Uzbekistan tìm cách cân bằng hợp tác năng lượng hạt nhân với Nga và Trung Quốc

5 giờ trướcBài gốc

Uzbekistan mở rộng các dự án năng lượng hạt nhân, đàm phán với cả Rosatom và CNNC, nhằm giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, đồng thời củng cố vị thế chiến lược trong khu vực (trong ảnh: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, phải, và Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev tại cuộc gặp ở Astana, Kazakhstan, ngày 17/6/2025). Ảnh: THX/TTXVN

Bình luận trên trang web của Quỹ James Town (jamestown.org) mới đây, Syed Fazl-e-Haider, nhà phân tích cộng tác tại bộ phận Nam Á của Wikistrat cho rằng, Uzbekistan đang theo đuổi mục tiêu đầy tham vọng là trở thành trung tâm năng lượng hạt nhân ở Trung Á, thông qua chiến lược hợp tác cân bằng với cả Nga và Trung Quốc. Chiến lược này được thúc đẩy bởi mong muốn đa dạng hóa nguồn năng lượng và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, nhưng cũng phản ánh những lo ngại địa chính trị hiện tại.

Rosatom, công ty năng lượng hạt nhân nhà nước của Nga, đóng vai trò quan trọng trong kế hoạch của Uzbekistan. Các thỏa thuận hợp tác chung về năng lượng hạt nhân đã được ký kết từ năm 2017. Một thỏa thuận vào tháng 9/2018 dự kiến xây dựng hai lò phản ứng VVER-1200, mỗi lò công suất 1.200 megawatt, với chi phí ước tính 11 tỷ USD.

Sau đó, vào tháng 5/2024, Rosatom và Cơ quan Năng lượng Hạt nhân Uzbekistan (Uzatom) đã ký một thỏa thuận mới để xây dựng một nhà máy điện hạt nhân (NPP) bao gồm 6 lò phản ứng nhỏ công suất 55 megawatt mỗi lò, tổng cộng 330 megawatt, dự kiến hoàn thành vào năm 2033 tại khu vực Jizzakh. Thỏa thuận cập nhật năm 2025 kết hợp các yếu tố này, bao gồm việc xây dựng hai lò phản ứng VVER-1000 lớn và hai tổ máy mô-đun nhỏ RITM-200N tại quận Farish thuộc tỉnh Jizzakh.

Trên toàn cầu, Nga là nhà thầu chính cung cấp hỗ trợ trong việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân và cung cấp nhiên liệu hạt nhân. Báo cáo tình hình công nghiệp hạt nhân thế giới năm 2024 cho thấy Rosatom là nhà xây dựng và xuất khẩu lò phản ứng hàng đầu vào thời điểm đó, hoạt động tại các quốc gia như Bangladesh, Trung Quốc, Ai Cập, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên, Tashkent không chắc chắn về tiến độ thỏa thuận với Moskva. Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev đã phải phòng ngừa rủi ro do tình hình kinh tế của Nga suy yếu trong bối cảnh các lệnh trừng phạt quốc tế áp đặt lên nước này liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine. Sự căng thẳng địa chính trị và các lệnh trừng phạt khắc nghiệt có thể tạo ra rủi ro cho Uzbekistan nếu nước này chủ yếu phụ thuộc vào Nga trong việc xây dựng và vận hành các cơ sở năng lượng hạt nhân.

Để có một phương án dự phòng trong trường hợp thỏa thuận với Rosatom bị đình trệ, Tổng thống Mirziyoyev đã thảo luận về việc hợp tác với Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc (CNNC). Ngày 2/9, Tổng thống Mirziyoyev đã gặp ông Shen Yanfeng, Chủ tịch CNNC, bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, thảo luận về việc mở rộng hợp tác trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Các lĩnh vực hợp tác bao gồm chuyển giao công nghệ hiện đại, phát triển các mỏ uranium, thăm dò địa chất tại các khu vực tiềm năng và sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Sự tham gia của Trung Quốc cũng đã được ghi nhận trong các hoạt động khác: Vào tháng 11/2024, CNNC và Uzatom đã nhất trí đánh giá khả năng triển khai lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ của Trung Quốc tại Uzbekistan. Vào tháng 4 năm nay, một cuộc họp ba bên giữa đại diện Rosatom, CNNC và Uzatom đã thảo luận về việc điều chỉnh thiết bị tua-bin của Shanghai Electric - một trong những nhà sản xuất thiết bị điện và tua-bin hàng đầu của Trung Quốc - cho phù hợp với nhà máy điện hạt nhân của Uzbekistan.

Tuy nhiên, việc Uzbekistan chuyển hướng sang Trung Quốc cũng không phải là không có rủi ro. Frank Maracchione, chuyên gia về sự can dự của Trung Quốc với Trung Á tại Đại học Kent, nhận định: "Trung Quốc hiện đã hoàn toàn hội nhập vào khu vực. Không thể phủ nhận sự hiện diện áp đảo của nước này ở Trung Á". Nếu Tashkent phụ thuộc vào Bắc Kinh về nguồn cung cấp, việc tiếp cận các nguồn lực đó có thể phụ thuộc vào tình trạng mối quan hệ của nước này với Trung Quốc. Sự phụ thuộc đó có thể gây ra rủi ro về an ninh và tính bền vững cho các dự án điện hạt nhân.

Như vậy, năng lực năng lượng hạt nhân của Uzbekistan đang đối mặt với một chặng đường bấp bênh. Tashkent đang đối mặt với việc cân bằng hợp tác với Moskva, do các câu hỏi đang được đặt ra về tính bền vững của các thỏa thuận do ảnh hưởng của lệnh trừng phạt, và Trung Quốc, nước đang định vị mình như một lựa chọn thay thế để gia tăng ảnh hưởng tại Trung Á. Việc đàm phán với CNNC cho thấy Uzbekistan không muốn trì hoãn hoạt động xây dựng các lò phản ứng hạt nhân của mình và sẽ tìm kiếm các đối tác thay thế nếu Nga không thể thực hiện.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/uzbekistan-tim-cach-can-bang-hop-tac-nang-luong-hat-nhan-voi-nga-va-trung-quoc-20251014100035697.htm