Vào vườn tượng kể câu chuyện thời gian

4 giờ trướcBài gốc

Trong vườn tượng Măng Đen

Nép mình giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, vườn tượng Măng Đen (huyện KonPlong, Kon Tum cũ, nay là xã Măng Đen, Quảng Ngãi) là một tuyệt tác nghệ thuật giữa lòng thiên nhiên. Được hoàn thành năm 2013, khu vườn rộng hơn 1 ha nằm trên triền đồi xanh mướt, nơi rừng nguyên sinh hòa quyện cùng làn sương mờ ảo, tạo nên một không gian huyền bí và đầy chất thơ.

Những thân tượng đã phủ màu rêu phong nằm lấp ló dưới tán rừng có những thân tượng đã hơn chục năm, có những thân tượng mới được đẽo đục nhưng tất cả đều khiến nhiều người trầm trồ choáng ngợp. Những thân tượng đặt rải rác dưới tán rừng nguyên sinh, trên những lối đi lát đá, tạo nên không gian hoang sơ nhưng đầy sức sống như chìm trong văn hóa tộc người trăm năm của những Mơ Nâm, Ba Na, Gia Rai, Xơ Đăng trên miền sương mờ ảo này.

Vườn nghệ thuật Măng Đen vừa bảo tồn và phát huy văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, vừa gắn với phát triển du lịch.

Vườn tượng gỗ, vườn nghệ thuật Măng Đen là nơi nghệ thuật tạc tượng dân gian hòa quyện với không gian thiên nhiên hùng vĩ. Mỗi bức tượng đều được khắc họa thô mộc nhưng rất có hồn, khiến du khách như lạc vào một bảo tàng tượng gỗ ở ngoài trời. Dưới những gốc cây cổ thụ rêu phong, những bức tượng hình người, vật với đủ hình thù đứng yên lặng. Không gian trầm lặng càng làm cho những bức tượng gỗ có hồn, có cảm xúc đặc biệt. Các tượng gỗ với rất nhiều hình tượng phong phú, đa dạng về cách thể hiện xung quanh quan niệm về sự sinh thành.

Một cặp tượng trai gái đang giao hoan, bên cặp tượng trai gái đó là tượng người đàn bà đang mang thai, còn các góc quanh rào là tượng những hài nhi đang ngồi khóc trong hoài tưởng. Hơn 100 bức tượng gỗ, do bàn tay tài hoa của 33 nghệ nhân từ các dân tộc bản địa chạm khắc, tái hiện sống động đời sống văn hóa phong phú của vùng Bắc Tây Nguyên. Mỗi tác phẩm là một câu chuyện, từ hình ảnh người đàn ông vác rựa đi săn, người phụ nữ giã gạo, đến những khoảnh khắc quây quần bên ché rượu cần hay tiếng cồng chiêng vang vọng.

Tượng gỗ ở đây có đủ mọi sắc thái, khi thì tượng người phụ nữ giã gạo, dệt vải, đàn ông đi săn, cả nhà đi rẫy, đang chơi nhạc cụ, già làng, uống rượu cần, lễ ăn trâu, lễ bỏ mả, có cả tượng anh bộ đội Cụ Hồ... Các loài thú nuôi và thú rừng có quan hệ đến đời sống, sinh hoạt của người dân Tây Nguyên cũng hiện diện trong rừng tượng gỗ. Không chỉ có con người, những bức tượng chim, voi, khỉ... mang hơi thở núi rừng, như lời thì thầm về sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên.

Nghệ nhân A Lễ, làng Kon Chênh chia sẻ, tượng gỗ dân gian góp một vị trí vô cùng đặc biệt trong đời sống văn hóa tâm linh của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên, thể hiện khát vọng nhân sinh đầy dung dị trong đời sống sinh hoạt của người dân. Chính vì vậy, tượng gỗ Tây Nguyên không có một hình dáng nhất định mà thường biểu thị ở hình dáng đa dạng, đa sắc thái và biểu cảm.

