Ngoài việc tự nguyện còn có trách nhiệm tham gia vụ án tòa chỉ định
Luật sư không chỉ là người đại diện cho thân chủ trong các vụ án, mà còn là người tư vấn, hướng dẫn và bảo vệ quyền lợi cho những người không có khả năng tự bảo vệ mình trước pháp luật.
Đối với các đối tượng thuộc diện được trợ giúp pháp lý miễn phí, sự hiện diện của luật sư giúp họ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, từ đó tránh những sai lầm pháp lý có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Trong nhiều trường hợp, người yếu thế không có đủ kiến thức hoặc điều kiện tài chính để thuê luật sư. Lúc này, đội ngũ luật sư tham gia trợ giúp pháp lý miễn phí chính là chỗ dựa quan trọng giúp họ có tiếng nói trong các quá trình tố tụng, từ điều tra, truy tố đến xét xử.
Ngoài các hoạt động trợ giúp pháp lý tự nguyện, luật sư còn có trách nhiệm tham gia các vụ án theo chỉ định của cơ quan tiến hành tố tụng, đặc biệt là tòa án, khi bị can, bị cáo thuộc diện bắt buộc phải có luật sư bào chữa, nhưng họ không có khả năng thuê luật sư.
Luật sư Trần Xuân Tiền (Trưởng Văn phòng luật sư Đồng Đội - Đoàn luật sư TP Hà Nội) từng có thời gian tham gia trợ giúp pháp lý.
Đây là quy định bắt buộc theo pháp luật tố tụng hình sự nhằm bảo đảm quyền được bào chữa của bị can, bị cáo.
Tham gia các vụ án theo chỉ định đòi hỏi luật sư phải có tinh thần trách nhiệm cao, chuyên môn vững và đặc biệt là đạo đức nghề nghiệp. Bởi lẽ, không ít vụ án phức tạp, nhạy cảm, thậm chí có thể ảnh hưởng đến sinh mạng, danh dự và tương lai của một con người. Khi đó, sự tận tâm và bản lĩnh của luật sư chính là yếu tố then chốt góp phần bảo vệ công lý.
Theo thống kê từ Bộ Tư pháp, trong những năm gần đây, hàng trăm nghìn lượt người đã được hưởng lợi từ các hoạt động trợ giúp pháp lý miễn phí, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của đội ngũ luật sư. Nhiều vụ án oan sai, vi phạm tố tụng đã được phát hiện và khắc phục kịp thời nhờ vào sự tham gia của luật sư trong quá trình bảo vệ quyền lợi cho bị can, bị cáo hoặc đương sự yếu thế.
Ngoài ra, các luật sư còn tham gia tư vấn pháp luật cộng đồng, phổ biến pháp luật tại vùng sâu, vùng xa, hỗ trợ giải quyết các tranh chấp dân sự, đất đai, hôn nhân, gia đình… góp phần nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân và giảm tải áp lực cho hệ thống tư pháp.
Tuy vậy, công tác trợ giúp pháp lý hiện vẫn đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu cơ chế khuyến khích luật sư tham gia, đặc biệt là tại các địa phương.
Hoạt động của luật sư chỉ định cũng như một trợ giúp viên pháp lý
Để nâng cao hiệu quả, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế pháp lý, tăng cường phối hợp giữa các tổ chức hành nghề luật sư và cơ quan trợ giúp pháp lý nhà nước. Nhà nước cần có chính sách động viên, đãi ngộ phù hợp nhằm khuyến khích các luật sư có kinh nghiệm, chuyên môn cao tham gia vào lĩnh vực này.
Có thể nói, đội ngũ luật sư đóng vai trò không thể thay thế trong công tác trợ giúp pháp lý cho người yếu thế cũng như trong các vụ án theo chỉ định. Không chỉ là người bảo vệ quyền lợi pháp lý, luật sư còn là người mang lại niềm tin vào công lý và pháp luật cho những người đang đứng trước khó khăn. Góp phần của họ trong công tác này không chỉ mang tính pháp lý, mà còn thể hiện sâu sắc tinh thần nhân văn và trách nhiệm xã hội cao cả của nghề luật sư trong xã hội hiện đại.
Ông Trương Việt Toàn.
Trao đổi với PV Báo Tiền Phong, ông Trương Việt Toàn (nguyên Thẩm phán Tòa án nhân dân TP Hà Nội) từng nhận xét, trợ giúp viên pháp lý ra đời đã góp phần tích cực bảo vệ nhóm người yếu thế trong xã hội, khi họ không đủ tiền để thuê luật sư.
Tuy nhiên theo ông Trương Việt Toàn, ngoài nhóm yếu thế được trợ giúp viên hỗ trợ pháp lý thì trong hệ thống pháp luật Việt Nam có một số tội danh quy định cho phép Tòa án chỉ định luật sư bào chữa. Hoạt động của luật sư được chỉ định tương tự như trợ giúp pháp lý, tòa sẽ không thu phí của đương sự, Nhà nước sẽ trả phí theo mỗi phiên tòa cho luật sư chỉ định.
Hoàng An