoáng mát, để giảm phụ thuộc vào thuốc. Khi có biểu hiện bất thường như mệt mỏi, vàng da, nôn nhiều, cần tới ngay cơ sở y tế để kiểm tra.

"Nhiều loại thuốc hạ sốt, giảm đau trên thị trường có chứa Paracetamol trong thành phần. Vì vậy, không nên cho trẻ dùng cùng lúc hai loại thuốc chứa Paracetamol để tránh quá liều. Nếu cần thiết, có thể dùng phối hợp với thuốc chứa ibuprofen, trừ khi bác sĩ yêu cầu không dùng", dược sĩ Thảo nói.

Người dân cần ghi nhớ không sử dụng thuốc quá liều khuyến cáo, không dùng trong trường hợp mẫn cảm với Paracetamol, ghi lại thời điểm uống thuốc để tránh uống trùng liều, và luôn để thuốc xa tầm với của trẻ nhỏ.

Phương Anh

Nguồn Znews : https://lifestyle.znews.vn/uong-sai-co-the-bien-paracetamol-thanh-chat-doc-voi-gan-post1595151.html