Những khúc gỗ đơn thuần được các nghệ nhân “thổi hồn”, trở thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn văn hóa và tâm linh của vùng đất thiêng. Những bức tượng gỗ dân gian được hình thành từ bàn tay tài hoa của các nghệ nhân bản địa, những người đã gắn bó với nghề điêu khắc gỗ từ lâu đời. Nhiều bức tượng còn kể lại những câu chuyện, huyền thoại về cuộc sống, thiên nhiên và các vị thần, tạo nên một không gian vừa hoang sơ vừa giàu cảm xúc. Phổ biến là tượng người ngồi buồn, sinh hoạt gần gũi hằng ngày như người phụ nữ mang thai, đôi vợ chồng đi rẫy, hút thuốc, uống rượu cần...

Những bức tượng tuy thô ráp, mộc mạc nhưng mang hồn người gửi gắm.

Bao đời rồi, người Tây Nguyên như già A Lễ, như những già làng khác luôn đau đáu nỗi niềm tượng gỗ. Những thân gỗ vô tri qua bàn tay và tâm hồn của những người nghệ nhân già đã biến thành những người phụ nữ giã gạo, dệt vải, là cánh đàn ông vào rừng săn bắn, đi rẫy, là không khí lễ hội rộn ràng của buôn làng cùng những khuôn mặt tươi vui khi biểu diễn nhạc cụ, nhảy múa, uống rượu cần, là người đàn ông đàn bà đang yêu, là người mẹ bồng con chờ chồng đi chiến trận. “Mỗi bức tượng là cả một trời thương nhớ mà nghệ nhân khắc vào đó lòng mình, sự hi vọng của mình. Đó là cả tâm tưởng, cả nền văn hóa, cả sự dồn nén bao năm tạc nên thành thân tượng!”, nghệ nhân A Lễ bộc bạch.

Nghệ nhân A Lễ chia sẻ, tượng thường được làm từ cây gỗ tròn, dài hay ngắn tùy thuộc vào mẫu thực tế. Những nghệ nhân không có thiết kế, bản vẽ, chỉ bằng trí tưởng tượng, với đôi bàn tay và những vật dụng đơn sơ như cái rìu, chiếc rựa, cái đục để tạo tác. Các nghệ nhân dân gian bằng khả năng thiên bẩm, sự cảm nhận rất riêng và tấm lòng, tình cảm chân thành của mình đã sáng tạo nên những bức tượng gỗ tuy thô ráp, mộc mạc nhưng mang hồn người gửi gắm.

Từ những bức tượng kể chuyện đời sống đến khung cảnh rừng thông thơ mộng, khu vườn tượng không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp độc đáo mà còn bởi giá trị văn hóa sâu sắc. Khởi nguyên của vườn tượng gỗ là một cuộc thi tạc tượng được chính quyền địa phương tổ chức năm 2013, nhiều nghệ nhân tạc tượng gỗ dân gian ở khắp các vùng từ Ba Na, Gia Rai, Giẻ Triêng, Xơ Đăng đều hội tụ để trình diễn. Sau đó, những bức tượng được đặt tại Măng Đen và chẳng thể ngờ nơi này lại trở thành một điểm đến thu hút đông du khách những năm qua.

Vườn tượng gỗ Măng Đen thu hút những người yêu nghệ thuật điêu khắc.

Sống dậy vườn tượng gỗ

Kon Tum là nơi hội tụ, sinh sống của hơn 20 dân tộc thiểu số anh em. Các dân tộc tại chỗ như Ba Na, Gia Rai, Xơ Đăng, Giẻ Triêng và cả một số dân tộc rất ít người như B’râu, Rơ Mâm... đều gắn bó với mỹ thuật dân gian, biểu hiện sinh động bằng truyền thống tạc tượng gỗ. Tùy vào phong tục, tập quán mà mỗi dân tộc làm tượng gỗ để dùng trong lễ bỏ mả, trưng bày ở nhà rông hay trang trí trong các lễ hội của làng. Trong đó, đặc sắc nhất là tượng nhà mồ, dùng trong lễ bỏ mả. Đó là những bức tượng gỗ khá đa dạng về hình thù, sắc thái biểu cảm, được đặt ở khu vực mộ của người đã khuất, thể hiện tình cảm, niềm tiếc thương của những người sống với người đã khuất.

Mong manh giữa ranh giới truyền thống và hiện đại, nhưng bản sắc văn hóa nơi đây vẫn còn vẹn nguyên hơi thở từ lâu đời, những pho tượng gỗ dân gian được tạc, đẽo thô mộc bằng đôi bàn tay tài hoa của những nghệ nhân Xơ Đăng, Giẻ Triêng hay Ba Na, Gia Rai... Các tượng gỗ ở đây không được sắp xếp theo quy củ, mà được phân bố rải rác giữa thiên nhiên hoang sơ, tạo cảm giác như đang lạc vào một khu rừng nghệ thuật sống động.

