Về hai từ láy 'sáng suốt' và 'sâu sắc'

5 giờ trướcBài gốc

1-“SÁNG SUỐT tt. có khả năng nhận thức và giải quyết vấn đề một cách rõ ràng, đúng đắn. Nhận định tình hình rất sáng suốt. Sáng suốt lựa chọn người để bầu”.

Sáng suốt là từ ghép đẳng lập Hán Việt [nghĩa đồng đại]: sáng gốc Hán là chữ lãng 朗, có nghĩa là sáng sủa, thông hiểu (như Nghe thầy giảng, đầu óc tôi được sáng ra); suốt gốc Hán là chữ triết 哲 nghĩa là thông suốt, thấu triệt, nhìn thấu từ bên này sang bên kia (như hiểu suốt; thấu suốt; trong suốt; nhìn suốt):

- Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên Vietlex) giảng “sáng” là “có khả năng cảm biết, nhận thức nhanh, rõ. nghe giảng giải mới thấy sáng ra ~ thông minh, sáng dạ ~ việc người thì sáng, việc mình thì quáng (tng). Tn: tối”.

- Việt Nam tự điển (Hội Khai trí Tiến đức) giảng “suốt” là “thông, thấu <>Đâm suốt bên nọ sang bên kia. Hiểu suốt. Thức suốt sáng. Nước trong suốt đáy. Văn - liệu: Cuộc say đầy tháng, trận cười suốt đêm (K). Ngọn đèn trong suốt, trướng huỳnh hắt - hiu (Kiều)”.

Tham khảo: Mối quan hệ LS [lãngsáng] chúng ta còn thấy trong các trường hợi khác như: lãng 浪sóng (sóng nước); lang 狼sói (chó sói); mối quan hệ TRS [triếtsuốt] như triệt 徹suốt (thông suốt); triệt 澈suốt (trong suốt).

2- “SÂU SẮC tt. 1. Có tính chất đi vào chiều sâu, vào nội dung thực chất, không chịu dừng lại ở bề mặt, có nghĩa quan trọng và lâu dài. Những biến đổi sâu sắc trong nền kinh tế. Mâu thuẫn sâu sắc. Những hiểu biết sâu sắc”.

Sâu sắc là từ ghép đẳng lập [nghĩa đồng đại]: sâu gốc Hán do chữ thâm 深 chỉ chiều sâu từ mặt trên, hoặc mặt ngoài vào phía trong hoặc xuống phía dưới, nghĩa bóng chỉ sự tận cùng, tột cùng của sự vật (như Kiến thức sâu rộng; học sâu).

Tham khảo: Mối quan hệ THS (thâm 深sâu), xuất hiện trong nhiều trường hợp khác như: thiết 鐵sắt; thải 採sảy; tháp 榻sập (cái sập); tháp 塌sụp/sập (đổ sụp/sập); mối quan hệ AMAU (thâmsâu), ta còn thấy trong trường hợp khác, như thâm 深lâu (dài lâu); đảm 膽lau (lau chùi),...

Với thành tố sắc (hiện chúng tôi chưa tìm được từ nguyên của từ này) chỉ sự sắc bén của công cụ như dao kéo, nghĩa bóng chỉ sự giỏi giang, linh lợi (như sắc sảo; ngòi bút rất sắc; sức học sắc).

Như vậy, do các thành tố cấu tạo từ như sáng, suốt, sâu, sắc, có khả năng độc lập trong hành chức, nên cả hai từ “sáng suốt” và “sâu sắc” đều là những từ ghép đẳng lập chứ không phải từ láy.

Mẫn Nông (CTV)

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/ve-hai-tu-lay-nbsp-sang-suot-va-sau-sac-258605.htm