Anh Đô, một hướng dẫn viên du lịch tại địa phương cho biết, vườn tượng gỗ Măng Đen không chỉ thu hút những người yêu nghệ thuật điêu khắc mà còn là điểm đến lý tưởng cho du khách muốn khám phá vẻ đẹp tự nhiên và văn hóa địa phương. Nhìn vào những tác phẩm này, có thể cảm nhận được cả một thế giới nội tâm hoang sơ mà sâu lắng của những con người ngàn năm gắn bó với đất rừng Tây Nguyên. Việc trưng bày tượng gỗ của các dân tộc thiểu số giữa một cánh rừng Măng Đen hoang sơ đầy huyền thoại nằm cạnh thác nước Pa Sỹ hùng vĩ huyền bí đã tạo nên sức hấp dẫn cho du khách viếng thăm khu du lịch sinh thái văn hóa nơi đây.

Ngoài việc trưng bày tượng gỗ, chính quyền địa phương còn đầu tư xây dựng thêm Vườn đá nghệ thuật Măng Đen.

Lạc vào vườn tượng Măng Đen như lạc vào mê cung với hằng ha sa hố tượng gỗ, gợi tả thần thái của tự nhiên và cuộc sống con người bản địa. Tuy nhiên, tất cả các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc dân gian này đều tạc nên từ chất liệu gỗ, lại trưng bày trong khu rừng ẩm thấp nên rất dễ bị hư hỏng bởi tác động của tự nhiên và con người.

Ngoài việc trưng bày tượng gỗ tại vườn tượng Măng Đen, chính quyền địa phương cũng đã đầu tư xây dựng thêm vườn đá nghệ thuật Măng Đen với 3 nội dung chính, đó là tạo không gian nghệ thuật truyền thống của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên; tạo ra một điểm đến cho người dân và khách du lịch khi đến với Măng Đen; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch trên địa bàn.

Ông Phạm Văn Thắng, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Măng Đen cho biết, vườn nghệ thuật Măng Đen vừa tạo một không gian nghệ thuật truyền thống của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, vừa là một điểm đến cho nhân dân và khách du lịch khi đến với Măng Đen; đồng thời, góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch trên địa bàn. Trong những năm qua, chính quyền các cấp đã quy hoạch và tập trung ưu tiên dành nguồn lực thỏa đáng để đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, hạ tầng đô thị theo hướng đồng bộ, hiện đại, với mục tiêu xây dựng vùng kinh tế động lực và khu du lịch sinh thái quốc gia Măng Đen. Với sự đầu tư đồng bộ, khu du lịch sinh thái quốc gia Măng Đen đang là điểm đến hấp dẫn của du khách.

Nơi miền cao nguyên mênh mông, trên con đường đèo bồng bềnh sương mờ sóng sánh, triền đồi hoa sim tím long lanh sương mai, những hàng thông thẳng tắp, vút cao mang đến vẻ yên bình. Trên con đường uốn lượn trong làn sương khói mờ ảo vào là tiếng rì rào khe khẽ của hàng thông hai bên đường, là hương hoa rừng thoảng nhẹ hòa trong không khí, dưới sự chở che của núi rừng, những ngôi làng nhỏ của người Mơ Nâm, Ca Dong tại Măng Đen càng trở nên êm đềm nơi thung lũng... tất cả hòa quyện với nhau thành một bức tranh thiên nhiên trác tuyệt của núi rừng măng đen.

Vài năm trở lại đây, Măng Đen đã định hình là một điểm đến du lịch thiên nhiên lý tưởng. Vườn nghệ thuật Măng Đen bây giờ không chỉ là điểm check-in độc đáo mà còn là nơi để mọi người cảm nhận hồn cốt Tây Nguyên, nơi mỗi tượng gỗ, tảng đá đều kể những câu chuyện bất tận về đất và người trên xứ sở bazan này.

Tiêu Dao - Đô Đô

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/phong-su/vao-vuon-tuong-ke-cau-chuyen-thoi-gian-i784325/